Από την Καλλισθένη στην Αννίτα

 

Συνέτρεξαν πολλά για να δούμε την Αννίτα Δημητρίου στην προεδρία της Βουλής. Η επιλογή της έγινε από τον ΔΗΣΥ για επικοινωνιακούς λόγους. Η εκλογή της προέκυψε μέσα από πολιτικά αδιέξοδα της αντιπολίτευσης και κομματικές αγκυλώσεις κυρίως του ΑΚΕΛ. Αυτό που οφείλουμε να κρατήσουμε βέβαια όλοι είναι ότι επιτέλους βλέπουμε μια γυναίκα στο δεύτερο τη τάξει αξίωμα της χώρας μας, παρότι η αντιπροσώπευση των γυναικών στις βουλευτικές του 2021 υποχώρησε (8 γυναίκες ) σε σχέση με τις βουλευτικές του 2016 (11 γυναίκες). Προφανώς οι γυναίκες της Κύπρου, αλλά και όλοι οι συνειδητοποιημένοι πολίτες αυτής της χώρας, έχουν ακόμα να κάνουν πολλά. Από την άλλη, αν αφήσουμε την κραυγή -κυριολεκτικά - της δικηγόρου Καλλισθένης Μαούνη να αντηχήσει στα αφτιά μας σε μια σύνδεση με το πρόσφατο παρελθόν, όταν δηλαδή τόλμησε να υποβάλει την ανεξάρτητη υποψηφιότητά της λίγες μέρες πριν τις πρώτες βουλευτικές εκλογές στη χώρα μας που διεξήχθησαν στις 31 Ιουλίου 1960, τότε αντιλαμβανόμαστε και την έστω μικρή πρόοδο που επιτελέστηκε.

Η αμπελουργός

Η Μαούνη, δικηγόρος αλλά και αμπελουργός από τη Λάνια της Λεμεσού, όπως δήλωνε, αποφάσισε εν πρώτοις να αψηφήσει την άνωθεν εντολή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου που ζήτησε να υποστηριχθούν μόνο δύο κόμματα. Το Πατριωτικό Μέτωπο και το ΑΚΕΛ. Τα δύο αυτά κόμματα κατήλθαν με ψηφοδέλτιο χωρίς τη συμμετοχή γυναίκας. Μετά την απόφαση της Μαούνη να κατέλθει ως ανεξάρτητη, υπήρξαν αφόρητες πιέσεις να αποσύρει την υποψηφιότητά της γιατί θα χαλούσε τους συνδυασμούς. Έλεγαν μάλιστα διάφοροι εθνοπατέρες ότι οι γυναίκες έπρεπε να κάνουν πίσω και να διεκδικήσουν θέση στη Βουλή την επόμενη πενταετία. Αναμενόμενη ήταν αυτή συμπεριφορά, αφού η ε/κ επιτροπή για τον καταρτισμό του προσχεδίου του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν έδινε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες. Οι γυναίκες αποφασίστηκε ότι θα ψηφίζουν μετά από επιμονή των Τουρκοκυπρίων οι οποίοι, σύμφωνα με τον ιστορικό Βασίλη Πρωτοπαπά, στο δικό τους προσχέδιο, το οποίο ετοιμάστηκε με επικεφαλής τον Ραούφ Ντενκτάς, επέμειναν στη συμμετοχή των γυναικών. Η Μαούνη, εφόσον οι γυναίκες είχαν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, δεν το έβαλε κάτω και σύμφωνα με τα ρεπορτάζ του Τύπου της εποχής ζήτησε ακρόαση από τον Μακάριο. Τον είδε και του εξήγησε την αναγκαιότητα συμμετοχής γυναικών στη Βουλή διότι υπάρχουν θέματα που τις αφορούν και ότι σε αυτούς τους τομείς μπορούν να συνεισφέρουν καλύτερα από τους άνδρες. Δεν ξέρουμε τι της είπε ο Μακάριος. Το σίγουρο είναι ότι αμέσως μετά απέσυρε την υποψηφιότητά της. Υπενθυμίζουμε ότι οι επόμενες βουλευτικές εκλογές στην Κύπρο δεν έγιναν μετά από 5 χρόνια, αλλά λόγω διακοινοτικών ταραχών αναβλήθηκαν για το 1970!

Μια Τουρκοκύπρια

Στην Κυπριακή Βουλή, πρώτη κατά ατυχή τρόπο μπήκε μια Τουρκοκύπρια, η Κιαζίμ Χαλίτ Αϊλά από την Πάφο. Ο βουλευτής σύζυγός της πέθανε σε αυτοκινητιστικό ατύχημα και οι Τ/Κ την επέλεξαν να τον διαδεχθεί χωρίς αναπληρωματική εκλογή. Μπήκε στη Βουλή ως η πρώτη γυναίκα βουλεύτρια, αλλά μόνο για δύο μήνες, αφού λόγω της κρίσης του Δεκεμβρίου του 1963 οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν και από τη Βουλή και από την κυβέρνηση.

Στο μεταξύ, παράλληλα με τις βουλευτικές έγιναν και εκλογές για την κοινοτικές συνελεύσεις των Ε/Κ και των Τ/Κ. Σε αυτές τις εκλογές εξελέγησαν και δύο γυναίκες. Η Ε/Κ δικηγόρος Κωνσταντία Βάρδα με το ψηφοδέλτιο του ΑΚΕΛ στην Κερύνεια και η δασκάλα Κατριγιέ Χουλουσί. Ήταν μια Τ/Κ με πολύ μεγάλο κύρος στην τ/κ κοινότητα, μεταξύ δε των μαθητών της ήταν οι Ραούφ Ντενκτάς και Οσμάν Ορέκ (ο πρώτος υπουργός Άμυνας επί Κυπριακής Δημοκρατίας).

Η Κατσελλή

Για να δούμε γυναίκα στην Κυπριακή Βουλή μέσα από κανονικές διαδικασίες έπρεπε να φτάσουμε στο 1981. Έπρεπε δηλαδή να περάσουν 18 χρόνια μετά τη Χαλίτ Αϊλά για να διαβεί την είσοδο του Κοινοβουλίου η Ρήνα Κατσελλή, η οποία εξελέγη με το ΔΗΚΟ στην Κερύνεια και επενεξελέγη το 1986. Το 1991 είχαμε τρεις γυναίκες στη Βουλή: Ρήνα Κατσελλή (ΔΗΚΟ) Κλαίρη Αγγελίδου και Καίτη Κληρίδη (ΔΗΣΥ). Στις βουλευτικές εκλογές του 1996 είδαμε στη Βουλή και τις Ανδρούλλα Βασιλείου (ΕΔΥ) και Λία Γεωργιάδου (ΔΗΣΥ).
Κατά τον 21ο αιώνα, και συγκεκριμένα στις εκλογές του 2001, του 2006, του 2011 και του 2016, είδαμε τις γυναίκες να αυξάνονται (από 6 έως 11), αλλά και πάλιν χωρίς πληθυσμιακή εκπροσώπηση του γυναικείου πληθυσμού, που αποτελεί το 51% των κατοίκων αυτής της χώρας.

Η Σουλιώτη

Αν θέλουμε να μιλήσουμε και για γυναίκες υπουργούς, πρέπει να αναφερθούμε στη Στέλλα Σουλιώτη, η οποία διορίστηκε επί Αρχιεπισκόπου Μακαρίου το 1960 στη θέση της υπουργού Δικαιοσύνης. Οι προεδρίες Κυπριανού και Βασιλείου δεν είχαν γυναίκες στο Υπουργικό Συμβούλιο. Τριάντα τρία χρόνια μετά τον διορισμό της Στέλλας Σουλιώτη, ακολούθησε η δεύτερη υπουργός επί προεδρίας Κληρίδη. Ήταν η Κλαίρη Αγγελίδου στη θέση της υπουργού Παιδείας. Επί όλων των κυβερνήσεων, από τον Μακάριο μέχρι τον Νίκο Αναστασιάδη, διορίστηκαν συνολικά 13 γυναίκες υπουργοί. Από γενέσεως Κυπριακής Δημοκρατίας, στο Κοινοβούλιο εξελέγησαν 48 γυναίκες βουλεύτριες.

Γιατί χρειάζονται γυναίκες;

Κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί γιατί π.χ. το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και τα Ηνωμένα Έθνη, εμμένουν σε μεγαλύτερη εκπροσώπηση γυναικών σε πολιτικά αξιώματα. Δεν λείπουν μάλιστα και αυτοί που υποστηρίζουν ότι η φύση των γυναικών είναι διαφορετική. Δεν τις εμποδίζει κανείς να πολιτευτούν, αλλά εκεί όπου το επιθυμούν, π.χ. στη δημόσια υπηρεσία ή στα δημόσια σχολεία, και απασχολούνται και ανελίσσονται ιεραρχικά. Σήμερα, στα δημοτικά και τα γυμνάσια υπάρχουν περισσότερες γυναίκες διευθύντριες απ' ό,τι άνδρες. Το θέμα, από την άλλη, είναι και οικονομικό και κοινωνικό. Παραδοσιακά η οικονομία σε κάθε χώρα ελέγχεται κατά τρόπο συντριπτικό από άνδρες. Όποιος ελέγχει την οικονομία, παραδοσιακά ελέγχει και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δεν είναι θέμα φύλου λοιπόν, αλλά οικονομίας. Όταν στην αρχαιότητα οι άνδρες ήταν μετακινούμενοι τροφοσυλλέκτες, τον έλεγχο του οίκου, δηλαδή η οικονόμος, ήταν η γυναίκα. Αυτή συντηρούσε την εστία, αυτή φύλασσε και διένειμε την τροφή. Οι άντρες ήταν βοηθητικό προσωπικό. Η αλλαγή επεσυνέβη όταν εγκαθιδρύθηκαν οι πρώτες αγροτικές κοινότητες, καθώς σ' αυτές οι άνδρες έλεγξαν την ιδιοκτησία της γης και κατ' επέκταση την οικονομία του οίκου τους. Όλα τα θρησκευτικά δόγματα, επιπλέον, κράτησαν τη γυναίκα μακριά από τη λήψη αποφάσεων, ο δε Απόστολος Παύλος με δύο ρητά τις κατέταξε στο βοηθητικό προσωπικό. Το πρώτο ρητό είναι αυτό που ακούμε και σήμερα στους θρησκευτικούς γάμους, ότι η «γυναίκα πρέπει να φοβείται τον άνδρα», αλλά ο Απόστολος των Εθνών της έδωσε και άλλο ρόλο: «Η δε γυνή ίνα καταστέλλει την του ανδρός πυράν». Χρειάστηκε να περάσουν εκατοντάδες χρόνια από τον οικονομικό και θρησκευτικό Μεσαίωνα για να μπορέσουν οι γυναίκες να κερδίσουν, αρχικά δικαίωμα ψήφου και εν τέλει να ξεκινήσουν τον αγώνα για ισότητα.

Όλοι, εν ολίγοις, σήμερα κατανοούμε ότι αν θέλουμε μια πιο ισορροπημένη κοινωνία, μια πιο δημοκρατική κοινωνία, θα πρέπει να πείσουμε τις γυναίκες να ασχοληθούν περισσότερο με την πολιτική. Οπως είπε το 1960 η Καλλισθένη Μαούνη, υπάρχουν θέματα τα οποία αφορούν τις γυναίκες και τα οποία κατανοούν καλύτερα.

Στις 11 Ιουνίου 2021, η πρώτη πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής, προφανώς συναισθανόμενη ότι δεν άλλαξαν πολλά από το 1960, έκλεισε την ομιλία της μπροστά στα έκπληκτα μάτια κάποιων βουλευτών που δεν πίστευαν ότι αυτό που βλέπουν είναι αληθινό: «Εύχομαι η επιλογή αυτή να είναι η απαρχή να σπάσουν οι γυάλινες οροφές, να δημιουργηθούν δομές, να δοθούν ευκαιρίες και να υπάρξουν πρωτοβουλίες από όλους μας ώστε να αντιληφθούμε το αυτονόητο. Η πατρίδα ωφελείται αν κάθε άνθρωπος διακρίνεται με αποκλειστικό γνώμονα την αξία του, χωρίς να ακυρώνεται ή να τραβιέται πίσω λόγω των χαρακτηριστικών ή του φύλου του».

Πέρα από ωραίες δηλώσεις βέβαια, όλα θα κριθούν στην πράξη. Αν η εκλογή της πρώτης γυναίκας στην προεδρία της Βουλής εξαντληθεί στο ότι ο Αβέρωφ Νεοφύτου πέτυχε ακόμα μια νίκη, αν η Αννίτα δεν καταφέρει ως γυναίκα πολιτικός να στείλει το μήνυμα ότι μπορεί να εκπροσωπήσει όλες τις Κύπριες και όλους τους Κύπριους και να ηγηθεί της Βουλής, τότε θα λήξει η θητεία της χωρίς ως κοινωνία να έχουμε πετύχει τίποτα ουσιαστικό.