Τα σκάνδαλα που αναφύονται από την έκδοση Nolle prosequi

H Nolle prosequi είναι μια λατινική φράση, η οποία σημαίνει «να μην επιθυμείς να ασκήσεις δίωξη». Με άλλα λόγια, είναι μια νομική ειδοποίηση που λέει ότι ο Γενικός Εισαγγελέας (ΓΕ) αποφάσισε να αναστείλει μια συγκεκριμένη ποινική δίωξη ή αγωγή. Είναι μια πρακτική που κληρονομήσαμε από το Αγγλικό Κοινό Δίκαιο. Η ειρωνεία είναι ότι η έκδοση του nolle prosequi είναι σχεδόν παρωχημένη στη Βρετανία, καθώς χρησιμοποιείται σπάνια από τον ΓΕ. Πραγματοποιείται σε ελάχιστες περιπτώσεις όπου ένας κατηγορούμενος είναι μόνιμα σωματικά ή διανοητικά ακατάλληλος να δικαστεί ή όταν τα αποδεικτικά στοιχεία είναι αδύναμα ή όταν ο κατηγορούμενος έχει εξαιρετικά καλή υπεράσπιση, οπότε θα ήταν προτιμότερο να αποσύρει ο ΓΕ τις κατηγορίες παρά να πάνε σε δίκη και να κατασπαταληθεί χρόνος, εργατοώρες και φαιά ουσία. Μπορεί επίσης ο ΓΕ να αποφασίσει ότι η αναστολή της ποινικής δίωξης ενδείκνυται διότι τα διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι αποδεκτά στο δικαστήριο ή δεν είναι διαθέσιμα. Πολύ πιο σπάνια ο Βρετανός ΓΕ αναστέλλει μια ιδιωτική δίωξη, εάν κρίνει ότι δεν είναι προς το εθνικό συμφέρον να συνεχιστεί η δίωξη αυτή. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο ΓΕ δεν είναι υπόλογος στα δικαστήρια αλλά, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στη Κύπρο, είναι υπόλογος στο Κοινοβούλιο για τον τρόπο άσκησης αυτής της εξουσίας. (βλ.«Constitutional and Administrative Law», Barnett, Hilaire).

Εμείς εδώ ξεχωρίζουμε από τον υπόλοιπο κόσμο διότι ο ΓΕ δεν είναι υπόλογος σε κανένα όργανο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο πρώην Βοηθός Γενικός Εισαγγελέαμ Λουκής Λουκαΐδης, στο άρθρο του στον «Φιλελεύθερο» στις 06/06/2023 με τίτλο «Ο Γενικός Εισαγγελέας» περιγράφοντας τις εξουσίες του ΓΕ, λέει μεταξύ άλλων: «Η εξουσία, η οποία είναι η πιο σημαντική αλλά και κατακριτέα, είναι αυτή που του δίνει το δικαίωμα να διακόπτει με αναστολή οιανδήποτε διαδικασία (nolle prosequi). Τέτοια εξουσία στα χέρια μόνο ενός ατόμου που ενεργεί κατά την κρίση αυτού και μόνο ενέχει τον συνεχή κίνδυνο αυθαιρεσίας, έστω και αν επιβάλλεται να ενεργεί προς το δημόσιο συμφέρον, αφού δεν είναι υπόλογος σε οποιοδήποτε όργανο της πολιτείας».

Η αόριστη επίκληση του δημοσίου συμφέροντος από τον ΓΕ μόνο θυμηδία μπορεί να προκαλέσει. Ο ορισμός του δημόσιου συμφέροντος είναι υποκειμενικός και, επομένως, δεν είναι λογικό να παραχωρηθεί αυτό το δικαίωμα στον εκάστοτε ΓΕ να αποφασίζει τι συνιστά δημόσιο συμφέρον, χωρίς μάλιστα να αιτιολογεί την απόφασή του. Όταν ο ΓΕ ή οι δικαστές αξιολογούν το δημόσιο συμφέρον, προβάλλουν συνειδητά ή υποσυνείδητα τις πολιτισμικές τους ρίζες, ιδεολογικές-πολιτικές πεποιθήσεις και κομματικές προτιμήσεις, ενώ οι πολιτικοί πιστεύουν ότι τα εκλογικά αποτελέσματα τούς δίνουν λευκή επιταγή να αποφασίσουν τι είναι το δημόσιο συμφέρον. Ο κίνδυνος είναι τόσο προφανής, όσο και μεγάλος. Η εκτίμηση ενός ανθρώπου για το τι είναι καλό για την κοινότητα μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί ότι είναι το μέσο για τα απώτερα κίνητρά του, δηλαδή της ιδιοτέλειας και της αυτοκυριαρχίας.

Συμπερασματικά, η εξουσία που πηγάζει από το Nolle prosequi είναι τεράστια. Υπό την κάλυψη του δημόσιου συμφέροντος, ο ΓΕ μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτό το εργαλείο για οικονομικά συμφέροντα, για προστασία ημετέρων, για φίμωση και το ξεκαθάρισμα πολιτικών λογαριασμών, για ικανοποίηση επιθυμιών προερχόμενων είτε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας είτε από άλλα κόμματα, οργανισμούς, συγγενείς, ή φίλους. Η εξουσία που το Σύνταγμα παρέχει στον ΓΕ είναι τεράστια και θυμίζει το περίφημο απόφθεγμα του ιστορικού λόρδου Άκτον - «η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα».

Στο δικό μας κράτος, ένας πρώην ΓΕ εκμεταλλευόμενος σκανδαλωδώς το προνόμιο nolle prosequi που του παρείχε το Σύνταγμα, ακύρωσε τη δίωξη του γιου του που οδηγούσε μεθυσμένος και χωρίς ασφάλεια! Σε μια άλλη χώρα, λαός και Βουλή θα απαιτούσανε την παύση του πάραυτα αλλά εδώ πέρασε αυτό το γεγονός απαρατήρητο. Σύμφωνα με δημόσιες δηλώσεις ενός νυν βουλευτή, ο τέως ΓΕ έσβησε εκατοντάδες «λαπόρτα» αλά καρτ. Τα 32 από αυτά αφορούσαν οικογένεια του στενού του κοινωνικού κύκλου. Εκείνο όμως που τρομάζει και προκαλεί φρίκη και ανησυχία είναι ο ισχυρισμός του Γενικού Ελεγκτή της ΚΔ, ο οποίος έκανε τις προάλλες την εξής δήλωση: «Ο Γενικός Εισαγγελέας με τον Βοηθό του, με τη βοήθεια και ιδιώτη δικηγόρου, απεργάζονται σχέδιο για την εξόντωση του Γενικού Ελεγκτή για λόγους αντεκδίκησης. Η πρόθεση συνιστά αντίποινα για το ό,τι ο Γενικός Ελεγκτής τόλμησε να αναδείξει την ενέργεια του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα να απαλλάξει από ποινική δίωξη πρώην πελάτη του και νυν πελάτη του πρώην δικηγορικού γραφείου του, στο οποίο μάλιστα εξακολουθεί να εργάζεται η σύζυγός του». Είναι ένα θέμα που οι Κύπριοι πολίτες ζητούν διευκρινήσεις: γιατί απάλλαξε από ποινική δίωξη ο Βοηθός ΓΕ έναν πελάτη του; Ποια είναι η σχέση αυτής της απαλλαγής με το «δημόσιο συμφέρον»; Δεν είναι καθαρά μια κλασσική περίπτωση σύγκρουση συμφερόντων; Ο Βοηθός ΓΕ οφείλει να απαντήσει και να δώσει εξηγήσεις ή να παραιτηθεί. Να επαναλάβω, μήπως, το αυτονόητο; Ότι ένας ΓΕ οφείλει ipso facto να είναι ο θεματοφύλακας κι όχι ο υπονομευτής της νομιμότητας και του κράτους δικαίου;

Το λογικό συμπέρασμα είναι ότι η ύπαρξη του Nolle prosequi απειλεί τη δημοκρατία και την ισονομία, που είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι του κράτους δικαίου. Γι' αυτό τον λόγο πρέπει να καταργηθεί ή, τουλάχιστον, να αφαιρεθεί το δικαίωμα από τον ΓΕ να επικαλείται το δημόσιο συμφέρον χωρίς να μας λέει αναλυτικά και λεπτομερώς το σκεπτικό της απόφασής του.

* Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας