Το Κυπριακό στον «Καιάδα» του λαϊκισμού

O Πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης συγκάλεσε συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου με τους πολιτικούς αρχηγούς για να τους ενημερώσει για «τις τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό», καθώς και «τα αποτελέσματα του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τα Ευρωτουρκικά». Ποιες εξελίξεις όμως;

Από τότε που εξελέγη, ο Κύπριος Πρόεδρος διατείνεται ότι ενεργεί με σχέδιο και στρατηγική, αλλά συχνά-πυκνά υπενθυμίζει ότι «το κλειδί το έχει η Τουρκία». Ως συνήθης πολιτικός, υποβάλλει στο εσωτερικό ακροατήριο να μην κριθεί ο ίδιος για το αποτέλεσμα της υποτιθέμενης στρατηγικής του στον διεθνή στίβο.

Προσφιλής μέθοδος

Είναι προσφιλής μέθοδος οι πολιτικοί να αποποιούνται των ευθυνών τους, κι ας είναι η Κύπρος στο χείλος της διχοτόμησης. Για δεκαετίες το νησί σέρνεται πίσω από τη δημαγωγία και τις αντιφατικές πολιτικές των ηγετών του. Αυτές τις ημέρες, συμπληρώνονται ακριβώς 20 χρόνια από την εποχή του δημοψηφίσματος το 2004. Η υπόμνηση της κομβικής εκείνης στιγμής είναι αναγκαία για όσους πωλούν «πατριωτισμό», ενώ ξέρουν πολύ καλά ότι ο χρόνος είναι αδυσώπητος.

Από το 2004, ακόμα μία γενιά Κυπρίων έμεινε με άλυτο το πρόβλημα που μετρά 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή και κατοχή. Το «Δεν Ξεχνώ» από σύνθημα αγώνα έχει φθαρεί από την πολιτική μερίδας της ηγεσίας: «καλύτερα όπως είμαστε» (μισή Κυπριακή Δημοκρατία), είναι «η δεύτερη καλύτερη λύση», όπως ισχυρίστηκε ο Τάσσος Παπαδόπουλος το 2004. Ένας ηγέτης, ο Ν. Αναστασιάδης, το πήρε και παρακάτω. Με ομολογία του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου εισηγήθηκε τα «δύο κράτη» στον Τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου, οδηγώντας σε κατάρρευση τη Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά το 2017. Ένας τρίτος, ο «μοιραίος» Δ. Χριστόφιας, έμεινε στις υποσημειώσεις της θλιβερής ιστορίας του Κυπριακού, αναφωνώντας την πιο κρίσιμη στιγμή: «ψηφίζουμε όχι για να τσιμεντώσουμε το ναι»!

Νέα γενιά πολιτικών

Μισό αιώνα μετά το πραξικόπημα και την εισβολή, το Κυπριακό δεν προσφέρεται για άλλο λαϊκισμό και πατριδοκαπηλία. Ο Ν. Χριστοδουλίδης είναι ο πρώτος ηγέτης της Κύπρου που γεννήθηκε μετά το ’74. Εκτός από την ευθύνη έναντι της Ιστορίας, η κυπριακή ηγεσία χρειάζεται να πει καθαρά τι σκέφτεται για το μέλλον. Αλλιώς, o Χριστοδουλίδης θα συνεχίσει την ανέξοδη καταγγελία της τουρκικής αδιαλλαξίας, ενώ γνωρίζει πολύ καλά ότι όλοι διεθνώς αποστρέφονται την Κύπρο. Κανείς δεν θα ασχοληθεί, αν οι Κύπριοι πρώτοι δεν αποδείξουν με τις πράξεις τους ότι θέλουν την επίλυση και την επανένωση.

H προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα Μαρία Άνχελα Ολγκίν ετοιμάζεται τον Μάιο για το τρίτο ταξίδι της στην Κύπρο. Θα μεταβεί και σε τρεις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες- κλειδιά: Βερολίνο, Παρίσι και Βρυξέλλες. Στην τελευταία κάθοδό της, η Ολγκίν έβγαλε πικρά συμπεράσματα για τους Κύπριους συνομιλητές της. Συνοψίζονται -σύμφωνα με πολύ καλά ενημερωμένες πηγές- στα εξής:

Το πλαίσιο για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις («meaningful negotiations») δεν υφίσταται.

H εμπιστοσύνη των δύο κοινοτήτων έχει διαλυθεί και «δεν αποκαθίσταται με λόγια»

Χωρίς δεσμεύσεις «ο ΟΗΕ δεν πρόκειται να παίξει κάποιο ρόλο, αν τα δύο μέρη δεν θέλουν να πάνε μπροστά. Εφόσον δεν θέλουν, δεν υπάρχει κανείς τρίτος να τους μεταπείσει…».

Ο Γενικός Γραμματέας δεν εκπλήσσεται. Εδώ και 7 χρόνια καταγράφει τι συμβαίνει, την υποκριτική στάση Αναστασιάδη μέχρι να βγει από τη μέση ο Μ. Ακιντζί (2020) και τι συμβαίνει τώρα με τους Χριστοδουλίδη και Ε. Τατάρ. Η εντολή Ολγκίν ισχύει για 6 μήνες. Υπάρχει πιθανότητα να ανανεωθεί, μόνο υπό ορισμένες προϋποθέσεις, για άλλους 6 μήνες. Η συζήτηση μεταξύ μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Βρετανία) και ευρωπαϊκών πρωτευουσών είναι να βρεθεί τρόπος να μείνει η Κολομβιανή στη θέση της, αλλά να υπάρχει κάποιο σοβαρό αντικείμενο. Εδώ πέφτει ήδη η εισήγηση για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης.

Θα υπάρξει παράταση;

Tο Κυπριακό οδηγείται στην καλύτερη περίπτωση σε… μικρή παράταση. Ποια ΜΟΕ όμως, για δραστική αλλαγή κλίματος. Υπάρχει περιθώριο ή θα πέσει στον «Καιάδα»;

O Χριστοδουλίδης βλέπει διασύνδεση της προόδου για το Κυπριακό με την ενίσχυση των σχέσεων Τουρκίας – ΕΕ και με δηλώσεις του «αναθέτει» στη Γερμανία να μεσολαβήσει. Θέλει και την Ολγκίν να κάνει το ίδιο! Αυτή είναι η «κυπριακή ερμηνεία» των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (17/04): «Είναι η αρχή μιας διαδικασίας για την Τουρκία. Δεν πρόκειται για αυτοματοποιημένη διαδικασία, έχει συγκεκριμένες προϋποθέσεις, προαπαιτούμενα... τόσο γενικές υποχρεώσεις όσο και κυπρογενείς υποχρεώσεις», ισχυρίζεται ο ΥΠΕΞ Κ. Κόμπος.

Οι «κυπρογενείς υποχρεώσεις» της Τουρκίας είναι μια σειρά από επιμέρους τεχνικές λεπτομέρειες, μια επινόηση του Τάσσου Παπαδόπουλου με βάση τη θεωρία των 72 μικρών βέτο. Έτσι δικαιολόγησε τον Δεκέμβριο του 2004 το πράσινο φως για την έναρξη διαπραγματεύσεων ένταξης της Τουρκίας, χωρίς προηγουμένως να έχει λύσει το Κυπριακό. Στην εξέλιξη των χρόνων, φάνηκε χρήσιμη μόνο για να εκτροχιάσει την υποψηφιότητα της Τουρκίας. Η Κύπρος δεν κέρδισε τίποτα απολύτως –έμεινε με την κατοχή και τα «μικρά βέτο στο χέρι».

Είκοσι χρόνια μετά ο Χριστοδουλίδης τρέφει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να «τρενάρει» την ενισχυμένη τελωνειακή σχέση της Τουρκίας, να βάζει όρους στην COREPER και να απαιτεί «αντίστοιχα ανταλλάγματα». Η εκτίμηση δεν είναι απλώς εσφαλμένη. Η Κύπρος εργαλειοποιεί τις θεσμικές διαδικασίες εντός ΕΕ για τεχνικές λεπτομέρειες, χωρίς να λαμβάνει υπόψη ζωτικά ευρωπαϊκά συμφέροντα. Πολύ σύντομα θα εξαντλήσει ξανά την υπομονή των Ευρωπαίων εταίρων της και θα μείνει μόνη της. Ιδίως αν ο ΟΗΕ δεν διαπιστώσει θέληση για πρόοδο στο Κυπριακό. Τότε η ψευδαίσθηση θα καταρρεύσει. Ο Χριστοδουλίδης θα επιρρίψει ευθύνες στους Ευρωπαίους που θέλουν να μεγεθύνουν το εμπόριό τους με την Τουρκία και να τη φέρουν κοντά τους, ανάχωμα έναντι της Ρωσίας του Πούτιν και του φρενοκομείου που άνοιξε ξανά στη Μέση Ανατολή.

Η «στρατηγική» Χριστοδουλίδη μπορεί να μην δουλέψει καθόλου για δύο ακόμα λόγους. Το χρονοδιάγραμμα της Ολγκίν δεν πάει μακριά από 12 μήνες. Σύντομα θα προκύψει ερώτημα στην ΕΕ –που διαβουλεύεται με τον ΟΗΕ– γιατί δεν υπάρχει πρόοδος. Η δε πίεση προς την Τουρκία να ενδώσει στις «κυπρογενείς» υποχρεώσεις μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Η Τουρκία δεν πρόκειται να καθήσει στο τραπέζι της ΕΕ για να ενδώσει στις κυπρογενείς υποχρεώσεις της. Αντιθέτως, μπορεί να παγώσει τα πάντα χωρίς ιδιαίτερο κόστος, αφού δεν έχει ορατή προοπτική πλήρους ένταξης. Η δε Κύπρος θα μείνει διχοτομημένη, ομφαλοσκοπώντας με «κυπρογενείς υποχρεώσεις».

* Το άρθρο δημοσιεύεται ταυτόχρονα στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)