Ο Kemal Zekai γεννήθηκε στο χωριό Φοίνικας – το όνομά του ήταν Kemal Hussein. Αργότερα πήραν το επίθετο «Zekai». Γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου 1923 και αποφοίτησε από το δημοτικό σχολείο στο χωριό του. Σήμερα συνεχίζουμε την ιστορία του που ξεκίνησε να διηγείται την περασμένη Κυριακή.
«Έφερνα θεριστές από τα γύρω χωριά με δρεπάνια για το σιτάρι μου, τόσο Τουρκοκύπριους όσο και Ελληνοκύπριους. Έφερα κάποιους από το χωριό Σουσκιού – στη Σουσκιού ήταν γνωστοί ως θεριστές με δρεπάνια και ο κάθε ένας από αυτούς έφτιαχνε ένα δεμάτι για τον εαυτό του.
«Τι είναι αυτό;» τους ρώτησα.
«Αυτή είναι η παράδοσή μας», είπαν, «ο καθένας παίρνει ένα δεμάτι κάθε βράδυ.»
«Για μια μέρα ή για κάθε μέρα;»
«Κάθε μέρα.»
Πήγα στη Νάτα και έφερα Ελληνοκύπριες γυναίκες για να θερίσουν το χωράφι. Μια από τις γυναίκες είχε φτιάξει λαλαγκί και μας το μοίραζε.
Πήγαινα στο Κτήμα για να αγοράσω ρύζι και λάδι και ο πατέρας μου είχε ανοίξει ένα μικρό κατάστημα στο χωριό για να τα πουλά. Υπήρχαν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έμποροι και αγόραζα κι απ' τους δύο.
Εκείνα τα χρόνια ήταν βαρύς ο χειμώνας κι έβρεχε συνεχόμενα για 15 μέρες. Τα ρέματα ξεχείλιζαν και κάποιοι άνθρωποι πνίγονταν σε πλημμύρες. Ανάμεσα σε αυτούς που εξαφανίστηκαν στις πλημμύρες ήταν ο πολύ διάσημος Τουρκοκύπριος δικηγόρος στην Πάφο, ο Suleyman Shevket, ο οποίος είχε πελάτες κι απ' τις δύο κοινότητες, και ο Salih που θυμάμαι ήταν ταμίας στο επάγγελμα.
[caption id="attachment_648792" align="alignnone" width="316"]
Στη Λευκωσία
Το 1955 πήρα τα παιδιά και τη γυναίκα μου και μετακομίσαμε στη Λευκωσία με στόχο να πάνε τα παιδιά στο σχολείο. Έφυγα από τη γη μου, τη νοίκιασα για πολύ λίγα χρήματα. Ό,τι μου έδιναν για ενοίκιο, ήταν χρήσιμο στον οβολό της οικογένειας για να μορφωθούν τα παιδιά. Έκανα πολλές δουλειές για να επιβιώσουμε. Έγινα επικουρικός αστυνομικός, ακόμη και οικοδόμος. Κατά τη διάρκεια των χρόνων ως επικουρικός αστυνομικός, με έστελναν για να φρουρώ σημαντικά πρόσωπα, όπως ο πατέρας του Γλαύκου Κληρίδη και ο Αμερικανός πρέσβης της εποχής. Θυμάμαι τη μητέρα του Γλαύκου Κληρίδη που με φρόντιζε. Με καλούσε στο σπίτι, μου έδινε φαγητό και μου έλεγε να μην φοβάμαι... Μου είχε πει: «Θα βοηθήσω να πάρεις προαγωγή επειδή έχεις τέσσερα παιδιά, είσαι πολύ αξιόπιστο άτομο, χρειάζεσαι περισσότερα λεφτά για τα παιδιά σου.»
Μετά από λίγο καιρό θυμάμαι που είχαν πιάσει τρεις ιερείς και επρόκειτο να τους στείλουν στις Σεϋχέλλες. Έφυγα και δεν επέστρεψα ποτέ. Μου έδωσαν μετάλλιο και επίσης επρόκειτο να μας δώσουν απευθείας κάποιο είδος αποζημίωσης σε λεφτά, αλλά ο Ντενκτάς είχε πει «θα τα δώσετε σε εμάς και θα τους τα δώσουμε εμείς.» Επειδή επρόκειτο να πάρει κάποια λεφτά για την TMT, έτσι πήρε τα λεφτά και δεν μας τα έδωσε όλα, και τα υπόλοιπα έγιναν εισφορά στην TM. Μετά δούλεψα ως οικοδόμος στο προσφυγικό χωριό που έκτιζαν, αλλά έκοβαν από τα λεφτά μου και δεν μου έβαζαν λεφτά για τις Κοινωνικές Ασφαλίσεις. Έτσι παραιτήθηκα και βρήκα δουλειές στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Δούλευα εκεί, ενώ τα Σαββατοκύριακα δούλευα στην περιοχή μου για να μπορέσω να μεγαλώσω τα παιδιά μου. Ένα από τα παιδιά μου είναι τώρα ουρολόγος.
Ήμουν πρόσφυγας από το Καϊμακλί (Ομορφίτα) από το 1963... Είχα ενοικιάσει σπίτι και μετά έχτισα το δικό μου, αλλά φύγαμε στο τέλος του 1963 και πήγαμε να ζήσουμε σε αντίσκηνα στις Hamit Mandrez. Μετά από πολύ αγώνα, κατάφερα να πάρω ένα μικρό προσφυγικό σπίτι, ενώ μετά κόπων κατάφερα να αποκτήσω ένα μεγαλύτερο προσφυγικό σπίτι στο Gochmenkeuy στη Λευκωσία.
Ο αδελφός μου
Ο αδερφός μου Aytekin Zekai, που είναι «αγνοούμενος» από τις 25 Απριλίου 1964 μεταξύ Μπογαζιού Κερύνειας και Αγίου Ιλαρίωνα, είχε αποφοιτήσει από την Αμερικανική Ακαδημία στη Λάρνακα. Μετά την αποφοίτησή του πήρε μια καλή θέση με τις βρετανικές αρχές όπου ήταν υπεύθυνος για τις κυβερνητικές προσφορές. Μου έβρισκε δουλειές όταν μετακόμισα στη Λευκωσία. Ήταν πολύ ευγενικός άνθρωπος... Μου είχε βρει δουλειά να καθαρίζω τη μικρή εκκλησία κοντά στο Grammar School στη Λευκωσία, το οποίο ήταν στο αεροδρόμιο... Δούλεψα ακόμη στο αεροδρόμιο όταν έφτιαχναν την άσφαλτο για τους δίαυλους για τα αεροπλάνα... Εργαζόμουν μέχρι αργά το βράδυ και μετά με άφηναν στο Χάνι του Πάντζαρου και οδηγούσα το ποδήλατό μου στο Καϊμακλί για να φτάσω στο σπίτι μου. Ο αδερφός μου έγινε δικαστικός κλητήρας στα δικαστήρια της Κερύνειας, εκεί παντρεύτηκε και απέκτησε δύο παιδιά. Αλλά όταν ξεκίνησαν οι διακοινοτικές συγκρούσεις, έστειλε τη γυναίκα και τα παιδιά του στη Λευκωσία, και έβαλε όλα τα έπιπλα του σε ένα φορτηγό, μένοντας για λίγο ακόμα στην Κερύνεια. Μετά ήρθε στις Hamit Mandrez από τα βουνά, για να δει τη ζωή μας στα αντίσκηνα. Εκείνη τη μέρα έγινε «αγνοούμενος», ήταν μαζί με κάποιους άλλους – τους έστειλαν στον Άγιο Ιλαρίωνα, εκεί που υπήρχε σύγκρουση.. Το λαντρόβερ τους έπεσε σε ενέδρα, ένα άτομο πέθανε εκεί, κάποιο άλλο τραυματίστηκε – σύμφωνα με πληροφορίες που έδωσαν όσοι ήταν μαζί του, και αυτός είχε τραυματιστεί, αλλά δεν μπορούσαν να τον πάρουν, και έτσι τον άφησαν εκεί.
Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ο ταγματάρχης Macey (που ήταν ο αξιωματικός του Dr. Kuchuk με τα Ηνωμένα Έθνη) ήρθε να δει τη μητέρα μου. Ο Macey είπε στη μητέρα μου ότι είχε δει τον αδερφό μου στο Νοσοκομείο Κερύνειας. Ζήτησε μια φωτογραφία και τον αναγνώρισε. Επέστρεψε στο Νοσοκομείο Κερύνειας, αλλά ο αδερφός μου δεν ήταν εκεί. Πήγε μέχρι την περιοχή της Λεύκας, στο Νοσοκομείο Πεντάγιας, αλλά δεν ήταν εκεί. Αυτός ο Άγγλος αξιωματικός, μαζί με τον οδηγό του «εξαφανίστηκαν» όταν πήγαιναν στην Αμμόχωστο από την Καρπασία. Και αυτός είναι «αγνοούμενος». Ήρθε δύο φορές στη μητέρα μου.
Ο αδερφός μου Aytekin ήταν ένα καλόκαρδο άτομο που βοηθούσε τους ανθρώπους. Όταν έγινε «αγνοούμενος», η σύζυγός του έχασε όλα της τα δόντια της λόγω θλίψης, δεν μιλούσε σε κανέναν. Μετά ξαναπαντρεύτηκε και ανάρρωσε λίγο. Δύο μέρες πριν να γίνει «αγνοούμενος» ήταν Μπαϊράμι – 23 Απριλίου 1964. Πήρε μια λεπίδα και άρχισε να χαράζει το όνομά του κάτω από τα παπούτσια του και τον αριθμό του ως στρατιώτης. Η γυναίκα του τον ρώτησε τι έκανε... Είπε: «Σε περίπτωση που χαθούμε, για να μπορούν να δουν το όνομά μας στα παπούτσια μας και να μας βρουν». Ο υπολοχαγός Eybil είχε έρθει και τον πήρε στα βουνά, ήταν 3-4 άτομα στο ίδιο λαντρόβερ. Έβαλαν κάποια πράγματα στο αυτοκίνητο και έφυγαν. Ο Eybil ήταν από τον Άγιο Ανδρόνικο. Ελληνοκύπριοι τους έστησαν ενέδρα, είχαν κόψει μερικά δέντρα και μπλόκαραν τον δρόμο. Αυτό άκουσα. Εκεί, πυροβολήθηκε και τραυματίστηκε. Ο υπολοχαγός Eybil σκοτώθηκε. Οι τραυματίες έφυγαν. Ο γιος μου Oktay λέει ότι μίλησε με κάποιον που ήταν μαζί τους και ότι οι Ελληνοκύπριοι εκεί είχαν εγκαταστήσει ένα αντιαεροπορικό όπλο και τους πυροβόλησαν. Δεδομένου ότι δεν μπορούσαν να τον βρουν στα βουνά, ίσως εξαφανίστηκε από το Νοσοκομείο Κερύνειας, όπως είχε πει ο ταγματάρχης Macey. Όταν οι Τουρκοκύπριοι από το Καϊμακλί (Omorphita) πήγαν στις Hamit Mandrez ως πρόσφυγες, 10 παιδιά κοιμούνταν στο ίδιο κρεβάτι, οι γυναίκες κοιμούνταν σε πολυθρόνες και οι άνδρες κοιμούνταν στα αυτοκίνητα.
[caption id="attachment_648793" align="alignnone" width="799"]
Η δύσκολη ζωή στα αντίσκηνα
Ο γιος του Kemal Zekai, ο Oktay, θυμάται τη φωτογραφία όπου προσπαθεί να ζεσταθεί με άλλα παιδιά μπροστά από τα αντίσκηνα στις Hamit Mandrez. «Η ζωή ήταν πολύ δύσκολη σε εκείνα τα αντίσκηνα», θυμάται. «Κάθε 3-4 μέρες, εκείνα τα αντίσκηνα κατέρρεαν λόγω του ανέμου. Όταν κατέρρεε το αντίσκηνο, η μητέρα μου άρχισε να το σκίζει για να μας βγάλει έξω. Υπήρχε ο Mustafa Djabadjaba και μας έβαζε στο αυτοκίνητό του και μας πήγαινε για να δούμε αν κάποιος θα μας δεχόταν στα σπίτια τους και μας πήγαινε γύρω στο χωριό. Κανείς δεν ήθελε να πάρει πρόσφυγες. Αν έβρισκε μέρος, μας άφηνε εκεί. Αν όχι, μας έπαιρνε πίσω. Το πρωί έστηναν ξανά τα αντίσκηνα, στη λάσπη. Μια μέρα έγινε το ίδιο πράγμα – και πάλι το αντίσκηνο κατέρρευσε. Μας πήγε στο σπίτι της κυρίας Sherif. Είπε: «Υπάρχει ο αχυρώνας, αν θέλετε, κοιμηθείτε εκεί, δεν έχω άλλον χώρο να σας προσφέρω.» Κοιμηθήκαμε στον αχυρώνα. Δεν ξεχάσω ποτέ, η μητέρα μου έκλαιγε και είπε: «Δεν έχουμε συνηθίσει να κοιμόμαστε σε αχυρώνες για ζώα.»
Κοιμηθήκαμε... Το πρωί, έστησαν ξανά τα αντίσκηνα και επιστρέψαμε. Η μητέρα μου από τότε ένιωθε κάθε τόσο να ασφυκτιά λόγω αυτής της περιόδου στα αντίσκηνα. Κάθε φορά που έβρεχε, βρεχόμασταν στο αντίσκηνο. Επειδή ο πατέρας μου ήταν χωρικός, έβγαλε μερικούς θάμνους, τους έβαλε στη σειρά, έβαλε πάνω τους μερικά καλάμια, βάζαμε μια κουβέρτα πάνω από αυτό και κοιμόμασταν. Τότε αποσυναρμολόγησαν τον σιδηρόδρομο και πήραν τα ξύλα από εκεί και προσπάθησαν να βάλουν αυτές τις ξύλινες δοκούς κάτω από τις σκηνές. Οι Βρετανοί στρατιώτες μας τις είχαν φέρει. Τότε μας έφτιαξαν μερικά πρόχειρα υπόστεγα για να ζήσουμε.»
Έτσι ήταν η ζωή του Kemal Zekai και των παιδιών του. Έχασε τη γυναίκα του πριν από χρόνια. Ζει μόνος του στη Λευκωσία και τον ευχαριστώ που μοιράστηκε τις ιστορίες του μαζί μας. Ας μάθουμε όλοι μας από τις εμπειρίες του.
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
