«Ο Καραγκιόζης βάζει… το Παρίσι σε μπουκάλι» του Xρήστου Πουργουρίδη

Πολλοί φίλοι αλλά και αρκετοί άγνωστοι μου τηλεφωνούν για να σχολιάσουν αυτά που γράφω στη στήλη αυτή κάθε Σάββατο. Κάποιοι από αυτούς μου ασκούν κριτική ότι ενώ στο Κυπριακό είμαι υπέρμαχος του ρεαλισμού, στα θέματα της διαφθοράς και της διαπλοκής υποστηρίζω απόψεις ουτοπικές. Προωθώ, μου λένε, θέσεις που μόνο σε μια ιδανική κοινωνία μπορείς να τις συναντήσεις. Νομίζω ότι οι φίλοι αναγνώστες αυτοί με αδικούν. Γνωρίζω ότι ιδανική κοινωνία δεν υπήρξε, ούτε θα υπάρξει ποτέ και πουθενά στη γη. Στη γη αυτή έτσι θα ζήσουμε, με αθλιότητες και με ταλαιπωρίες και με αγριότητες καμιά φορά.

Πριν λίγες μέρες η ανθρωπότητα «τίμησε» το Ολοκαύτωμα. Ούτε στη ζούγκλα του Αμαζονίου δεν παρουσιάζεται παρόμοια αγριότητα! Είναι συνεπώς τόσο θεωρητικό το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί ιδανική κοινωνία. Είναι κάτι που κινείται τόσο πολύ στη χώρα της φαντασίας, ώστε οτιδήποτε και να πει κανείς, πάλι στη χώρα της φαντασίας θα μείνει. Και αν ακόμη υποθέσουμε ότι οι οικογένειες και τα σχολεία δίδουν στην κοινωνία ένα 30% με 40% ευσυνείδητων πολιτών, που βάζουν πάνω απ’ όλα τα συμφέροντα του συνόλου, τα πράγματα στη σφαίρα της φαντασίας θα μείνουν. Με τρία αν, λέει ο Καραγκιόζης, βάζω το Παρίσι στο μπουκάλι. Αν, λέει, μπορούσε να μικρύνει το Παρίσι κι αν μπορούσα να έχω ένα μεγάλο μπουκάλι κι αν υπήρχε κι ένας τρόπος, θα 'βαζα το Παρίσι στο μπουκάλι.

Πιστεύω ότι στη δημοκρατία οι λύσεις, η κοινωνική συνοχή, η κοινωνική ευημερία, η πρόοδος και η πάταξη ή ο περιορισμός όλων των αρνητικών φαινομένων όπως η κλεπτοκρατία, η διαφθορά, η διαπλοκή, η πείνα και η δυστυχία εξαρτώνται από τους πολίτες, δηλαδή από εμάς τους ίδιους. Ο καθένας από εμάς, με τις πολιτικές επιλογές του, τη συμμετοχή του στα κοινά και παίζοντας τους ρόλους του πολίτη, του γονέα, του δασκάλου, του επιχειρηματία, του στελέχους και του εργαζόμενου, συνεισφέρει θετικά ή αρνητικά στην πορεία της κοινωνίας και της χώρας, από την οποία εξαρτάται και η προσωπική του ζωή, καθώς και αυτή της οικογένειας, των φίλων και των συμπολιτών του. Αν αυτό είναι έτσι, τότε οι τομείς όπου μπορούμε ν’ αναζητήσουμε ή όπου πρέπει να κάνουμε βελτιωτικές αλλαγές προκειμένου να βγούμε από τη δίνη του φαύλου κύκλου της πολύπλευρης κρίσης, είναι ακριβώς οι εξής: Πρώτον, θεωρώ ότι χρειάζεται να αναθεωρήσουμε την πολιτική μας σκέψη, να οξύνουμε την ανεξάρτητη πολιτική μας κρίση, να κάνουμε διαφορετικές πολιτικές επιλογές, ν’ αναπτύξουμε σωστή και αποτελεσματική πολιτική συμπεριφορά και δράση ταυτόχρονα, για το ατομικό και το κοινό καλό, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Και, δεύτερον, να βελτιώσουμε τους προαναφερόμενους ρόλους μας ως μέλη της κοινωνίας, εναρμονίζοντας το ατομικό με το κοινό καλό.

Στα κείμενά μου από αυτή εδώ τη στήλη, που πάνε πίσω μια δεκαετία τώρα, υπάρχουν αρκετές ιδέες που ίσως μας βοηθήσουν ως άτομα και ως κοινωνία προς αυτή την κατεύθυνση. Αν στόχος της κριτικής θεώρησης του παρελθόντος, πρόσφατου και απώτερου, είναι η μάθηση με σκοπό την αναθεώρηση του τρόπου σκέψης, των πιστεύω, των παραδοχών, των αξιών και της συμπεριφοράς ατόμων, ομάδων και κοινωνίας συνολικά, τότε η συστηματική προσέγγιση είναι απαραίτητο εργαλείο.

Κατ’ αρχήν, το σύστημα δεν είναι ένα άθροισμα μερών αλλά μια ολότητα, η οποία αποτελείται από αλληλεπιδρώντα και συνεπώς αλληλεξαρτώμενα μέρη. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος δεν είναι ένα άθροισμα μερών αλλά ένα όλον, το οποίο προκύπτει από τα μέρη που τον συνθέτουν αλλά και από τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ αυτών. Η συστημική θεώρηση των πραγμάτων μάς επιτρέπει να συλλαμβάνουμε ταυτόχρονα τη μικρή και τη μεγάλη εικόνα των καταστάσεων και των φαινομένων. Επίσης είναι απαραίτητη διότι, κατανοώντας τις σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ των μερών του συστήματος, μπορούμε να προσδιορίσουμε καλύτερα τα αίτια που υπάρχουν πίσω από τα συμπτώματα, πράγμα απόλυτα αναγκαίο για να εξηγήσουμε, να προβλέψουμε, να χειριστούμε και να βελτιώσουμε οτιδήποτε.

Το πιο σημαντικό μέρος του συστήματος που επικρατεί στον τόπο μας είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αν αυτός δεν αντιλαμβάνεται πως το να πηγαίνει διακοπές με αεροπλάνο ενός φίλου του σε εξωτικούς προορισμούς στην άλλη άκρη της γης είναι κάτι το φοβερά επιλήψιμο, για να μην πω εγκληματικό, και, μια μεγάλη μερίδα του λαού να μην το αντιλαμβάνεται επίσης, οι προοπτικές να βελτιώσουμε οτιδήποτε είναι οι ίδιες με εκείνες του Καραγκιόζη να βάλει το Παρίσι σε μπουκάλι.