Η πλαστοπροσωπία των μέσων ενημέρωσης

Ψηφιακή εκστρατεία χειραγώγησης πληροφοριών εκ μέρους της Ρωσίας εντόπισε η γαλλική υπηρεσία επαγρύπνησης και προστασίας από ξένες ψηφιακές παρεμβολές (VIGINUM), εκστρατεία που αγγίζει πολλές ευρωπαϊκές χώρες και η οποία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2022.

Την ανακοίνωση αυτή έκανε την περασμένη Τρίτη με καθ' όλα επίσημο τρόπο, η Γαλλίδα υπουργός Εξωτερικών Κατρίν Κολονά δηλώνοντας ότι «Η εμπλοκή των ρωσικών πρεσβειών και των πολιτιστικών κέντρων που συμμετείχαν ενεργά στην ενίσχυση αυτής της εκστρατείας, μεταξύ άλλων και μέσω των θεσμικών τους λογαριασμών στα κοινωνικά δίκτυα, είναι μια ακόμη απόδειξη της υβριδικής στρατηγικής που εφαρμόζει η Ρωσία για να υπονομεύσει τις συνθήκες δημοκρατικού διαλόγου».

Η εκστρατεία παραπληροφόρησης έχει ως στόχο να δυσφημίσει τη δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία. Ονομάζεται RRN λόγω του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζει το διαδικτυακό «μέσο ενημέρωσης» Reliable Recent News και έχει τέσσερις συνιστώσες:

• Τη διανομή φιλορωσικού περιεχομένου που συνδέεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ιδίως με τη δυσφήμιση των ηγετών της,
• Την υφαρπαγή της ταυτότητας ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης και κυβερνητικών ιστότοπων, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο typosquatting για την αναπαραγωγή των domain name τους,
• Τη δημιουργία γαλλόφωνων ειδησεογραφικών ιστότοπων που μοιράζονται πολεμικό περιεχόμενο,
• Τη χρήση συνδυασμού μη αυθεντικών μέσων, όπως ψεύτικων ιστότοπων ή ψεύτικων λογαριασμών σε κοινωνικά δίκτυα, για τη μετάδοση του περιεχομένου.

Να μείνουμε λίγο στο typosquatting, μια μέθοδο άγνωστη στους περισσότερους από εμάς. Παρ' όλο που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο domain, παράδειγμα το https://politis.com.cy, χρησιμοποιούν παρόμοια domains, όπως το politis.com ή το politiis.com.cy, που κάποιος θα μπορούσε να πληκτρολογήσει κάνοντας τυπογραφικό λάθος. Εξ ου και το «typos» στο όνομα. Έτσι αν ένας χρήστης κάνει λάθος, τότε αντί να βρεθεί σε μια άσχετη σελίδα ή στο πουθενά, βρίσκεται σ' έναν ιστότοπο που μοιάζει με εκείνον του «Πολίτη» αλλά γράφει άλλα ντ' άλλων.

Η VIGINUM εντόπισε 355 domain names που σφετερίζονται την ταυτότητα μέσων ενημέρωσης, τέσσερα από τα οποία απευθύνονται πιο συγκεκριμένα στο γαλλόφωνο κοινό και χρησιμοποιούν τη γραφική ταυτότητα γαλλικών ημερήσιων εφημερίδων: 20 Minutes, Le Monde, Le Parisien και Le Figaro. Τουλάχιστον 58 άρθρα δημοσιεύθηκαν μέσω αυτών των καναλιών.

Ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, το EU disinfo lab είχε ανακαλύψει ότι τουλάχιστον 17 ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης είχαν πέσει θύματα μιας τέτοιας «κλωνοποίησης», ανάμεσά τους τα The Guardian, Daily Mail, Der Spiegel, BILD, WELT, t-online, Neues Deutschland, FAZ, Sueddeutsche Zeitung, Der Tagesspiegel, ANSA και RBC Ukraine, όμως τελικά αποδεικνύεται ότι είναι πολύ περισσότερα.

Η εκστρατεία RRN ξεδιπλώνει μια σειρά μη αυθεντικών αφηγήσεων που βασίζονται σε τέσσερα κύρια θέματα, με στόχο να κλονίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς: Την υποτιθέμενη αναποτελεσματικότητα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, για τις οποίες υποστηρίζεται ότι βαρύνουν κυρίως τα ευρωπαϊκά κράτη ή/και τους πολίτες τους, την υποτιθέμενη ρωσοφοβία των δυτικών κρατών, την υποτιθέμενη βαρβαρότητα των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και τη νεοναζιστική ιδεολογία που κυριαρχεί στην ουκρανική ηγεσία και τον αρνητικό αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές χώρες από την υποδοχή Ουκρανών προσφύγων.

Προηγούμενες έρευνες είχαν κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για τον περιορισμό της παραπληροφόρησης. Για παράδειγμα, την καλύτερη ρύθμιση της παραχώρησης domain names, για την προστασία των αυθεντικών φορέων από την πλαστοπροσωπία. Ή τη λήψη μέτρων ώστε το λογισμικό και οι υποδομές που είναι νόμιμα καταχωρισμένα στην ΕΕ να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξυπηρέτηση κακόβουλων μυστικών επιχειρήσεων επιρροής χωρίς συνέπειες. Επίσης τον τερματισμό της μη λογοδοσίας αδιαφανών και κακοπροαίρετων οργανισμών. Αυτό απαιτεί πολύ μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων που μπορούν να αποδίδουν τις επιχειρήσεις πληροφοριών και εκείνων που επιβάλλουν νόμους όπως οι νόμοι περί Εμπορικών Σημάτων και ο ΓΚΠΔ. Και τέλος την παροχή καλύτερων δεδομένων στους Ευρωπαίους ερευνητές που εργάζονται για το δημόσιο συμφέρον.

Όλα τα παραπάνω μας δείχνουν το πόσο ευάλωτοι είμαστε τελικά όχι μόνο ως πολίτες αλλά και ως μέσα ενημέρωσης σε οργανωμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης. Και ότι οφείλουμε να αντιδράσουμε άμεσα.