«Πλανόδιοι πωλητές υπό εξαφάνιση» του Γιώργου Μεσαρίτη

 

Οι πωλητές του δρόμου, δεν είναι κάτι που βρέθηκε στη ζωή μας έξαφνα, υπάρχουν από την αρχαιότητα. Σε όλους τους πολιτισμούς, αρχαίους και μεσαιωνικούς, κάποιος μπορεί να διαβάσει ιστορίες ταξιδιωτικών εμπόρων που όχι μόνο πουλούσαν τα εμπορεύματά τους στην πόλη πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι, αλλά διαπραγματεύονταν και σε γειτονικές χώρες. Ίσως οι αρχαίοι και οι μεσαιωνικοί πολιτισμοί ήταν ανεκτικοί σε αυτούς τους περιπλανώμενους εμπόρους και γι' αυτό άνθισαν. Στη σύγχρονη εποχή, δυστυχώς οι πωλητές του δρόμου σπάνια αντιμετωπίζονται με το ίδιο μέτρο αξιοπρέπειας και ανοχής.

Υπαίθριο εμπόριο

Ο πλανόδιος πωλητής ορίζεται γενικά ως άτομο που προσφέρει αγαθά προς πώληση στο κοινό χωρίς να έχει μια μόνιμη κατασκευασμένη δομή από την οποία να λειτουργεί. Οι πωλητές του δρόμου μπορεί να είναι στάσιμοι με την έννοια ότι καταλαμβάνουν χώρο στα πεζοδρόμια και σε άλλους ανοικτούς δημόσιους/ ιδιωτικούς χώρους ή, μπορεί να είναι κινητοί λαμβάνοντας υπόψη ότι μετακινούνται από τόπο σε τόπο μεταφέροντας τα εμπορεύματά τους σε καροτσάκια ή αυτοκινούμενα οχήματα. Το υπαίθριο εμπόριο είναι ένας εμπορικός κλάδος με πολλές ιδιαιτερότητες που δίνει ζωή στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και ευκαιρίες άντλησης εισοδήματος από την «άτυπη οικονομία». Επιπρόσθετα, αυξάνει τη δημόσια ασφάλεια, καθιστώντας τους δρόμους ζωντανούς και φιλόξενους.

Υγιής ανταγωνισμός

Οι επικριτές της οδικής πώλησης υποστηρίζουν ότι οι πλανόδιοι ανταγωνίζονται με άνισο τρόπο τους ιδιοκτήτες καταστημάτων, επειδή δεν επιβαρύνονται, για παράδειγμα, με έξοδα όπως ενοίκια και πληρωμές κοινής ωφέλειας. Ότι αυτό δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό απειλώντας τη βιωσιμότητα του παραδοσιακού εμπορίου εκτός δρόμου. Όμως, το εμπόριο του δρόμου συμβάλλει στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή μιας πόλης, συμπληρώνοντας εναλλακτικά το ήδη κορεσμένο λιανικό εμπόριο. Οι πωλητές του δρόμου αποτελούν επίσης σημαντικό πόλο έλξης για ξένους τουρίστες που αναζητούν μια αυθεντική εμπειρία. Το φαγητό του δρόμου, συγκεκριμένα, αποτελεί σημαντικό και ενδιαφέρον προϊόν μεταξύ των τουριστών προερχόμενων από δυτικές χώρες. Η αγορά φαγητού του δρόμου ή τοπικών χειροτεχνιών σε μια πολυσύχναστη υπαίθρια αγορά επιτρέπει στους τουρίστες και τους κατοίκους να συμμετέχουν ζωηρά στη δημόσια ζωή.

Δικαιώματα στον ανοικτό, δημόσιο χώρο

Η οδική πώληση αυξάνει την ένταση μεταξύ του ατομικού δικαιώματος στην εργασία και του συλλογικού δικαιώματος στον δημόσιο χώρο. Στις περισσότερες χώρες, ο δημόσιος χώρος νοείται ως συλλογικό αγαθό που όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να απολαμβάνουν και είναι ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης να ρυθμίζει τη χρήση του. Οι αντίπαλοι των πωλητών του δρόμου υποστηρίζουν ότι αυτά τα συλλογικά δικαιώματα παραβιάζονται όταν οι πωλητές του δρόμου καταλαμβάνουν δημόσιο χώρο για δική τους χρήση. Όμως, οι πλανόδιοι πωλητές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ασκούν τα οικονομικά τους δικαιώματα, που αναφέρονται ρητά στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε άλλα κανονιστικά πλαίσια σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Ο στραγγαλισμός του εμπορίου δρόμου παραβιάζει, εκτός από τα ατομικά δικαιώματα στην εργασία και την αρχή της μη διάκρισης, τις αρχές του ελεύθερου και ανοιχτού ανταγωνισμού.

Βιώσιμη αστική ανάπτυξη

Tα αστικά περιβάλλοντα μπορούν να ευδοκιμήσουν μέσα από έναν κατάλληλο συνδυασμό επίσημων και ανεπίσημων επιχειρήσεων. Αντί να ενθαρρύνουν τους άτυπους εμπόρους του δρόμου να μετατραπούν σε εμπόρους εκτός δρόμου, οδηγώντας σε περαιτέρω κορεσμό μία ήδη ανταγωνιστική λιανική αγορά, οι κυβερνήσεις δεν παρέχουν ούτε καν κίνητρα για συνύπαρξη διαφορετικών και συμπληρωματικών ειδών επιχειρήσεων. Στη δύσκολη αυτή περίοδο που ζούμε, αρκετές χώρες έχουν προωθήσει το εμπόριο του δρόμου ως τρόπο μείωσης της φτώχειας και ενίσχυσης των περιθωριακών ομάδων. Η ενθάρρυνση αυτού του είδους επιχειρηματικότητας, με το χαμηλό κόστος εισόδου, είναι ναι μεν ένας μικρός, αλλά πολύ πιο δίκαιος τρόπος για την τόνωση της οικονομίας. Η προώθησή του μπορεί, πέραν της απασχόλησης, να δημιουργήσει τη ζωτικότητα και την προσήνεια που είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα των βιώσιμων πόλεων που θέλουν να θεωρούνται και ανθρωπιστικές.

Η περίπτωση της Λευκωσίας

Είναι κρίμα σε μια πόλη όπως τη δική μας, με μακρά παράδοση σε υπαίθρια παζάρια και σε κάθε λογής μικροπωλητή, να παρατηρείται μία λανθασμένη πολιτική «αποστείρωσης» του αστικού χώρου. Από την τραγική διάλυση του Γυναικοπάζαρου τη δεκαετία του 1960, μέχρι την πρόσφατη κατάργηση της λαϊκής αγοράς στο παλιό δημαρχείο. Οι πλανόδιοι πωλητές στο ιστορικό και αστικό κέντρο έγιναν είδος προς εξαφάνιση ακόμη και πριν την περίοδο της Covid-19. Οποιαδήποτε μορφή υπαίθριου εμπορίου έχει περιοριστεί να γίνεται μια-δυο φορές την εβδομάδα πάνω στον προμαχώνα Κωστάντζα, μακριά από το ζωντανό κομμάτι της πόλης, τις πλατείες και τους δρόμους της.

Το εμπόριο δρόμου είναι αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας μας, προσφέρει χρώματα, μυρωδιές, γεύσεις και ήχους απαράμιλλους στο αστικό περιβάλλον, ιδιαίτερα στο ιστορικό. Έχει θρέψει ολάκερες οικογένειες τις περασμένες δεκαετίες. Είναι χρέος μας να το προστατέψουμε, να μην το αφήσουμε να χαθεί και να το επαναφέρουμε στο βάθρο που του αξίζει. Είναι θέμα που χρήζει μιας ευρύτερης προσπάθειας, ακόμη και σε κρατικό επίπεδο, με τη θέσπιση επιχορηγήσεων και προγραμμάτων κατάρτισης, με τη διαμόρφωση κανόνων και κανονισμών για τη βιώσιμη χωροθέτηση και λειτουργία των πλανόδιων πωλητών. Βρίσκοντας τρόπους εμπλουτισμού του εμπορίου δρόμου μέσω θεματικών αγορών, πλαισιώνοντάς το ακόμη και με δράσεις πολιτισμού. Με τρόπο που να επωφελούνται από αυτό και οι επιχειρηματίες λιανικού εμπορίου και εστίασης.

Επιτυχημένα παραδείγματα από την Ευρώπη υπάρχουν πολλά τα οποία προσφέρονται για μελέτη ώστε να τα προσαρμόσουμε στα μέτρα μας. Αν μη τι άλλο, ζούμε σε μια χώρα που στηρίζεται στον τουρισμό και σε μια πρωτεύουσα η οποία φιλοδοξεί να καταστεί εναλλακτικός προορισμός. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε τι είναι αυτό που αρέσει στους επισκέπτες και τι είναι αυτό που μπορεί να μας κάνει να ξεχωρίζουμε σε ένα τόσο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον.

gmesaritis@polytia.com