«20 χρόνια από την καταψήφιση του σχεδίου Ανάν», του Μαρίνου Σιζόπουλου

Του Μαρίνου Σιζόπουλου*

Στις 24 Απριλίου συμπληρώνονται 20 χρόνια από την ιστορική απόφαση του λαού μας να απορρίψει το σχέδιο Ανάν. Ένα σχέδιο το οποίο αποτελούσε την πολιτειακή έκφραση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα. Ένα σχέδιο το οποίο προφανώς διαμόρφωσε ο βρετανικός παράγοντας με πρωταγωνιστή τον σερ Ντέιβιντ Χάνεϊ.

Το σχέδιο Ανάν παραβίαζε προκλητικά τα πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών, τον καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ και τη Διεθνή Συνθήκη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η υιοθέτησή του θα καταργούσε την Κυπριακή Δημοκρατία και θα συνιστούσε στην καλύτερη περίπτωση ένα ιδιότυπο και ιδιόμορφο συνεταιριστικό συνομοσπονδιακό μόρφωμα.

Συγκεκριμένα το σχέδιο μεταξύ άλλων πρόβλεπε:

Τη σύσταση ενός νέου διζωνικού συνεταιριστικού κράτους (άρθρο IV σελ. 3).

Την εκχώρηση του κατάλοιπου εξουσίας στις συνιστώσες πολιτείες ως κυριαρχικού δικαιώματος (άρθρα 2/1/γ: σελ. 4 και 15/: σελ. 14).

Την κατοχύρωση δύο ιθαγενειών με πρόσχημα την εσωτερική ιδιότητα, στοιχείο το οποίο παραπέμπει σε δύο λαούς (άρθρα 3/2: σελ. 4 και 12/2 σελ. 12).

Την παραβίαση των βασικών ελευθεριών αφού το άρθρο 11/3 (σελ. 12) προέβλεπε ότι οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να απολαμβάνουν μόνο τις ελευθερίες διακίνησης και διαμονής σε όλη την Κύπρο. Τους στερούσε το δικαίωμα απόκτησης περιουσίας και εργασίας.

Τον περιορισμό της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος. Συγκεκριμένα καθόριζε 3 κατηγορίες πολιτών:

1. Οι Ε/Κ που θα επιστρέψουν στην τ/κ ζώνη και θα έχουν την ιθαγένεια της τ/κ πολιτείας θα μπορούν να ψηφίζουν και να ψηφίζονται για τη Βουλή. Το ίδιο θα ισχύει και για τους Τ/Κ που θα επιστρέψουν στην ε/κ ζώνη.

2. Οι πολίτες που θα είναι μόνιμοι κάτοικοι σε μία ζώνη, αλλά δεν θα έχουν την εσωτερική ιθαγένεια, θα ψηφίζουν μόνο για τις τοπικές εκλογές και τις ευρωεκλογές, και

3. Όσοι πολίτες δεν ανήκουν στις δύο προηγούμενες κατηγορίες, ανεξάρτητα πού θα διαμένουν, θα θεωρούνται ετεροδημότες και θα έχουν δικαίωμα να ψηφίζουν στη ζώνη της οποίας έχουν την εσωτερική ιθαγένεια.

Όσον αφορά το περιουσιακό το άρθρο 10/1/3 (σελ. 7-8) καθόριζε ότι στις περιοχές που δεν υπόκεινται σε εδαφική αναπροσαρμογή, οι πολίτες που θα είχαν απώλεια των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας θα αποζημιώνονταν με τη μορφή της αποκατάστασης ή της αποζημίωσης. Επιπρόσθετα στις προτεινόμενες θεραπείες περιλαμβάνονταν η ανταλλαγή, η μερική αποκατάσταση και η πώληση των δικαιωμάτων.

Είναι σημαντικό μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες και δικολαβισμούς να διευκρινισθεί η προέλευση της ΔΔΟ. Για πρώτη φορά η Τουρκία συνεπικουρούμενη από τους Βρετανούς την υπόβαλε ως λύση του Κυπριακού το 1964 στον πρώτο μεσολαβητή του ΟΗΕ Γκάλο Πλάζα. Στα συμπεράσματα της έκθεσής του ο Γκάλο Πλάζα ανέφερε ότι η υιοθέτηση της τουρκικής πρότασης όχι μόνο δεν θα επιλύσει ένα πρόβλημα, αλλά θα διαλύσει ένα κράτος και ότι αυτή βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις αρχές της Παγκόσμιας Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του ΟΗΕ.

Η πρόταση επανήλθε από την τουρκική κυβέρνηση στη συνάντηση του Έβρου με τη χούντα τον Σεπτέμβριο του 1967. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ πρότεινε ως λύση την ομοσπονδία με γεωγραφικό διαχωρισμό, στηριγμένη στις δύο κοινότητες. Πρότεινε πενταετή μεταβατική περίοδο για να ολοκληρωθεί η ανταλλαγή περιουσιών και πληθυσμού. Στην τ/κπεριοχή διεκδίκησε οι Ε/Κ να μην ξεπερνούν το 10% του συνολικού πληθυσμού. Αντίστοιχη πρόνοια υπήρχε και στο σχέδιο Ανάν.

Τον Ιούνιο του1989 επί προεδρίας Γ. Βασιλείου το Εθνικό Συμβούλιο υιοθέτησε τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία (διαφώνησε μόνο ο Β. Λυσσαρίδης). Στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε στην έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ Πέρες Ντε Γκουεγιάρ και ενσωματώθηκε στο ψήφισμα 649 του ΣΑ τον Μάρτιο του 1990.

Σήμερα κάποιοι επικαλούνται τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για να δικαιολογήσουν την υιοθέτηση μιας τουρκικών προδιαγραφών και προέλευσης λύσης. Στην πραγματικότητα όλα τα κόμματα (πλην της ΕΔΕΚ) αποδέχτηκαν τη ΔΔΟ προτού αποτελέσει πρόνοια ψηφίσματος του ΟΗΕ.

Επιπλέον, επικαλούνται τη «Συμφωνία Κορυφής Μακαρίου - Ντενκτάς» του Φεβρουαρίου του 1977. Αυτό όμως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Τα τέσσερα (4) σημεία δεν ήταν συμφωνία κορυφής και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν τα υπέγραψε. Αποτελούσαν πλαίσιο έναρξης του διαλόγου για την επίλυση του Κυπριακού. Στο επίμαχο πλαίσιο γινόταν αναφορά σε «Δικοινοτική, Διπεριφερειακή Ομοσπονδία». Την επομένη ο Αρχιεπίσκοπος σε συνέντευξή του καθόρισε με ακρίβεια πώς εννοούσε την εφαρμογή της και δεν έχει καμιά σχέση με το περιεχόμενο που της προσδίδουν οι σημερινοί υποστηρικτέςτης. Όμως για σκοπούς ιστορικής αλήθειας η ΕΔΕΚ ήταν και πάλι το μόνο κόμμα που διαφώνησε, υποδεικνύοντας τους κινδύνους που θα μπορούσαν να προκύψουν.

Κάποιοι επικρίνουν την ΕΔΕΚ ότι με την απόρριψη της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, ουσιαστικά είναι εναντίον της λύσης του Κυπριακού και κατ' επέκταση συμβάλλει στη μονιμοποίηση της διχοτόμησης.

Κατανοητοί οι λόγοι της συγκεκριμένης τοποθέτησης. Όμως πρώτα θα έπρεπε να δικαιολογήσουν τη δική τους στάση στο σχέδιο Ανάν, το οποίο αποτελούσε την ολοκληρωμένη μορφή της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα. Γιατί το καταψήφισαν; Ουσιαστικά με τη στάση τους απέρριψαν τη λύση και σύμφωνα με τα λεγόμενά τους αυτοί έχουν την ευθύνη για τη μη λύση του Κυπριακού και τη μονιμοποίηση της διχοτόμησης. Εάν μετάνιωσαν για τη στάση τους ας απολογηθούν.

*Προέδρου της ΕΔΕΚ