«Ο ιστορικός παγετός που ο Μίκης είδε να έρχεται» της Μαρίας Θεριστή

Συνειδητοποιώ αυτή τη βδομάδα πως πρέπει να πω δύο πράγματα στον δεκατριάχρονο, για τον Μίκη Θεοδωράκη. Άρχισα όπως πάντα από εκεί που δεν άρχισε το σχολείο, αφού βρίσκομαι μπροστά σε ακάλυπτο κεφάλαιο.

Έτσι λοιπόν, στον δρόμο το πρωί για το σχολείο, και άλλες ώρες της μέρας με ευκαιρίες διαθέσιμου χρόνου, μιλούσα για τον Θεοδωράκη. Ξεκίνησα από το τραγούδι και την ιστορία με τον Ανδρέα Λεντάκη, αναφέροντας και για τον τελευταίο που τον είχα δάσκαλο. Έφθασα στον στίχο «Κρατάω γερά βαστάω γερά». Πήγα στις εξορίες, στα βασανιστήρια. Θυμήθηκα πως στην έκτη δημοτικού τραγουδούσαμε στη χορωδία το «Όμορφη Πόλη». Ένα παράξενο και δύσκολο για παιδιά τραγούδι, που το αγάπησα ωστόσο σύντομα. Πολλές πρόβες, θυμάμαι, μέχρι που η δασκάλα τα παράτησε καταλαβαίνοντας πόσο δύσκολο ήταν. ΄Υστερα άρχισα να το τραγουδώ στο παιδί, επτά και είκοσι το πρωί, από περιέργεια αν του ακουγόταν και σήμερα παράξενο.

Προχώρησα στο κεφάλαιο Χούντα, στην επίσκεψη του Θεοδωράκη στην Κύπρο ύστερα από την προσφυγιά και στα τραγούδια που ενέπνευσαν έναν ολόκληρο λαό. Αναρωτήθηκα πόσο Θεοδωράκη ήξερα στην ηλικία των δεκατριών, που είναι σήμερα το παιδί, για χάρη του οποίου συναρμολογώ πληροφορίες. Το ράδιο στο αυτοκίνητο των παιδικών μου χρόνων μετέδιδε πολύ συχνά Θεοδωράκη. Έπαιζε το ράδιο συνέχεια και στις επετείους και άλλες συναφείς μέρες. Έπαιζαν οι φίλοι με την κιθάρα τα τραγούδια, λίγο παρακάτω από την εφηβεία.

Μετά στην Αθήνα, περπατούσες στο κέντρο και ακούγονταν από παντού με την πρώτη απεργία και σε κάθε εκδήλωση και πορεία. Τότε που τα πόδια μας άντεχαν τα χιλιόμετρα της μεγάλης πορείας από το Πολυτεχνείο μέχρι την αμερικανική πρεσβεία. Που κοιτάζαμε την ταράτσα της Νομικής και την ιστορία της αντίστασης στην ταράτσα της… Πόση σημασία είχε μια ταράτσα τότε…. Όση έχει σήμερα ένα master και ένα barrister μαζί.

Δεν αντιπαθούσαμε τις απεργίες και τις καταλήψεις φοιτητών, όπως σήμερα που μεγάλο μέρος τα βλέπει σαν εχθρούς του έγκαιρου πτυχίου. Ξέραμε πως ήταν η συνέχεια ιστορικών αντιστάσεων και πως είχαν λόγο και αιτία για τη συνέχεια της δημοκρατίας. Τα τραγούδια του Μίκη ήταν πάντα εκεί σε κάθε φοιτητική εκδήλωση και σε οποιαδήποτε εκδήλωση μετέπειτα. Με τα τραγούδια του, ακούγαμε τους κνίτες και τους αριστεριστές στη νομική σχολή, να προειδοποιούν -με τρόπο που κάποιοι θεωρούσαν έως και γραφικό- για τον ερχομό των μεγάλων δικηγορικών εταιρειών, των μεγάλων πολυεθνικών, για το τέλος της εργασίας και άλλα πολλά.

Αυτό το τέλος της εργασίας -με τη μορφή που τη γνωρίζαμε- αγαπητό μου βλαστάρι, που ξεκίνησε εδώ και μερικά χρόνια, σας περιμένει με την αποφοίτησή σας, να υποβάλλετε ανά έτος προσφορές για κατακύρωση συμβάσεων παροχής υπηρεσιών. Έτσι ονομάσανε ήδη τη σχέση εργοδότησης χωρίς δικαιώματα εργαζόμενου. Και δεν υπάρχει κανείς να μιλήσει για παράνομο βάφτισμα σχέσης εργασίας με νομολογημένα νομικά χαρακτηριστικά σχέσης εργοδότησης, σε δήθεν ανεξάρτητη εργασία.

Μετά να εξηγήσεις στο παιδί, τι είναι η Χούντα και η επταετία.. Και τι είναι αγωνιστής της δημοκρατίας.

Θα ήθελα να του πω ότι ο αγωνιστής της δημοκρατίας σήμερα κάνει π.χ. αυτό που έκανε ο ίδιος πρόπερσι όταν πρόσεξε που μια δασκάλα στο δημοτικό, τους είπε πως δεν υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο και πως τα τανκς ήθελαν απλώς να τους φοβίσουν λίγο. Και πως ο αγωνιστής της δημοκρατίας δεν κάνει αυτό που έκανα εγώ, που παρά την επιβεβαίωση γεγονότων, άφησα να το πάρει το ποτάμι.

Αν υπάρχουν τώρα Χούντες;

- Όχι, μα άνθρωποι αυτοεξορίζονται τώρα. Λένε και στα παιδιά τους να πάνε να ζήσουν στο εξωτερικό.

Λες και κάποια Χούντα είναι στον δρόμο. Και πού πήγαν οι νοικοκυραίοι που έκλειναν τις πόρτες εκείνη τη μέρα στο Πολυτεχνείο για να μην βάλουν μέσα τραυματισμένους φοιτητές; Αυτοί έμειναν. Μόνο οι Χούντες έφυγαν. Οι νοικοκυραίοι τώρα, βλέπουν μεταξύ άλλων τα παιδιά τους να υποβάλλουν οικονομικές προσφορές για να πάρουν συμβάσεις «παροχής υπηρεσιών» λες και είναι εργολάβοι οι τελευταίοι που θα υποβάλουν προσφορά για κλάδεμα δημόσιων κήπων. Νομίζουν όμως ότι είναι κάτι προσωρινό.

Το ξεχασμένο σύνθημα, «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία», είναι γραμμένο στις προκηρύξεις όπου ζητούνται οι χαμηλότεροι προσφοροδότες. Την ίδια ώρα, κάποιοι θα οργίζονται ακόμα, αν γίνει φοιτητική απεργία ή κατάληψη, κυριευμένοι από την έγνοια μήπως αργήσουν να μπουν στον κατάλογο διοριστέων.

Λες και θα υπάρχει για πολύ η έννοια διορισμός. Μακάρι να υπάρχει δημοκρατία για πολύ ακόμα, παιδί μου, και αν δεν ανησυχείς και αγωνιάς για διορισμούς, θα παραμείνεις αγωνιστής της.

Σκοντάφτω τυχαία και σε κάτι που είπε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1999, μιλώντας σε συναυλία διαμαρτυρίας για τους βομβαρδισμούς εναντίον του Βελιγραδίου, κι έτσι βρήκα το θράσος να γράψω το κείμενο τούτο με αφορμή αυτές τις λέξεις του: «Δεν είναι νομίζω υπερβολή να πούμε ότι μπαίνουμε σε έναν νέο Μεσαίωνα. Προμηθευτείτε όλοι ρούχα ζεστά, μάλλινα, κασκόλ, γάντια, γαλότσες.

Μας περιμένει ένας ιστορικός παγετός»