«Aγνοούμενοι» σε φρεάτιο ανελκυστήρα και στους Βοτανικούς Κήπους στην Κερύνεια

 

Όταν μετάφρασα και δημοσίευσα το άρθρο του Βάσου Βασιλείου στον «Φιλελεύθερο» σχετικά με τον πιθανό τόπο ταφής σε ένα φρεάτιο ανελκυστήρα μιας πολυκατοικίας στην περιοχή Κερύνειας, ένας από τους αναγνώστες μου επικοινώνησε μαζί μου για να μου αναφέρει τα ακόλουθα:
*** Θυμούμαι την κατασκευή της πολυκατοικίας σαν να ήταν χθες. Στο ισόγειο, καθώς και στον πρώτο όροφο, υπήρχαν πολλοί κάλυκες από σφαίρες.
*** Ίσως δεν έβαλαν ποτέ ανελκυστήρα στο φρεάτιο του ανελκυστήρα, αφού ίσως είχαν θάψει εκεί κάποιους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους – τουλάχιστον από όσα γνωρίζω, δεν υπήρχε ποτέ ανελκυστήρας σε αυτό το φρεάτιο.
*** Υπήρχε επίσης ένα προκατασκευασμένο σπίτι στο πίσω μέρος αυτής της πολυκατοικίας. Στην αρχή έμενε εκεί ο..... Δεν ξέρω τι συνέβη τώρα σε αυτό το προκατασκευασμένο σπίτι, αλλά τότε υπήρχαν φήμες ότι εκεί είχαν σκοτωθεί 5 Ελληνοκύπριοι στρατιώτες. Ίσως ήταν αυτοί που είχαν ταφεί στο φρεάτιο του ανελκυστήρα. Στο άρθρο που δημοσιεύσατε, λένε ότι υπήρχε σωρός άμμου στο πίσω μέρος. Εκείνο το προκατασκευασμένο σπίτι βρισκόταν εκεί.
*** Είχαμε μετακομίσει στην Κερύνεια τον Φεβρουάριο του 1975. Έτσι θυμούμαι εκείνη την πολυκατοικία το καλοκαίρι του 1975.
*** Υπήρχε επίσης ένα σπίτι κοντά στο γήπεδο ποδοσφαίρου, στη βορειοανατολική πλευρά στη γωνία υπήρχε ένας παράδρομος και το σπίτι ήταν εκεί και στην άλλη πλευρά υπήρχε ένας μεγάλος κήπος με καρυδιές. Σε αυτόν τον δρόμο είχε βομβαρδιστεί ένα στρατιωτικό φορτηγό που πιθανότατα μετέφερε πυρομαχικά. Μαζεύαμε τους κάλυκες των σφαιρών και τους πυρήνες των σφαιρών από το έδαφος εκεί γύρω. Μήπως έμεινε κάποιος ζωντανός από εκεί; Τι τους συνέβη, δεν ξέρω. Ίσως είχαν πάει στο εργοτάξιο της πολυκατοικίας για καταφύγιο.
*** Αυτό το εργοτάξιο της πολυκατοικίας παρέμεινε όπως ήταν για πολλά χρόνια. Δεν επισκευάστηκε αμέσως και οι Τούρκοι αξιωματικοί δεν πήγαν να ζήσουν εκεί. Ίσως ήταν τη δεκαετία του 1980 που επισκεύασαν αυτό το κτήριο, έτσι θυμούμαι. Αυτό είχαν αρχίσει να το επισκευάζουν στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ήταν σχεδόν σαν σκελετός. Μερικοί από τους ορόφους είχαν αρχίσει να κατασκευάζονται, και αυτοί είχαν γίνει στρατιωτικές θέσεις για τους στρατιώτες αυτούς. Είχαμε επίσης βρει κάλυκες από σφαίρες στους πάνω ορόφους.

Η πολυκατοικία

Ευχαριστώ αυτόν τον αναγνώστη για τις πολύτιμες πληροφορίες του. Πριν από χρόνια είχαμε γράψει για αυτήν την πολυκατοικία, το φρεάτιο του ανελκυστήρα και πως κάποιοι «αγνοούμενοι» Ελληνοκύπριοι μπορεί να είχαν θαφτεί εκεί. Είχαμε επίσης ενημερώσει τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων. Πριν από χρόνια, είχαμε επίσης επισκεφτεί αρκετές φορές την περιοχή και είχαμε συστήσει τους λειτουργούς της ΔΕΑ σε μια οικογένεια που ζούσε εκεί που είχε δει τα οστά διάσπαρτα γύρω από αυτό που ονομαζόταν «Βοτανικοί Κήποι». Είχαμε γράψει για τον πιθανό τόπο ταφής στους «Βοτανικούς Κήπους» και, όταν έσκαψαν, η ΔΕΑ βρήκε εκεί τα οστά περίπου 38 ή 39 «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων.
Η περιοχή είχε αλλάξει δραματικά, αφού εκατοντάδες φορτηγά, γεμάτα με μπάζα οικοδομών τα ξεφόρτωσαν εκεί για να δημιουργήσουν ένα «πολιτιστικό κέντρο», και μια από τις οικογένειες που ζουν εκεί, που με βοηθά πολύ από την αρχή της αναζήτησής μου για πληροφορίες σχετικές με τους «αγνοουμένους», είχε δώσει λεπτομερείς πληροφορίες στους λειτουργούς της ΔΕΑ όταν είχα διευθετήσει μια επίσκεψη στο σπίτι τους μαζί με τους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους λειτουργούς της ΔΕΑ. Η ηλικιωμένη γυναίκα είχε πει στους λειτουργούς της ΔΕΑ ότι αργότερα, τα απορρίμματα από την κατασκευή αφαιρέθηκαν και μερικοί από αυτούς που εργάζονταν στην απομάκρυνση των απορριμμάτων είχαν καταστρέψει μερικά από τα δέντρα που είχε φυτέψει κοντά, μια συκιά – και έτσι είναι που θυμήθηκε την αφαίρεση των απορριμμάτων. Πέθανε από τότε, ας αναπαυθεί εν ειρήνη.

Το δημοσίευμα

Πριν από έξι χρόνια, στις 23 Αυγούστου 2015, είχα ξαναγράψει στην εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ» για αυτό το μέρος. Είχα γράψει: «Ένας άλλος αναγνώστης από την Κερύνεια που με βοηθά πολύ, μου τηλεφωνά: «Βρήκα καινούργιες πληροφορίες για τους Βοτανικούς Κήπους στην Κερύνεια», μου λέει... Οι Βοτανικοί Κήποι ήταν η περιοχή όπου έγιναν εκτελέσεις το 1974 και βρέθηκε ένας μαζικός τάφος με 32 Ελληνοκύπριους, αλλά πρέπει να υπάρχουν και άλλοι, όπως θυμάται ένας αναγνώστης μου - του οποίου το σπίτι είναι κοντά- όταν ήταν παιδί, όταν έβρεχε δυνατά έβγαιναν στην επιφάνεια ανθρώπινα οστά... Έχουν γίνει περισσότερες εκσκαφές στην περιοχή αυτή και η μακαρίτισσα η μητέρα του, επίσης προσπάθησε να μας βοηθήσει: θυμάται ξεκάθαρα πως κάποιες μπουλντόζες είχαν αδειάσει την περιοχή... Τώρα ο αναγνώστης μου, μου λέει ότι μια εταιρεία με μπουλντόζες είχε πάρει 48 φορτηγά με μπάζα από την περιοχή αυτή, και στα μπάζα υπήρχαν και ανθρώπινα οστά... Ότι εκείνον τον καιρό αυτές ήταν οι «διαταγές» από ορισμένους στρατιωτικούς κύκλους... «Γι' αυτό και η εταιρεία με τις μπουλντόζες αρνείται τα πάντα», μου λέει. Είχα μιλήσει με τον ιδιοκτήτη της εταιρείας και αρνήθηκε ότι είχε βρει οποιαδήποτε ανθρώπινα οστά σε αυτή την περιοχή. Αλλά φαίνεται ότι ο αναγνώστης μου έχει βρει μια καλή πηγή πληροφοριών που ήταν σε θέση να ξέρει εκείνες τις μέρες, ότι σύμφωνα με τις «διαταγές», αυτή η εταιρεία είχε καθαρίσει τη μεγάλη περιοχή, και αν η πηγή αυτή έχει δίκαιο, τα ανθρώπινα οστά πήγαν μαζί με τα μπάζα σε προορισμό που γνωρίζει μόνο η εταιρεία με τις μπουλντόζες. Υποτίθεται ότι θα κτιζόταν ένα πολιτιστικό κέντρο εκεί, και αυτό ήταν το πρόσχημα της εκκαθάρισης... Ένας άλλος αναγνώστης μού είχε δώσει παρόμοιες πληροφορίες - ότι η περιοχή αυτή είχε «καθαριστεί» από ανθρώπινα οστά...Θα ελέγξω τις ημερομηνίες που πιθανόν να συνέβηκε αυτό και φαίνεται ότι ήταν περί το τέλος της δεκαετίας του '90... Υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες από τον αναγνώστη μου για βιασμούς: «Υπάρχει ένα σπίτι απέναντι από ένα κουρείο στην Κερύνεια», μου λέει. «Το 1974, έμαθα ότι αυτό το σπίτι χρησιμοποιούνταν για να παίρνουν Ελληνοκύπριες γυναίκες για βιασμό... Υπήρχαν τέσσερις ή πέντε Τουρκοκύπριοι που το έκαναν αυτό... Έπαιρναν νεαρά κορίτσια και γυναίκες από την Κερύνεια -όποιες έβρισκαν- και τις έπαιρναν εκεί για βιασμό... Έμαθα επίσης ότι σκότωσαν ορισμένες από αυτές τις γυναίκες... Θα μάθω περισσότερες πληροφορίες και θα επανέλθω.»
Ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά αυτόν τον αναγνώστη μου. Όπου πηγαίνει, ερευνά για το παρελθόν και μοιράζεται μαζί μου αυτά που μαθαίνει.

Η περιοχή εκτελέσεων και η «άδεια»

Το μέρος που ονομάζεται «Βοτανικοί Κήποι» ήταν μια περιοχή εκτελέσεων και μερικοί από τους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους στρατιώτες είχαν μεταφερθεί εδώ και εκτελέστηκαν εδώ από μερικούς Τουρκοκύπριους στρατιώτες. Κάποιοι από τους Τουρκοκύπριους, που ήταν επίσης έφεδροι στρατιώτες, το είχαν δει αυτό και είχαν πάει στον διοικητή τους για να του ζητήσουν να σταματήσουν, και είχαν πει στον διοικητή ότι αν δεν σταματήσει αυτές τις εκτελέσεις, θα προσπαθήσουν οι ίδιοι να τις σταματήσουν. Ως αποτέλεσμα του παραπόνου αυτών των Τουρκοκυπρίων στρατιωτών εκείνη την εποχή, σταμάτησαν οι δολοφονίες σε αυτή την περιοχή. Είχα προσπαθήσει να μιλήσω με έναν ή δύο από αυτούς τους Τουρκοκύπριους (ήταν τρία άτομα) που είχαν σώσει τη ζωή κάποιων Ελληνοκυπρίων, αλλά, όπως κατάλαβα, ήθελαν να παραμείνουν ανώνυμοι. Αν και άξιζαν να τιμηθούν και να βραβευθούν για μια τέτοια ανθρωπιστική πράξη (θα μπορούσαν επίσης να είχαν δολοφονηθεί επειδή προσπάθησαν να το κάνουν αυτό). Δεν καυχιόντουσαν γι' αυτό, ούτε προσπάθησαν να πάρουν κάποιον «έπαινο». Αυτή ήταν η ομορφιά τους. Αποδείχτηκαν για άλλη μια φορά ότι, όσο σκληρές και να είναι οι συνθήκες, μπορεί κάποιος να διατηρήσει την ανθρωπιά του και να ενεργεί έτσι ώστε να σώζει τη ζωή άλλων, χωρίς κανένα προσωπικό συμφέρον. Τέτοιες πράξεις θάρρους και ανθρωπιάς πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία, αλλά το μόνο πράγμα που διδάσκεται στα σχολεία μας και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής είναι το πόσο «βάρβαρη» είναι η άλλη πλευρά και πόσο «καλή» ήταν η δική μας πλευρά. Τα παιδιά μας υπόκεινται συνεχώς σε πλύση εγκεφάλου με μισές αλήθειες, όχι με όλη την αλήθεια.
Στο σπίτι της οικογένειας που είχα πάρει τους λειτουργούς της ΔΕΑ, είχαμε σταθεί μαζί στο μπαλκόνι στο πίσω μέρος και είδαμε τη θάλασσα. Είδαμε την περιοχή που έγιναν οι εκτελέσεις. Τα δέντρα που είχαν αποκοπεί στην περιοχή των «Βοτανικών Κήπων». Είχαμε κατεβεί και κοιτάξαμε την περιοχή. Υπήρχε ένα μικρό ρέμα που έτρεχε μέχρι τη θάλασσα που δεν ήταν πλέον ορατό λόγω της παραβίασης της περιοχής και ο γιος της ηλικιωμένης γυναίκας θυμήθηκε πως όταν είχαν μετακομίσει σε αυτήν την περιοχή το 1975, έβλεπαν τριγύρω ανθρώπινα οστά. Και υπήρχαν και άλλοι αναγνώστες που είχαν τηλεφωνήσει και είχαν δώσει πληροφορίες για αυτή την περιοχή, για τον τόπο ταφής, για τα ανθρώπινα οστά που είχαν δει πριν από χρόνια σε αυτήν την περιοχή. Όσο για την πολυκατοικία και το φρεάτιο του ανελκυστήρα, δεν υπήρξε εκσκαφή εκεί, αν και υποθέτω είναι πολύ απλό να γίνει η εκσκαφή, επειδή στο κτήριο ζουν στρατιωτικοί αξιωματούχοι και η ΔΕΑ δεν μπόρεσε ακόμα να πάρει «άδεια» για να σκάψει εκεί. Ελπίζω ότι θα δοθεί «άδεια» για να ελεγχθεί τον φρεάτιο του ανελκυστήρα και να δούμε αν κάποιοι «αγνοούμενοι» θάφτηκαν πράγματι εκεί ή αν τα οστά τους είχαν αφαιρεθεί αργότερα και το μέρος αυτό είναι άδειο.
Ο αναγνώστης μου που μου έδωσε τις πληροφορίες για το ότι είχε δει κάλυκες από σφαίρες στην πολυκατοικία, θα προσπαθήσει επίσης να εντοπίσει το άτομο που ζούσε στο προκατασκευασμένο σπίτι πίσω από αυτή την πολυκατοικία και να δει αν θυμάται περισσότερα πράγματα.

Είχαμε γράψει για τον πιθανό τόπο ταφής στους Βοτανικούς Κήπους και, όταν έσκαψαν, η ΔΕΑ βρήκε εκεί τα οστά περίπου 38 ή 39 «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων.

Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518