Φορολογική πολιτική και η απόφαση των G7

Ο φορολογικός σχεδιασμός ως εργαλείο δημοσιονομικής πολιτικής επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνησή να διαμορφώνει την κοινωνική της πολιτική, τον αναπτυξιακό της σχεδιασμό και την προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών όπως για παράδειγμα η προστασία του περιβάλλοντος.

Η διαμόρφωση τέτοιων πολιτικών πρέπει να λαμβάνει υπόψη από τη μια την κοινωνική συνοχή και από την άλλη τη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης. Δεν πρέπει δηλαδή το φορολογικό βάρος να είναι τέτοιο, σε πολίτες και επιχειρήσεις, που για τους μεν ιδιώτες να περιορίζει σημαντικά τις καταναλωτικές τους συνήθειες και για τις δε επιχειρήσεις να περιορίζει τις επενδύσεις και περαιτέρω ανάπτυξή τους.

Σημαντική παράμετρος επιτυχίας ενός φορολογικού συστήματος είναι η σταθερότητα εφόσον τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι πολίτες θέλουν να γνωρίζουν το φορολογικό βάρος των επόμενων ετών ώστε να μπορέσουν να λάβουν τις σωστές αποφάσεις για περαιτέρω επενδύσεις και για καλύτερο σχεδιασμό του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Την ίδια στιγμή το φορολογικό σύστημα μιας χώρας πρέπει να είναι απλό στην εφαρμογή, δίκαιο και να προωθεί τη φορολογική συμμόρφωση. Σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η χρήση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης τόσο σε θέματα συμμόρφωσης, όσο και σε θέματα ελέγχου.

Η Κύπρος μη έχοντας βαριά βιομηχανία, «χρησιμοποίησε» το φορολογικό σύστημα ως εργαλείο ενίσχυσης των επαγγελματικών υπηρεσιών από το 2003, χρονιά κατά την οποία υπήρξε η τελευταία, ολιστική φορολογική μεταρρύθμιση στη χώρα. Οπότε οποιαδήποτε σύγκριση φορολογικών μοντέλων μεταξύ χωρών πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη μορφή της οικονομίας και τους τομείς που ενισχύουν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) τον περασμένο Μάιο ανακοίνωσε την προώθηση ενός ισχυρού, αποτελεσματικού και δίκαιου συστήματος φορολόγησης για τις επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που σκοπό έχει να ενισχύσει την προσπάθεια για οικονομική ανάκαμψη από την πανδημία Covid-19 και την εξασφάλιση επαρκών δημόσιων εσόδων κατά τα επόμενα έτη.

Η εξάπλωση της πανδημίας οδήγησε σε αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμάτων και του δημοσίου χρέους, οπότε η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων αναμένεται να καλύψει το κενό και προς αυτή την κατεύθυνση έχει αναπτυχθεί έντονη συζήτηση διεθνώς.

Καθόλου έκπληξη δεν αποτέλεσε και η απόφαση των G7 για την εφαρμογή ενός ενιαίου ελάχιστου παγκόσμιου φορολογικού συντελεστή. Ουσιαστικά, με αυτό τον τρόπο θα αποθαρρύνονται πολυεθνικές εταιρείες να «μεταφέρουν» κέρδη και φόρους σε άλλες χώρες με χαμηλότερη φορολογία. Το κάθε κράτος θα μπορεί να έχει τον δικό του φορολογικό συντελεστή, την ίδια ώρα όμως η χώρα που αποτελεί την κύρια βάση της επιχείρησης θα μπορεί να επιβάλει επιπλέον φόρο μέχρι το ποσό που αφορά τον ελάχιστο φόρο που τελικά συμφωνηθεί, «εξανεμίζοντας» ουσιαστικά οποιοδήποτε πλεονέκτημα «φορολογικής μεταφοράς» των κερδών σε άλλη δικαιοδοσία.

Η συζήτηση μέχρι τώρα αφορούσε την επιβολή φόρων κυρίως σε πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας (digital taxes), όμως οι συζητήσεις φαίνεται ότι θα επεκτείνουν την εφαρμογή του. Κατ' αρχάς, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η επιβολή ενιαίας φορολογικής βάσης είναι κάτι διαφορετικό από την επιβολή ενός ενιαίου φορολογικού συντελεστή.

Το πρώτο αφορά τη φορολογητέα ύλη, δηλαδή ποια εισοδήματα φορολογούνται και ποια απαλλάσσονται και τι έξοδα εμπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα. Στην Κύπρο για παράδειγμα, εισοδήματα από μερίσματα και κέρδη από πώληση μετοχών εκπίπτουν του φορολογητέου εισοδήματος.

Το δεύτερο αφορά το ποσοστό φόρου επί του φορολογητέου εισοδήματος, οπότε οτιδήποτε δεν αποτελεί μέρος της φορολογικής βάσης δεν φορολογείται.

Σημειώνεται ότι εδώ η προσπάθεια της ΕΕ για την υιοθέτηση της ενιαίας φορολογικής βάσης, δεν καρποφόρησε και αντικαταστάθηκε από την BEFIT. Να υπενθυμίσουμε ότι παλαιότερα η προσπάθεια επιβολής παγκόσμιου τέλους στις χρηματοικονομικές συναλλαγές (financial transaction tax) απέτυχε και μόνο συγκεκριμένες χώρες προχώρησαν στην υιοθέτησή του. Επισημαίνεται επίσης ότι Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία προχώρησαν στην επιβολή ψηφιακών φόρων.

Η τάση που διαμορφώνεται στο διεθνές πολιτικό σκηνικό είναι η αναγκαιότητα της ύπαρξης βάσης (substance) στη χώρα εγγραφής της εταιρείας. Μεγάλη είναι και η τάση μεταφοράς έδρας από offshore περιοχές όπως οι Βρετανικοί Παρθένοι Νήσοι, σε onshore δικαιοδοσίες όπως οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφόσον σταδιακά γίνονται αυστηρότεροι οι έλεγχοι σε off shore εταιρείες και  εκτέλεση τραπεζικών συναλλαγών ακόμη δυσκολότερη. Η Κύπρος κατάφερε να προσελκύσει αριθμό τέτοιων εταιρειών.