«Εναλλακτική μετάδοση, κοινός στόχος!» της Ιουλίας Σολωμού

 

Η πανδημία της COVID-19, εκτός των δυσκολιών στην καθημερινότητα, παρουσίασε επίσης πρωτοφανείς νέες προκλήσεις τόσο στη δημόσια υγεία όσο και στην παροχή υπηρεσιών ιατρικής αποκατάστασης. Οι επισκέψεις στον φυσιοθεραπευτή, λογοθεραπευτή ή ακόμη και στον προσωπικό γιατρό, για τις οποίες θεωρούσαμε δεδομένη τη φυσική παρουσία, έγιναν ακόμη πιο δύσκολα προσβάσιμες αφού τα συστήματα υγείας μας δεν έχουν σχεδιαστεί για την παροχή υπηρεσιών εξ αποστάσεως. Η πρόσβαση στις καθημερινές επισκέψεις αποτέλεσε μεγάλη δυσκολία και πηγή άγχους για πολλά άτομα, ιδιαίτερα για αυτούς με επίκτητες νευρολογικές παθήσεις.

Οι διαταραχές στις γνωστικές λειτουργίες είναι συχνές μετά από κάποια μορφή νευρολογικής βλάβης (π.χ. τραύμα στο κεφάλι, εγκεφαλικό, άνοια), με σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινή λειτουργικότητα, στην ποιότητα ζωής, στην ανεξαρτησία και στις κοινωνικές σχέσεις του ατόμου. Συνηθέστερα συμπτώματα που εντοπίζονται στις περισσότερες γνωστικές παθήσεις αποτελούν οι δυσκολίες έκφρασης, δυσκολίες προσοχής, μνήμης, αντίληψης, καθώς και προβλήματα στις εκτελεστικές λειτουργίες (π.χ. επίλυση προβλημάτων, συναισθηματική διαχείριση κ.λπ.).

Άτομα που βιώνουν έκπτωση στις γνωστικές λειτουργίες λόγω νευρολογικών παθήσεων επωφελούνται από εντατικά προγράμματα γνωστικής αποκατάστασης, με στόχο τη θεραπεία ή/και αντιστάθμιση των προαναφερθέντων συμπτωμάτων. Στη βιβλιογραφία, εντοπίζονται διάφορες μορφές θεραπευτικών γνωστικών παρεμβάσεων και όλες τους έχουν ως κύριο γνώμονα την αποκατάσταση της λειτουργικότητας του ατόμου. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν σχεδιαστεί στηριζόμενες σε νευροψυχολογικά μοντέλα (δηλαδή στο πώς αλληλεπιδρούν ο εγκέφαλος και η συμπεριφορά) και μέσω εντατικής εξάσκησης προωθούν την αποκατάσταση των καθημερινών προτύπων συμπεριφοράς καθώς και την ενίσχυση των γνωστικών μηχανισμών. Η αποτελεσματικότητά τους είναι αδιαμφισβήτητη, με εκατοντάδες μελέτες τα τελευταία 20 χρόνια να επικυρώνουν τις γνωστικές παρεμβάσεις ως μία από τις πιο ωφέλιμες πρακτικές στο πλαίσιο της αποκατάστασης, όταν φυσικά πραγματοποιούνται σε εντατική βάση και για ένα σεβαστό χρονικό διάστημα.

Πριν έναν χρόνο, η παραδοσιακή γνωστική αποκατάσταση στη χώρα μας διεξαγόταν πάντοτε μέσω φυσικής παρουσίας, συνήθως σε νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης, ιδιωτικά γραφεία επαγγελματιών υγείας ή στα σπίτια των ασθενών. Δυστυχώς, τα περιοριστικά μέτρα διακίνησης που χρειάστηκαν να ληφθούν ανά την υφήλιο για την αποτελεσματική διαχείριση της πανδημίας επηρέασαν την ομαλή διεξαγωγή των παρεμβάσεων. Με βασικό στόχο τη βελτίωση της ικανότητας ανταπόκρισης στις ανάγκες των ασθενών, τα περισσότερα πρωτόκολλα αποκατάστασης χρειάστηκε να τροποποιηθούν, ενσωματώνοντας νέους τρόπους μετάδοσης των απαραίτητων αυτών υπηρεσιών. Οι διαδικτυακές πλατφόρμες επικοινωνίας, οι οποίες είχαν την τιμητική τους την περίοδο απαγόρευσης κυκλοφορίας, αποτέλεσαν την κυριότερη εναλλακτική λύση στις ποικίλες δυσκολίες που προκάλεσε η πανδημία. Έτσι, η πανδημία έδωσε μια νέα βαρύτητα στην «τηλεαποκατάσταση», η οποία αναπτύχθηκε ραγδαία σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Η τηλεαποκατάσταση αποτελεί μια εναλλακτική μέθοδο παροχής υπηρεσιών αποκατάστασης μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες, χωρίς να υποβιβάζεται η ποιότητα των υπηρεσιών, ξεπερνώντας παράλληλα τον περιορισμό της φυσικής παρουσίας που προϋποθέτει η παραδοσιακή μέθοδος αποκατάστασης. Έτσι, ο αποδέκτης υπηρεσιών, με τη χρήση τεχνολογιών χαμηλού κόστους όπως το κινητό τηλέφωνο ή τον υπολογιστή, μπορεί να λάβει υπηρεσίες αποκατάστασης στον προσωπικό του χώρο.

Το Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης (ΚΕΝ), ακολουθώντας τις ραγδαίες εξελίξεις, έχει προσαρμόσει το παρεμβατικό πρωτόκολλο του προγράμματος αποκατάστασης των γνωστικών λειτουργιών «Πρόγραμμα Κατηγοριοποίησης» στο διαδικτυακό επίπεδο, με στόχο να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο ευρύ κοινό. Το  «Πρόγραμμα Κατηγοριοποίησης» στοχεύει στη βελτίωση των γνωστικών λειτουργιών, στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων καθώς και στη βελτίωση των μνημονικών λειτουργιών. Σειρά επιστημονικών ερευνών έχουν τεκμηριώσει την αποτελεσματικότητά του (www.cancyprus.org). Το πρόγραμμα είναι ατομικό, έτσι απαιτείται υψηλή δέσμευση από τον συμμετέχοντα. Ο συμμετέχων δεν θα έχει κάποια οικονομική επιβάρυνση αφού η παρέμβαση πραγματοποιείται στο πλαίσιο δύο ερευνητικών προγραμμάτων τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και Καινοτομίας (Δέσμη RESTART 2006-2020).

*Διδακτορική φοιτήτρια Κλινικής Ψυχολογίας και ειδική επιστήμονας Έρευνας στο ΚΕΝ, Πανεπιστήμιο Κύπρου