«Κυπριακό φυσικό αέριο στην Αίγυπτο» του Δρος Χαράλαμπου Έλληνα

Η υποβολή του επικαιροποιημένου σχεδίου ανάπτυξης του κοιτάσματος φυσικού αερίου Αφροδίτη από τη Chevron στις αρχές Απριλίου και η επακόλουθη δήλωση του υπουργού Ενέργειας κ. Παπαναστασίου ότι οι προηγούμενες «δυσκολίες ξεπεράστηκαν», είναι καλά νέα, όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για την Αίγυπτο.

Μέχρι πέρυσι η Αίγυπτος ήταν εξαγωγέας LNG. Όμως, η αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση και η συνεχής μείωση της παραγωγής φυσικού αερίου τα τελευταία τρία χρόνια έχουν σχεδόν βάλει τροχοπέδη στις εξαγωγές. Από την κορύφωσή της το 2021, η παραγωγή φυσικού αερίου της Αιγύπτου μειώθηκε από σχεδόν 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα (mcm/d) σε λιγότερο από 150 mcm/d τώρα, παραμένοντας σε ταχεία πτώση χωρίς σημάδια ανάκαμψης. Αυτό ισοδυναμεί με μέση μείωση της παραγωγής φυσικού αερίου κατά 8 bcm/έτος.

Και αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που η γρήγορη αύξηση του πληθυσμού σημαίνει ότι η ενεργειακή ζήτηση της Αιγύπτου θα συνεχίσει να αυξάνεται. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να βοηθήσουν, αλλά θα χρειαστεί χρόνος για να γίνει αισθητός ο αντίκτυπός τους.

Κατά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες η εγχώρια ζήτηση για φυσικό αέριο αναμένεται να προσεγγίσει τα 200 mcm/d, λόγω της χρήσης του για ψύξη λόγω της υπερβολικής ζέστης. Η Αίγυπτος θα δυσκολευτεί να το καλύψει αυτή τη ζήτηση, ακόμη και με εισαγωγές φυσικού αερίου από το Ισραήλ.

Αυτές οι δυσμενείς εξελίξεις μετέτρεψαν τη χώρα από εξαγωγέα σε εισαγωγέα LNG, για άλλη μια φορά.

Η τελευταία φορά που συνέβη αυτό ήταν το 2015-2017, αλλά η ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος Zohr το 2015 το ανέτρεψε. Όχι μόνο η Αίγυπτος σταμάτησε να εισάγει LNG το 2018, μετά την έναρξη της παραγωγής φυσικού αερίου στο Zohr το 2017, αλλά μέχρι το 2021/2022 οι εξαγωγές LNG αυξήθηκαν στα 9 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως (bcm/έτος). Με τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου, αυτές οι εξαγωγές απέφεραν $8 δισεκατομμύρια δολάρια κέρδη, απαραίτητα έσοδα για τη χώρα το 2022.

Αυτό όμως δεν έμελλε να διαρκέσει. Η μείωση της παραγωγής φυσικού αερίου οδήγησε σε πτώση τις εξαγωγές LNG πάνω από 50% το 2023. Η παραγωγή φυσικού αερίου στο Zohr έχει πλέον πέσει σε περίπου 56 mcm/d και αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω στα 45 mcm/d -στο μισό της αρχικής χωρητικότητάς του- έως το τέλος του 2024. Ως αποτέλεσμα, οι εξαγωγές LNG έχουν συρρικνωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Ακόμη πιο σημαντικό, το Zohr υπολογίζεται τώρα ότι διαθέτει αποδεδειγμένα αποθέματα μόνο 309 bcm, κοντά στο ένα τρίτο των 850 bcm αποθεμάτων που ανακοίνωσε η Eni το 2016 μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος. Σε αυτό το επίπεδο, το Zohr κατατάσσεται τρίτο στη Μεσόγειο, πίσω από το Leviathan του Ισραήλ, με αποδεδειγμένα αποθέματα 480 bcm, και το Tamar με 315 bcm.

Και υπάρχουν και άλλα άσχημα νέα. Η υψηλών προσδοκιών γεώτρηση Orion της Eni ήταν ανεπιτυχής. Η Αίγυπτος εξακολουθεί να χρειάζεται απεγνωσμένα μια σημαντική ανακάλυψη φυσικού αερίου για να στηρίξει τη φθίνουσα παραγωγή της.

Ως αποτέλεσμα, η Αίγυπτος είναι απίθανο να μπορέσει να εξάγει LNG στην Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι, τη στιγμή που, λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασής της, τέτοιες εξαγωγές θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν στη χώρα απαραίτητα έσοδα. Και επιπλέον, οι ελλείψεις φυσικού αερίου είναι η αιτία για συχνές διακοπές ρεύματος.

Αλλά η Chevron μπορεί να έρθει προς διάσωση. Σχεδιάζει να επενδύσει $3 δισεκατομμύρια δολάρια σε δύο χρόνια, ξεκινώντας από το 1ο εξάμηνο του 2024, για την ανάπτυξη του κοιτάσματος Nargis που ανακάλυψε με την Eni υπεράκτια της Αιγύπτου πέρυσι. Επεκτείνει επίσης την παραγωγή στο Tamar στο Ισραήλ, με το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου να δεσμεύεται για εξαγωγή στην Αίγυπτο. Παρά τις πολιτικές εντάσεις λόγω του πολέμου στη Γάζα, το Ισραήλ αύξησε τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο στα 6,3 bcm το 2023 και αυτές αναμένεται να ξεπεράσουν τα 20 bcm/έτος έως το 2027.

Εν τω μεταξύ, σε μια σημαντική αλλαγή, η Αίγυπτος έχει επισπεύσει μίσθωση FSRU για να επιτρέψει την εισαγωγή LNG και να εξασφαλίσει επαρκή παροχή φυσικού αερίου για ψύξη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Έχει ήδη δεσμεύσει εισαγωγή δύο φορτίων LNG φέτος. Χωρίς τέτοιες εισαγωγές, η χώρα κινδυνεύει να αντιμετωπίσει σοβαρές διακοπές ρεύματος.

Επιπλέον, τα μέτρα που έλαβε πρόσφατα η κυβέρνηση θα μπορούσαν ενδεχομένως να αυξήσουν τις πιθανότητες ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και έτσι να περιορίσουν τελικά την ανάγκη για εισαγωγές. Αλλά αυτό θα πάρει χρόνο.

Ωστόσο, προκειμένου να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια, η Αίγυπτος χρειάζεται ακόμη περισσότερο φυσικό αέριο. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι εξαγωγές φυσικού αερίου από την Κύπρο έχουν αποκτήσει τέτοια σημασία και επείγουσα ανάγκη.

Ευκαιρία για την Κύπρο

Αυτές οι εξελίξεις παρέχουν στην Κύπρο την ευκαιρία να εξάγει φυσικό αέριο στην αγορά της Αιγύπτου και στη διαδικασία να αποκτήσει σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο. Αυτή είναι μια πρωταρχική περίπτωση όπου «η ενέργεια μπορεί να διευκολύνει την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία στην περιοχή».

Το φυσικό αέριο είναι κρίσιμο για τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια της Αιγύπτου αλλά και για την πολιτική της σταθερότητα. Οι επαναλαμβανόμενες ελλείψεις φυσικού αερίου και καυσίμων και οι διακοπές ρεύματος συνέβαλαν στην πτώση του Μόρσι το 2011. Αυτό βαραίνει πολύ στο μυαλό των ηγεμόνων της χώρας.

Η Αίγυπτος και η Κύπρος έχουν ιστορικούς δεσμούς φιλίας και συνεργασίας που χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Η εξαγωγή φυσικού αερίου από την Κύπρο στην Αίγυπτο μπορεί να ενισχύσει αυτούς τους δεσμούς, με τον ίδιο τρόπο που η εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου έχει φέρει την Αίγυπτο και το Ισραήλ πιο κοντά, ακόμη και εν μέσω του πολέμου της Γάζας.

Μεταξύ Αφροδίτης και Κρόνου, η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να εξάγει έως και 10 bcm/έτος στην Αίγυπτο, αρχίζοντας από το 2027/2028, εφόσον ληφθούν αποφάσεις φέτος. Αυτό μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διασφάλιση της μελλοντικής ενεργειακής ασφάλειας της Αιγύπτου. Το Υπουργείο Ενέργειας της Κύπρου θα πρέπει να επισπεύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να διευκολύνει την ταχεία ανάπτυξη αυτών των έργων.

Ωστόσο, υπάρχει ανησυχία πως η κοινοπραξία Chevron, Shell και NewMed μπορεί να μην βιάζεται να ξεκινήσει σύντομα την ανάπτυξη του Αφροδίτη. Αυτό εξηγεί τη θέση του υπουργού όταν ρωτήθηκε «αν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για απάντηση στην επικαιροποιημένη πρόταση της Chevron». Άφησε τα πράγματα ανοιχτά, κάνοντας λόγο για «έναρξη σχεδιασμού» ώστε η κοινοπραξία «να μας δώσει μια κατεύθυνση και κάποιο χρονοδιάγραμμα για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου». Τελικά η απόφαση θα παραμείνει στον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη.

Στα θετικά, όμως, ο κ. Παπαναστασίου επιβεβαίωσε ότι «το πρόβλημα που δημιουργούσε κάποια δυσκολία στο σχέδιο ανάπτυξης του Αφροδίτη έχει ξεπεραστεί». Είπε, επίσης, «θέλουμε να απαντήσουμε το συντομότερο δυνατό».

Αυτό επιβεβαίωσε και ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης στο 14ο Οικονομικό Συνέδριο στη Λευκωσία την περασμένη εβδομάδα. Είπε ότι «οι συζητήσεις της κυβέρνησης με τη Chevron είναι σε καλό δρόμο» και εξέφρασε την ελπίδα ότι θα υπάρξουν σύντομα ανακοινώσεις.

Η ανάπτυξη των ανακαλύψεων του τεμαχίου 6 και η εξαγωγή στην Αίγυπτο ενδέχεται να προχωρήσει ταχύτερα. Ο διευθύνων σύμβουλος της Eni, Claudio Descalzi, ζήτησε συνάντηση με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη στα τέλη Απριλίου για να συζητηθούν οι προτάσεις της Eni για τα σχέδια ανάπτυξης και παραγωγής για το Κρόνος I και II.

Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για την υλοποίηση των πολυσυζητημένων σχεδίων ανάπτυξης και εξαγωγής κυπριακού φυσικού αερίου. Όμως, δεδομένης της προηγούμενης ιστορίας της δημιουργίας ελπίδων και υπερβολικών προσδοκιών, με τα σχέδια να έρχονται και να φεύγουν και το φυσικό αέριο να παραμένει στον βυθό της θάλασσας, στην καλύτερη περίπτωση θα πρέπει να παραμείνουμε προσεκτικά αισιόδοξοι.

*Ο Δρ Χαράλμπος Έλληνας είναι Aνώτερος Σύμβουλος στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας τού Ατλαντικού Συμβουλίου (the Global Energy Centre, the Atlantic Council)