Αχ αυτές οι ταυτότητες!

 

Στο προηγούμενό μου κείμενο μίλησα για το Βαρώσι ως «μια εξωστρεφή ελληνική κοιτίδα που ένωνε τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη». Μίλησα επίσης «για τη δυναμική, κοσμοπολίτικη κουλτούρα» της πόλης αυτής. Κάποιοι ταράχτηκαν με τη λέξη «ελληνική» και αποφάνθηκαν ότι η χρήση της υποδηλώνει ακραίο εθνικισμό. Λίγο πολύ κατέληξαν στη θέση ότι πρέπει να απαγορευτεί η οποιαδήποτε αναφορά σε ελληνική κοινότητα, ελληνική ταυτότητα και ελληνισμό της Κύπρου. Η ελληνικότητα ευθύνεται για όλες τις συμφορές και τις παθογένειές μας. Αποκηρύσσοντας τις μητέρες πατρίδες, θα γίνουμε όλοι ως διά μαγείας Κύπριοι και Κυπριωτιστές, και έτσι θα ζήσουμε εμείς καλά και εσείς καλύτερα.

Μητέρες πατρίδες λένε, αλλά συνήθως βέβαια με την Ελλάδα τα έχουν. Η κριτική στην Τουρκία και στα αίσχη που κάνει ο αυταρχικός Ερντογάν στους ίδιους τους προοδευτικούς Τούρκους πολίτες ή στα κατεχόμενα που τα γέμισε τζαμιά προσπερνιούνται εν πολλοίς ασχολίαστα.

Μακριά από εμάς ο εθνικισμός και η πατριδοκαπηλία που όντως έχουν προκαλέσει χίλια δυο δεινά σε αυτόν τον τόπο. Ισχύουν και για τους Τουρκοκύπριους εθνικιστές ακριβώς τα ίδια. «Τούρκος φεύγει, Τούρκος έρχεται», έλεγε ο Ντενκτάς όταν του επεσήμαναν ότι φεύγουν οι Τουρκοκύπριοι από το νησί και τη θέση τους παίρνουν έποικοι από την Τουρκία.

Ας αφήσουμε πίσω μας το ψευδοδίλλημα «ή Κυπραίος ή Έλληνας». Το πραγματικό δίλημμα είναι από τη μια μεριά δημοκρατικές, πλουραλιστικές ταυτότητες, και από την άλλη αποκλεισμικές. Για να τα ξεχωρίσουμε: άλλο η πολιτότητα, ο σεβασμός στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και στη σημαία της, και άλλο το αίσθημα του ανήκειν σε ένα έθνος. Υπάρχουν πατριώτες Αμερικανοί πολίτες που νιώθουν και Έλληνες ή Κινέζοι ή Ιταλοί.

Γιατί να κόψουμε ως Κύπριοι τους δεσμούς μας με τις δύο μεγάλες χώρες, την Τουρκία και την Ελλάδα αντί να χρησιμοποιήσουμε δημιουργικά όλον αυτόν τον πολιτισμικό πλούτο που υπάρχει γύρω μας; Γιατί να κλειστούμε στη μικρή μας Κύπρο και να προσλαμβάνουμε ως αρνητική οποιαδήποτε αλληλεπίδραση με την Ελλάδα και την Τουρκία ή οποιαδήποτε αναφορά στους ιστορικούς, πολιτισμικούς και γλωσσικούς δεσμούς με τις δύο αυτές χώρες;

Αυτή η λογική απλώς φτιάχνει έναν νέο εθνικισμό στο όνομα του πολέμου εναντίον του παραδοσιακού εθνικισμού, που πρέπει πάντα να μας βρίσκει απέναντι. Σίγουρα δεν φτιάχνει πλουραλιστικές ταυτότητες. Η συμβίωση με τον οποιοδήποτε πληθυσμό, όχι μόνο τον τουρκόφωνο, δεν θα γίνει με αποκλεισμούς αλλά με την οικοδόμηση συμπεριληπτικών ταυτοτήτων. Προσωπικά αισθάνομαι και αυτοπροσδιορίζομαι Ελληνίδα της Κύπρου. Σε άλλα πλαίσια νιώθω Κυπραία περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Ουδέποτε ένιωσα την επιθυμία να αποκλείσω συμπολίτες μου από το να αυτοπροσδιορίζονται όπως επιθυμούν, από τη στιγμή μάλιστα που ακολουθούν τους δημοκρατικούς κανόνες. Οι ταυτότητές μας είναι πολλαπλές και σε πολλά επίπεδα.

Επιπλέον, και να λυνόταν το Κυπριακό, δεν νομίζω ότι θα ήταν εφικτό ή επιθυμητό να σβηστούν οι εθνικές ταυτότητες όπως τις νιώθει μεγάλη μερίδα των ανθρώπων της Κύπρου. Η ιδέα των δημοκρατικών συμπεριληπτικών ταυτοτήτων είναι νομίζω η μόνη που μπορεί να αποτελέσει το πεδίο πάνω στο οποίο μπορούν να πατήσουν οι διαφορετικές προσλαμβάνουσές μας και να ικανοποιηθούν τα διαφορετικά θέλω μας.

Μέχρι πολύ πρόσφατα, πριν τη χρήση των όρων Ελληνοκύπριος και Τουρκοκύπριος, χρησιμοποιούσαμε τους όρους Έλληνες της Κύπρου και Τούρκοι της Κύπρου. Όπως αλλάζουν οι ταυτότητές μας μέσα στον χρόνο έτσι αλλάζουν και οι όροι με τους οποίους μιλάμε για αυτές. Αλλάζουν για να συναντήσουν τις νέες κοινωνικές πραγματικότητες και τα δεδομένα. Ας μην ξεχνούμε λοιπόν ότι όλα κινούνται και όλα αλλάζουν. Δεν έχουμε πια την πολυτέλεια να προσεγγίζουμε τα κρίσιμα θέματα με προκάτ ιδεολογικές θέσεις. Ειδικά όταν πλέον στον τόπο μας έχουμε να ενσωματώσουμε μετανάστες και πρόσφυγες, παιδιά μεικτών γάμων με πολλαπλές ταυτότητες που με τη σειρά τους μπορεί να αυτοπροσδιορίζονται διαφορετικά ενώ την ίδια ώρα είναι ή θέλουν να γίνουν Κύπριοι πολίτες.