«20/07/1974: Αναμνήσεις του δεσμοφύλακα Ahmet Demirel» της Sevgul Uludag

Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518

Η Belgin Demirel, κόρη του Τουρκοκύπριου (τώρα συνταξιούχου) δεσμοφύλακα Ahmet Demirel, συνεχίζει να γράφει τα απομνημονεύματα του πατέρα της, όπως έκανε και την περασμένη εβδομάδα. Αυτή τη φορά έγραψε τα απομνημονεύματά του για τις 20 Ιουλίου 1974, τι είχε συμβεί εκείνη την ημέρα και τις επόμενες στην τουρκοκυπριακή φυλακή εντός του αρχηγείου της Αστυνομίας στο Sarayeunou (Σαράι). Θέλω να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου τα απομνημονεύματά του, όπως γράφτηκαν από την κόρη του.

Η μαύρη μέρα

«Στις 20 Ιουλίου 1974, υπήρχαν περίπου 40-50 φυλακισμένοι στη φυλακή η οποία βρισκόταν στην αυλή του αρχηγείου της Αστυνομίας στο Sarayeunou. Εκείνη την εβδομάδα δούλευα στη βάρδια η οποία ξεκινούσε τα μεσάνυχτα μέχρι τις 6 το πρωί. Κατά σύμπτωση εκείνη την βδομάδα, της 20ής Ιουλίου, εργαζόμουν από τα μεσάνυχτα μέχρι το πρωί. Όταν έγινε το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, ο στρατός και η Αστυνομία βρίσκονταν σε συναγερμό. Όμως, για εμάς τους δεσμοφύλακες που εργαζόμασταν στις φυλακές, δεν υπήρχε τέτοιος συναγερμός και συνεχίσαμε τις καθημερινές και νυχτερινές μας συνήθειες. Τη νύχτα της 20ής Ιουλίου, ο αρχηγός της Αστυνομίας κάλεσε τον «Καρά Kemal» (οι άνθρωποι καταλάβαιναν ποιος ήταν μόνο αν χρησιμοποιούσες αυτό το ψευδώνυμο - Μαύρος Kemal), δηλαδή ο κ. Kemal Hifzi, τηλεφώνησε στις φυλακές. Ρώτησε πού είναι ο διευθυντής των φυλακών και απάντησα πως ο διευθυντής δεν είχε έρθει ακόμη. Ήταν γύρω στις 05.00 το πρωί. Το καθήκον του διευθυντή ξεκινούσε στις 08.00. Μου είπε: «Βρείτε τον για να έρθει τώρα.»

Η εντολή

Τελικά καταφέραμε να τον εντοπίσουμε, και όταν ήρθε δόθηκε εντολή από τον αρχηγό της Αστυνομίας κ. Kemal και τον διευθυντή των φυλακών κ. Kamil, ώστε όλοι οι φυλακισμένοι, εκτός από τρεις, να απελευθερωθούν για να μπορούν να πάνε σε στρατιωτικές θέσεις. Ένας από αυτούς που παρέμειναν στη φυλακή ήταν κάποιος που ονομαζόταν Mutlu. Είχε σκοτώσει μια Τουρκοκύπρια γυναίκα, την κυρία Servet τη δασκάλα, που ήταν συγγενής του κ. Ahmet Sami Topcan.
Ο άλλος φυλακισμένος ήταν από την Πέτρα και είχε σκοτώσει έναν από τους συγχωριανούς του πριν από περίπου έναν μήνα. Και ο τρίτος φυλακισμένος που δεν θα τον ελευθερώναμε, ήταν ένας νοσοκόμος που είχε βιάσει ένα άρρωστο άτομο στο νοσοκομείο. Σε αυτά τα τρία άτομα δεν δόθηκε χάρη. Κατά κάποιο τρόπο, η φυλακή άδειασε. Δεν θυμάμαι την ακριβή ημερομηνία, αλλά εκείνες τις μέρες μεταφέρθηκαν στη φυλακή Ελληνοκύπριες γυναίκες και παιδιά. Δεν ήξερα από πού έρχονταν... Τους έπαιρνα σε ομάδες και καταγράφονταν τα στοιχεία τους από άλλους αξιωματούχους. Ήρθε εντολή να τους ελευθερώσουμε όλους, εκτός από αυτούς «που θα μπορούσαν να κρατήσουν όπλο» και θα παραδίνονταν στα Ηνωμένα Έθνη. Με αυτήν την εντολή, άρχισα να φτιάχνω ομάδες 10 ατόμων και τους ελευθέρωνα. Θυμάμαι μιαν Ελληνοκύπρια γυναίκα που είχε τέσσερα παιδιά κι είχε βάλει τα χέρια της γύρω από τα χέρια των παιδιών της σαν αλυσίδα – ήταν τρομοκρατημένη. Προσπαθούσε απεγνωσμένα να είναι στην ίδια ομάδα και να μην χωριστούν. «Αν θα μας σκοτώσετε, σκοτώστε μας όλους, μην μας χωρίσετε!», είπε. Και εγώ, αφού πήρα μερικούς άλλους Ελληνοκύπριους και σχημάτισα την ομάδα των 10, συμπεριλαμβανομένης αυτής και των παιδιών της, είπα: «Όχι, δεν θα σας σκοτώσουμε. Ηρέμησε! Ελευθερώνεστε», είπα, «η ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών είναι εκεί, θα σας πάρουν. Δεν θα σκοτωθείτε, θα πάτε στα σπίτια σας», τους εξήγησα. Η προσπάθεια αυτής της γυναίκας να μην χωριστεί από τα παιδιά της ήταν εντυπωσιακή.
Υπήρχε μια άλλη γυναίκα ανάμεσα στους κρατούμενους που ήταν λίγο κακομαθημένη. Κρατούσε στην αγκαλιά της ένα παιδί ενός έτους και είπε, «το παιδί χρειάζεται farine lactee». Κάλεσα έναν δεσμοφύλακα και του είπα να βρει λίγο γάλα για το παιδί της.
- «Το παιδί μου δεν πίνει το γάλα, θέλει farine lactee», μου είπε.
- «Εντάξει... θα ειδοποιήσω τον Σαμψών να το φέρει και θα σου το δώσω...», απάντησα.
- «Δεν είναι αυτός και άλλοι σαν αυτόν που μας έφεραν αυτό τον μπελά (την κατάρα) πάνω μας;!»
Υπήρχαν και τέτοιοι άνθρωποι ανάμεσα στους κρατούμενους.

Αφού ελευθερώσαμε τις γυναίκες και τα παιδιά, άρχισαν να έρχονται άντρες κρατούμενοι. Αυτοί οι κρατούμενοι ήταν στρατιώτες. Τους βάζαμε σε ομάδες. Τους μετρούσα και τους έδινα σε αξιωματούχο που σημείωνε τις λεπτομέρειες.

Είδα ότι ένας από αυτούς δεν μπορούσε να περπατήσει καλά και όταν του ζήτησα να το κάνει, μου είπε πως δεν μπορεί. «Όταν οι στρατιώτες σας μας συλλαμβάνουν, πρώτα παίρνουν τις μπότες μας. Επειδή οι μπότες μας είναι ολοκαίνουργιες, παίρνουν τις μπότες μας και αφήνουν τις δικές τους μπότες σε μια σωρό. Και προσπαθήσαμε να επιλέξουμε και να φορέσουμε από αυτές τις μπότες, αλλά αυτοί οι καρχαρίες μας (οι καρχαρίες, δηλαδή οι φίλοι του) άφησαν μόνο ένα μικρό μέγεθος και ένα μεγάλο μέγεθος μπότας για μένα. Γι' αυτό δεν μπορώ να περπατήσω...», μου εξήγησε.

Οι συνθήκες

Πριν από το 1963 είχα ένα στενό φίλο, έναν Ελληνοκύπριο δεσμοφύλακα, τον Κυριάκου. Είχε επίσης μεταφερθεί στη φυλακή ως κρατούμενος (ο Κυριάκου εντάχθηκε με την πάροδο του χρόνου στην ΕΟΚΑ Β και ήταν μεταξύ εκείνων που προσπάθησαν να ρίξουν τον Μακάριο και λόγω αυτού είχε κάνει φυλακή). Τους πήρα μέσα στη φυλακή. Λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, οι εναλλαγές στις βάρδιες είχαν τελειώσει. Όλοι μας τρώγαμε και κοιμόμασταν στη φυλακή και προσπαθούσαμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον. Εκείνοι που ήταν σε καθήκον, πήγαιναν στο καθήκον τους. Εκείνη τη νύχτα, εφόσον δεν ήμουν σε υπηρεσία, ο Κυριάκου με είχε δει με πολιτικά ρούχα. Αλλά το πρωί, εφόσον ξεκινούσε η υπηρεσία μου, με είδε με τη στολή και τον βαθμό μου ως λοχίας και είπε: «Συγχαρητήρια Ahmet! Διάβολε, ούτε και καπνίζεις!» Έτσι αγόρασα ένα πακέτο τσιγάρα και το έδωσα σε έναn άλλο φίλο δεσμοφύλακα για να το δώσει στον Κυριάκου. Ως αρχή, δεν ήθελα να έρθω σε στενή επαφή απευθείας με έναν φυλακισμένο. Γι' αυτό του έστειλα τα τσιγάρα μέσω άλλου δεσμοφύλακα.

Δεδομένου ότι δεν είχαμε χώρο για όλους τους κρατούμενους, μερικοί από αυτούς κρατούνταν στο γκαράζ της Opel. Και τότε στέλνονταν στην Τουρκία με πλοίο. Όταν η Αστυνομία τους πήρε ως κρατούμενους, πήραν τα πάντα που είχαν πάνω τους και τα κρατούσαν, καταγράφοντας τι πήραν. Και όταν έφευγαν, τους τα έδιναν πίσω. Ένας αστυνομικός που ήταν υπεύθυνος για αυτό είχε κάνει τις διαδικασίες εξόδου για περίπου 40 κρατούμενους και πήρε ό,τι είχαν πάνω τους. Και στην έξοδο, όταν πήγαιναν στην Τουρκία, τους δόθηκαν πίσω ό,τι είχαν πάνω τους. Πήγαν στην Κερύνεια για να πάνε στην Τουρκία με πλοίο. Ωστόσο, λόγω του κακού καιρού, δεν μπορούσαν να πάνε στην Τουρκία και επέστρεψαν πίσω στη φυλακή. Έφεραν πάλι τους φυλακισμένους στη φυλακή. Τους έβαλα στα κελιά τους. Σε εκείνους που έκαναν πολύ θόρυβο και αναστάτωση, έκλεινα τις πόρτες τους. Έτσι οι κρατούμενοι ήταν λίγο προσεκτικοί μαζί μου. Σε ένα δωμάτιο υπήρχαν οκτώ άτομα και άκουσα ότι μιλούσαν μεταξύ τους, λέγοντας «Ας του πούμε», «Όχι, να μην του πούμε». Επειδή μπορούσα να καταλάβω τα ελληνικά, είπα: «Τι είναι;». Ένας από αυτούς ζούσε στο Shido, δίπλα στο χωριό Γερόλακκος. Αυτό ήταν ένα διάσημο μέρος για το νερό του. Οι άνθρωποι από το Geunyeli τον παλιό καιρό συνήθιζαν να μεταφέρουν νερό από το Shido.

Είχε έρθει από την Αγγλία και δεν ήταν στρατιώτης. Τον συνέλαβαν από το σπίτι του. «Όταν ερχόμουν από την Αγγλία, αγόρασα από τα αφορολόγητα ένα ρολόι που κόστιζε 100 λίρες. Είχα επίσης 110 κυπριακές λίρες. Κοίτα τι μου έδωσαν αντί για εκείνο το ρολόι» είπε, και μου έδειξε το ρολόι του. Εκεί, στο χέρι του ήταν ένα ρολόι, εντελώς άχρηστο! Και από τα λεφτά του, του είχαν δώσει 11 λίρες.

«Αν το επιτρέψεις, θα δώσω πίσω αυτό το ρολόι και σε αντάλλαγμα, μπορείς να τους ζητήσεις να μας φτιάξουν καφέ, ό,τι αξίζει, τόσος καφές», είπε.
Κάλεσα τον δεσμοφύλακα και είπα: «Κάνε τους ό,τι θέλουν, καφέ κ.λπ.» Είδαμε και τέτοια πράγματα. Μόνο ένας αστυνομικός διοικητής μπορούσε να αλλάξει το ρολόι και τα λεφτά, ένα απλό άτομο δεν μπορούσε να το κάνει αυτό.

Η σύλληψη ατόμων συνεχίστηκε κατά τη δεύτερη φάση της στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας. Μόνο όταν οι κρατούμενοι στάλθηκαν στους χώρους τους επιστρέψαμε στην κανονική μας ρουτίνα και αρχίσαμε να παίρνουμε τους καταδικασμένους. Γενικά, τα εγκλήματα αυτών των καταδικασθέντων ήταν λεηλασίες και διαρρήξεις.».