«Ο Ερντογάν και τα δύο κράτη» του Κυριάκου Πιερίδη

Ο Αύγουστος προσφέρεται για βαθιά ανασκόπηση για την Κύπρο. Τι θα γίνει τώρα μετά το Βαρώσι και πόσο θα τραβήξει το σχοινί ο Ταγίπ Ερντογάν; Η πρώτη αντίδραση σε υψηλό διπλωματικό επίπεδο ανάμεσα σε ΟΗΕ και ΕΕ απέχει πολύ από όσα σκοπεύει να κάνει η Λευκωσία το φθινόπωρο, δηλαδή να κτίσει στις Βρυξέλλες πάνω στο «καταδικαστικό περιβάλλον» για την Τουρκία. Η κοινή αντίληψη που διαμορφώνεται στη διεθνή κοινότητα είναι να καταλαγιάσουν τα πράγματα παρά να γίνουν αντίποινα! Γιατί, όμως;

Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες δεν θέλει να διακινδυνεύσει μία νέα άτυπη πενταμερή. Έχει προσκαλέσει σε τριμερή συνάντηση τέλη του Σεπτέμβρη τις δύο πλευρές, τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Ίσως επιτύχει να διορίσει έναν απεσταλμένο του (envoy). Ο Γκουτέρες υποστηρίζει ότι στο μέλλον χρειάζονται «ανανεωμένες κατευθύνσεις» από το Συμβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ). Υπό αυτές τις συνθήκες, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι συμφωνούν με τον ΟΗΕ να κινηθούν στο πνεύμα της φραστικής καταδίκης, αλλά με κανέναν τρόπο δεν θέλουν τη λογική των κυρώσεων. Λένε: αν κάνουμε αντίποινα, πώς θα ξανάρθει η Τουρκία με κάποια λογική θέση στο τραπέζι κι όχι αυτή για «δύο κράτη»; Τη θέση αυτή συμμερίζεται και ο Λευκός Οίκος που έχει κανάλι επικοινωνίας με τον σύμβουλο του Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν. «Χάσαμε χρόνο, χάσαμε και έδαφος», σχολίασε σε εσωτερική ενημέρωση στη Νέα Υόρκη η Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, εκπρόσωπος του ΟΗΕ στην Κύπρο.

Η στροφή της Τουρκίας στα «δύο κράτη» για τον ΟΗΕ δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία», αλλά δεν είναι βέβαιο ότι τη θεωρούν τελεσίδικη. Το βέβαιο είναι ότι χειροτερεύει η κατάσταση. Η στροφή άρχισε από την 7 Ιουλίου 2017, δηλαδή, την επομένη των συνομιλιών στο Κραν Μοντάνα. Την αξιολογούν ως κλιμακούμενη πίεση, όχι μόνο προς την ε/κ κοινότητα με νέα τετελεσμένα (άνοιγμα Βαρωσίων, κατάληψη ΑΟΖ), αλλά και προς την τ/κ κοινότητα να μην επιχειρήσει ξανά να αυτονομηθεί. Τι συνέβη όλο αυτό το διάστημα;

Το τελευταίο τηλεφώνημα

Τον Μάρτιο του 2018, ο τότε Τ/Κ ηγέτης Μ.  Ακιντζί δέχθηκε τηλεφώνημα από τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ερντογάν κάλεσε τον Ακιντζί να ακολουθήσει μία νέα προσέγγιση στο Κυπριακό, βάζοντας στο τραπέζι και άλλες μορφές λύσης πέρα από τη Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ): δύο κράτη, Συνομοσπονδία. Κατά τον Ερντογάν, ο Αναστασιάδης - που μόλις είχε επανεκλεγεί για δεύτερη προεδρική θητεία - δεν θα αποδεχόταν ποτέ την πολιτική ισότητα. Ο Ερντογάν προέτρεψε τον Ακιντζί να κοιτάξει και το δικό του συμφέρον, την ισχυρή δημοτικότητά του που έφθανε το 70% και να κινηθούν μαζί στη νέα γραμμή.

Ο Μ. Ακιντζί διαφώνησε με τον Τούρκο Πρόεδρο. Του απάντησε ότι η μόνη ρεαλιστική οδός που είναι αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα (ΟΗΕ – ΕΕ) είναι η ομοσπονδία, ποτέ τα δύο κράτη. Υποστήριξε να παραμείνει η πίεση στο ζήτημα της πολιτικής ισότητας. Ο Ερντογάν δεν του ξανατηλεφώνησε! Ο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου πήγε στα κατεχόμενα (20/4/2018) απαιτώντας από τους Τ/Κ πολιτικούς «εναλλακτικές μορφές λύσης και δύο κράτη». «Όσο είμαι ηγέτης της τ/κ κοινότητας, η θέση μας θα είναι η ομοσπονδία με πολιτική ισότητα», απάντησε δημόσια ο Ακιντζί. «Δεν μπορεί ένα πρόσωπο να καθορίζει την πολιτική μας», αντέδρασε ο Τσαβούσογλου. Οι δύο είχαν διαφωνήσει και προηγουμένως στο Κραν Μοντάνα. Λίγες ώρες πριν από το μεταμεσονύχτιο δείπνο όπου τινάχθηκαν όλα στον αέρα, ο Τσαβούσογλου ενημέρωσε τον Ακιντζί για μία μυστική συνάντηση που είχε νωρίτερα (6/7/17) με τον Ν. Αναστασιάδη. Ο Αναστασιάδης του εισηγήθηκε να φύγουν και να επανέλθουν μετά τις προεδρικές στην Κύπρο (2/2018) για εναλλακτικές μορφές λύσης «δύο κρατών» και διαμοιρασμό του φυσικού αερίου. Τότε η Λευκωσία καλλιεργούσε μεγάλες προσδοκίες με τις εταιρείες Exxon Mobil, Total, ENI.

Ο Ακιντζί δεν ξαφνιάστηκε. Προειδοποίησε τον Τσαβούσογλου: «σε κοροϊδεύει, δεν υπάρχει Ε/Κ ηγέτης που θα ομολογήσει δημόσια, θα δεχθεί ή θα υπογράψει τέτοια λύση». Λίγο αργότερα, ΟΗΕ και ΕΕ υπήρξαν μάρτυρες τραγελαφικών συμβάντων στο δείπνο ανάμεσα στους Τσαβούσογλου και Αναστασιάδη. Το τεταμένο περιβάλλον έκανε τον γενικό γραμματέα να κηρύξει ναυάγιο, ευχόμενος στους (δύσμοιρους) «Κυπρίους του βορρά και του νότου, ό,τι καλύτερο…»

Ο Τσαβούσογλου κατάλαβε πολύ αργότερα τις κινήσεις Αναστασιάδη, αλλά ποτέ δεν το παραδέχθηκε. Σε δεύτερη μυστική συνάντηση στη Νέα Υόρκη (Οκτώβριος 2018), ο Τούρκος ΥΠΕΞ αντιλήφθηκε ότι ο συνομιλητής του δεν «σοβαρολογούσε», ούτε για τη μορφή λύσης, ούτε για το φυσικό αέριο. Ο Αναστασιάδης έκανε απλώς παιχνίδι με τον χρόνο και δεν έδειξε να τον ενδιέφερε καμία λύση, ομοσπονδίας ή άλλη. Έκτοτε, η αντίδραση Ερντογάν – Τσαβούσογλου χαρακτηρίζεται από απαξιωτικές αναφορές προς τον Αναστασιάδη, αλλά και μια συνεχή κλιμάκωση σε βάρος της Κύπρου σε όλα τα επίπεδα. Συνοψίζεται στα εξής: Πρώτον, στροφή στα δύο κράτη, δεύτερον, ντε φάκτο κατάληψη της κυπριακής ΑΟΖ, τρίτον, επιβολή στην τ/κ κοινότητα και τέταρτον, απορρόφηση του Βαρωσιού.

Το «εθνικό θέμα»

Ο Μ. Ακιντζί ανέλαβε γενναίες πρωτοβουλίες, αλλά δεν υπολόγιζε όσα λειτούργησαν αθροιστικά σε βάρος του. Οι γεωτρήσεις και οι τριμερείς είχαν μετατρέψει ξανά το Κυπριακό σε «εθνικό θέμα» της Τουρκίας. Από τον εθνικιστή Μπαχτσελί μέχρι τη Μεράλ Ακσενέρ και τον κεμαλιστή Κιλιστάρογλου, όλοι μέχρι σήμερα πλειοδοτούν και διαγκωνίζονται να πάρουν θέση στην …εξέδρα του Βαρωσιού.

Ο Ακιντζί δεν υπολόγισε επίσης την κυνική μεταχείρισή του από τον Ν. Αναστασιάδη. Προσπάθησε να διασώσει το «Πλαίσιο Γκουτέρες», καλώντας δημόσια τον Αναστασιάδη να το συνυπογράψουν. Αυτός το απέρριψε (3/5/2018). Ο Γκουτέρες έγραφε εκθέσεις και προειδοποιήσεις, αλλά ο χρόνος κυλούσε. Τον Νοέμβριο του 2019 κάλεσε των δύο ηγέτες στο Βερολίνο, αλλά ο Ακιντζί πήγε χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Άγκυρας, που ήδη καθόρισε γραμμή για την ανατροπή του.

Η μοναξιά των Τ/Κ

Η εκλογική μάχη στα κατεχόμενα τον Οκτώβριο του 2020 παίχτηκε σε 5.000 ψήφους σε ένα σύνολο 120.000 ψηφοφόρων. Τόσους Τούρκους έποικους έγραψε στους εκλογικούς καταλόγους ο Ερσίν Τατάρ, κερδίζοντας το 52%. Με επώνυμες μαρτυρίες Τ/Κ πολιτικών που συνέταξαν σε έκθεση Τ/Κ ακαδημαϊκοί, 300 επαγγελματικά στελέχη του ΑΚΡ εγκαταστάθηκαν σε ξενοδοχεία στην Κερύνεια και συντόνιζαν τον εκλογικό αγώνα του Τατάρ. Ο Τσαβούσογλου και άλλοι έκαναν συνεχείς επιθέσεις για να απομονώσουν τον Ακιντζί. Στήθηκε στην Τουρκία καμπάνια μέσω social media για διασπορά ψευδών ειδήσεων, απειλές σε βάρος του Ακιντζί και της οικογένειάς του. Συνεργάτες του δέχθηκαν απειλές από τη ΜΙΤ. Στην τελική ευθεία, η τουρκική πρεσβεία μοίραζε χρήματα και μετέφερε ψηφοφόρους στις κάλπες.

Σήμερα, δεν λειτουργεί «κυβέρνηση». Το ΑΚΡ ελέγχει πλήρως το δεξιό τ/κ Κόμμα UBP και μοιράζει επιδοτήσεις σε σπίτια και επιχειρήσεις, εξετάζοντας αιτήσεις που υποβάλλονται στην τουρκική πρεσβεία. Επωφελούμενα και τα ΜΜΕ! Όλα τα κατασκευαστικά έργα προκηρύσσονται στην Τουρκία μόνο για τουρκικές εταιρίες.

Η τ/κ προοδευτική κοινότητα βιώνει τη μεγαλύτερη μοναξιά της, αλλά επέλεξε να στείλει μήνυμα στον Τ. Ερντογάν με τα δύο βασικά κεντροαριστερά κόμματα να μποϊκοτάρουν την ομιλία του στη «Βουλή» (20/7). «Δεν θα παραμείνουμε σιωπηλοί σε προσπάθειες που στοχεύουν στο να διασπείρουν την αντιδημοκρατική αυτοκρατορία του φόβου που η Τουρκία δημιούργησε στην Κύπρο», έγραψε (27/7) στα social media ο M. Ακιντζί.