Το τέλος της Δημοκρατίας και η παγίωση του κυνισμού στις διεθνείς σχέσεις

Κατά τη διάρκεια των εργασιών της εαρινής συνόδου του συμβουλίου κυβερνητών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας που πραγματοποιήθηκαν στην Ουάσινγκτον μεταξύ 15 και 20 Απριλίου 2024, και συγκεκριμένα σε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, ανάμεσα στις δεκάδες παράλληλες εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα την ίδια περίοδο, έγινε μια ενδιαφέρουσα δήλωση από τον καθηγητή της Ανώτατης Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού και πρώην επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στη Λιβύη, Ghassan Salame, που αξίζει τον κόπο να τη δούμε.

Ο Ghassan Salame, λοιπόν, που κατάγεται από την ελληνοκαθολική κοινότητα του Λιβάνου, δήλωσε ότι η διεθνής κοινότητα καλά θα κάνει να βρει έναν νέο τρόπο ειρηνικής συνύπαρξης με τα αυταρχικά/απολυταρχικά καθεστώτα της υφηλίου παρά να προσπαθεί να «πιέζει» για τον εκδημοκρατισμό τους, που οδηγεί, συνήθως, στη δημιουργία «αποτυχημένων κρατών» που η ύπαρξή τους αυξάνει το ρίσκο της παγκόσμιας ασφάλειας. Κάλεσε, δε, τους πολιτικούς και ειδικούς των διεθνών σχέσεων και της εξωτερικής πολιτικής, να αφήσουν τα ακαδημαϊκά εγχειρίδια τους στο συρτάρι (sic).

Η πιο πάνω δήλωση, όσο ριζοσπαστική και αν ακούγεται, δεν λέγεται για πρώτη φορά στον «κόσμο» της στρατηγικής διαχείρισης της εξωτερικής πολιτικής και των διπλωματικών προσπαθειών επίλυσης συγκρούσεων. Εδώ και καιρό, η προσέγγιση του Salame, που προβλήθηκε από τα επίσημα κανάλια επικοινωνίας της IMF, συζητείται πίσω από τις κλειστές πόρτες των Υπουργείων Εξωτερικών αρκετών σημαντικών ευρωπαϊκών, κυρίως, κρατών, αλλά και στο πλαίσιο ενεργειών «παράλληλης» και «νέας» διπλωματίας, γνωστών στους επαΐοντες ως «track two/ track one and a half diplomacy» ή γενικά «διπλωματίας των πολιτών». Τι σημαίνει όμως αυτό για το υπό διαμόρφωση διεθνές σύστημα και τι σημαίνει για την Κύπρο και την προώθηση των πολιτικών και οικονομικών της συμφερόντων στην ΕΕ, στην περιφέρεια και διεθνώς; Ας το δούμε επιγραμματικά.

Είναι γνωστό ότι η υφιστάμενη πραγματικότητα των διακρατικών σχέσεων χαρακτηρίζεται από την έξαρση των γεωπολιτικών κινδύνων. Κινδύνων που είναι απότοκο της εμφανούς στρατιωτικοοικονομικής επιφάνειας της Κίνας που αναδιαμορφώνει τις ισορροπίες στο νοτιοανατολικό μέρος του κόσμου (προς το παρόν), της νεορεβιζιονιστικής στάσης της Ρωσίας που δεν της συμπεριφερθήκαμε όπως έπρεπε όταν έπρεπε, των κοινωνικοοικονομικών συνεπειών της πανδημίας, και της διαφαινόμενης επίπτωσης των νεοφυών τεχνολογιών και του κανονιστικού/διαχειριστικού τους πλαισίου (βλέπε ΑΙ) που είναι εξόχως πολιτικό λόγω του έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων κρατών της υφηλίου, όπως διαπίστωσαν και στην τελευταία σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οι ηγέτες μας με τη συζήτησή τους για την οικονομική ανταγωνιστικότητα της Ένωσης.

Στην περιφέρεια, λοιπόν, όλων αυτών των παραμέτρων που επηρεάζουν το σύστημα, σοβούν κρίσεις όπως αυτή της Μέσης Ανατολής, του ριζοσπαστικού Ισλάμ διεθνώς, των παράτυπων μεταναστευτικών ροών, της έξαρσης του αισθησιακού πολιτικού λαϊκισμού, και, τέλος, της διαφθοράς που συνοδεύει την απόπειρα νομιμοποίησης του νεοφανούς, άνισου και αμφιλεγόμενης προέλευσης πλούτου από τις ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Όλα αυτά, που αποτελούν συνέπειες της ρευστότητας που χαρακτηρίζει την εκκόλαψη ενός πολυπολικού συστήματος, απαιτούν χειρισμούς που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως κυνικοί, αν δεχτούμε την παρότρυνση του Ghassan Salame για αποδοχή και συνεργασία με τα αυταρχικά καθεστώτα, τον κάθε δικτάτορα και τον κάθε φασίστα. Επειδή αυτό συνεπάγεται η επίδειξη όχι μόνο ανοχής, αλλά και αποδοχής των αυταρχικών καθεστώτων στο διεθνές σύστημα.

Κάτι, άλλωστε, που πράττουμε και εμείς, η Κύπρος και η ΕΕ, εδώ και καιρό απέναντι σε γειτονικές χώρες που μόνο δημοκρατικές και ευνομούμενες δεν είναι. Χωρίς να θέλουμε να τις κατονομάσουμε για λόγους που εύκολα μπορούν να γίνουν κατανοητοί, αντιλαμβανόμαστε ότι στις συναλλαγές μας μαζί τους προβαίνουμε σε μεγάλες «εκπτώσεις» όσον αφορά τον σεβασμό που επιδεικνύουν απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες. Αντίστοιχα, χώρες του δημοκρατικού τόξου, όπως είναι τα κράτη μέλη της ΕΕ, φαίνεται ότι προχωρούν πέραν του πολιτικού ρεαλισμού προς τον πολιτικό κυνισμό, έστω και αν προτάσσουν ως δικαιολογία την ανάγκη σταδιακής δήθεν καλλιέργειάς τους και «ενσωμάτωσής» τους στο σύστημα. Ακριβώς, δηλαδή, αυτό που μας συμβουλεύει ο Ghassan Salame να αφήσουμε στο συρτάρι, παραβλέποντας ότι μια πολιτική χωρίς ηθική πυξίδα είναι καταδικασμένη να αποτύχει.

Επειδή, στην πραγματικότητα, αυτό που κάνουμε με την πολιτική που ακολουθούμε είναι να αποδεχτούμε τον αυταρχισμό τους για χάρη της διατήρησης μιας επίπλαστης σταθερότητας βασιζόμενης πάνω σε μια διαρκή εκβιαστική «μετάπραξη» με βάση τα χρήματα. Χρήματα αντί μετανάστευσης, χρήματα αντί απειλής χρήσης βίας, χρήματα έναντι διασποράς του χάους. Και κάπου στο βάθος ίσως και διασφάλισης των όποιων βραχύβιων οικονομικών και πολιτικών μας συμφερόντων. Η δήλωση Ghassan Salame, με άλλα λόγια, δεν είναι παρά η διατύπωση μιας πολύ ανησυχητικής κατάστασης που ίσως να εμπεριέχει και την επικίνδυνη παραδοχή ότι η προσπάθεια προώθησης της δημοκρατίας ως προαπαιτούμενο της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών, απέτυχε, ίσως επειδή ποτέ δεν ήμασταν ειλικρινείς και εμείς οι ίδιοι στις επιδιώξεις μας…