«Η ΕΕ θα εφαρμόσει νέους φόρους κλιματικής αλλαγής» του Χαράλαμπου Έλληνα

 

Η Κομισιόν ανακοίνωσε στις 21 Ιουνίου το πακέτο «Fit-for-55», με 13 νέες πολιτικές σχεδιασμένες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη διασφάλιση ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ΕΕ θα μειωθούν κατά 55% έως το 2030 - σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 – καθ' οδόν προς μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Χωρίς το νέο πακέτο, η Ευρώπη θα επιτύχει μείωση των εκπομπών μόνο κατά 60% έως το 2050.

Οι νέοι στόχοι θα επιτευχθούν μέσω αυστηρότερων κανονισμών εκπομπών CO2 για τη βιομηχανία, χρέωσης εκπομπών CO2 και φόρων για τους ρυπαίνοντες και κανόνες για την προώθηση επενδύσεων σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών.

Αυτά θα συνεπάγονται νέους σαρωτικούς φόρους σχεδόν σε όλες τις πτυχές της οικονομίας και του εμπορίου, επηρεάζοντας όλες τις βιομηχανίες, αλλά και την κοινωνία γενικότερα, και θα επιβάλλονται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Θα είναι επιπρόσθετοι στους φόρους εκπομπών CO2 που επιβάλλονται τώρα μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (ETS), το οποίο κόστισε στην Κύπρο περίπου €85εκατομμύρια το 2020. Στην πραγματικότητα, το ETS υποχρεώνει εταιρείες, όπως η ΑΗΚ, να πληρώσουν για το κόστος της ρύπανσης που δημιουργούν.

Επιπλέον, η Κομισιόν προτείνει να αυξηθεί ο στόχος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας το 2030 στο 40% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας, σε σύγκριση με τουλάχιστον 32% τώρα, και η ενεργειακή απόδοση σε 36% σε σύγκριση με το 32,5% τώρα. Συγκριτικά, οι στόχοι της Κύπρου στο Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος (NECP) έως το 2030 είναι 24% μείωση των εκπομπών CO2 και 23% ανανεώσιμες πηγές στην τελική κατανάλωση ενέργειας - πολύ πίσω από τους στόχους της ΕΕ.

Μία άλλη σημαντική δέσμευση είναι η καθιέρωση αυστηρότερων προτύπων για τη μείωση των εκπομπών CO2 από οχήματα, με στόχο 100% μείωση έως το 2035. Αυτό ισοδυναμεί με απαγόρευση των πωλήσεων νέων αυτοκινήτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης (ICE) - βενζίνης και ντίζελ - μέχρι τότε, ενισχύοντας τη ζήτηση για ηλεκτρικά οχήματα. Στην πραγματικότητα, πολλές ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες σχεδιάζουν ήδη να σταματήσουν την παραγωγή αυτοκινήτων ICE έως το 2030.

Η υιοθέτηση αυτών των πολιτικών θα θέσει την ΕΕ στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο κίνδυνος, ωστόσο, είναι ότι εάν άλλες μεγάλες οικονομίες - όπως οι ΗΠΑ και Κίνα - δεν κινηθούν με παρόμοια ταχύτητα, η ΕΕ μπορεί να βρεθεί σε οικονομικό μειονέκτημα, με τις βιομηχανίες της να είναι πολύ πιο ακριβές για να μπορούν να ανταγωνιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Γι' αυτό τον λόγο η Κομισιόν ανακοίνωσε ένα άλλο πακέτο: τον μηχανισμό προσαρμογής των εκπομπών CO2 στα σύνορα (carbon border adjustment mechanism - CBAM). Το σχέδιο περιλαμβάνει την επιβολή φόρων σε προϊόντα που εισάγονται στην ΕΕ από τρίτες χώρες βάσει των εκπομπών τους σε CO2.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη και πιο εκτεταμένη αλλαγή είναι η επιβολή του συστήματος ETS της ΕΕ στις μεταφορές, τη θέρμανση και ψύξη, την αεροπορία και τη ναυτιλία, προκειμένου να επιταχυνθεί ο ρυθμός της απαλλαγής από εκπομπές CO2. Οι καταναλωτές και οι βιομηχανίες της ΕΕ θα φέρουν το βάρος του κόστους. Όπως επισημαίνει η FT, «το σχέδιο διακινδυνεύει αντίδραση από τις φτωχότερες χώρες της ΕΕ και τμήματα της βιομηχανίας, τα οποία υποστηρίζουν ότι ο ρυθμός αλλαγής και οι αυξημένοι κανονισμοί θα καταστούν μία επιπρόσθετη οικονομική επιβάρυνση».

Αυτό ισχύει και για τους Κύπριους καταναλωτές που ήδη πληρώνουν υψηλούς λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας. Τα ταξίδια και οι διακοπές θα κοστίσουν επίσης περισσότερο καθώς οι αεροπορικές εταιρείες θα πλήττονται με επιπλέον κόστος καυσίμων.

Δυσανάλογος αντίκτυπος

Η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι η συμπερίληψη των μεταφορών και της θέρμανσης/ψύξης θα έχει δυσανάλογο αντίκτυπο στα φτωχότερα νοικοκυριά εντός της ΕΕ, αλλά επιμένει ότι η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη. Έχοντας υπόψη αυτό, έχει διαθέσει €72 δισ. σε ένα κοινωνικό ταμείο που έχει σχεδιαστεί για να αντισταθμίσει εκείνους που θα πληγούν περισσότερο από τους αναμενόμενους υψηλότερους λογαριασμούς καυσίμων και θέρμανσης.

Ωστόσο, παραμένει να δούμε πόσο αποτελεσματικό θα είναι αυτό. Πρέπει να θυμόμαστε τα «gilet jaunes» - κίτρινα γιλέκα - το 2018 στη Γαλλία, των οποίων οι μαζικές διαμαρτυρίες ενάντια στην επιβολή πράσινων φόρων που οδήγησαν σε αύξηση των τιμών των καυσίμων προκάλεσαν χάος και αναγκαστικές θεσμικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Δεν προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη το γεγονός ότι αυτές οι νέες πολιτικές αντιμετωπίζουν ήδη αντιδράσεις από ορισμένες κυβερνήσεις κρατών μελών της ΕΕ και μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που πρέπει να τις εγκρίνουν. Αναμένεται να υπάρξουν περισσότερες πολιτικές αντιδράσεις και συνέπειες. Μπορεί να χρειαστούν δύο ή περισσότερα χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων προτού εγκριθούν αυτές οι πολιτικές. Η διασφάλιση ότι θα είναι κοινωνικά δίκαιες θα είναι καθοριστικής σημασίας.

Τα νέα μέτρα θα εξεταστούν επίσης στενά με πιθανές νομικές προκλήσεις από τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, καθώς οι εταιρείες τους αντιμετωπίζουν φόρους CBAM στις εξαγωγές προϊόντων υψηλής έντασης εκπομπών CO2, όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο. Οι Ρώσοι, οι Τούρκοι και οι Κινέζοι εξαγωγείς μπορεί να πληγούν περισσότερο.

Παρ' όλο που αυτά τα νέα μέτρα θέτουν την ΕΕ στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, οι επιπτώσεις τους σε παγκόσμια κλίμακα θα είναι περιορισμένες. Η ΕΕ αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 9% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 και περίπου το 11% της παγκόσμιας κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.

Ως αποτέλεσμα των νέων πολιτικών και της αύξησης των στόχων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής από την ΕΕ, οι εθνικοί στόχοι των κρατών μελών θα αναθεωρηθούν προς τα πάνω, επιταχύνοντας τη μείωση των εκπομπών CO2 από στόχο 40% τώρα στο 55% και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από 32% σε 40% έως το 2030. Επιπλέον, η «Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση» της ΕΕ θα διπλασιάσει σχεδόν την ετήσια υποχρέωση εξοικονόμησης ενέργειας για τα κράτη μέλη.

Προκειμένου να διασφαλιστεί δίκαια επιβάρυνση, η Κομισιόν σχεδιάζει να εφαρμόσει αυτό που αποκαλεί «Κανονισμό για την κατανομή προσπάθειας». Μέσω αυτού, ενισχυμένοι στόχοι μείωσης εκπομπών CO2 θα εκχωρηθούν σε κάθε κράτος μέλος για κτήρια, οδικές και εγχώριες θαλάσσιες μεταφορές, γεωργία, απόβλητα και μικρές βιομηχανίες, με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους και κάποιες προσαρμογές. Με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κύπρου να είναι κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ, θα προσελκύσει υψηλότερο μερίδιο σε σύγκριση με τώρα.

Η Κύπρος δυσκολεύεται να εκπληρώσει τις μετριοπαθείς δεσμεύσεις της στο υφιστάμενο NECP έως το 2030. Αυτό προειδοποιεί ότι «οι υφιστάμενες πολιτικές και μέτρα είναι σαφώς ανεπαρκή για να οδηγήσουν την Κύπρο στην τήρηση των υποχρεώσεών της που απορρέουν από τον Κανονισμό Διακυβέρνησης της Ενεργειακής Ένωσης και συνεπώς θα απαιτήσει την αγορά σημαντικού ποσού δικαιωμάτων εκπομπών CO2». Ακόμη και στο πλαίσιο «προγραμματισμένων πολιτικών και μέτρων», συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής ΥΦΑ, η κατάσταση δεν βελτιώνεται σημαντικά.

Με το κόστος των εκπομπών CO2 να αναμένεται να αυξηθεί μέχρι και πέντε φορές έως το 2030 σε σύγκριση με το 2020, το κόστος που θα μεταβιβασθεί στον Κύπριο καταναλωτή θα είναι υπερβολικό. Η προσθήκη των πρόσφατα ανακοινωθέντων φόρων για τις μεταφορές, τη θέρμανση/ψύξη, την αεροπορία και τη ναυτιλία, θα το αυξήσει ακόμα περισσότερο. Τα τρέχοντα σχέδια για αλλαγή, ακόμη και αυτά που έχουν ανακοινωθεί πρόσφατα, δεν είναι αρκετά. Μόνο η ριζοσπαστική επανεξέταση των ενεργειακών πολιτικών μας και η ταχύτερη και βαθύτερη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια μπορούν να μειώσουν το κόστος.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου.