Η μετα-Ερντογάν Τουρκία και το Κυπριακό

 

 

Τις τελευταίες μέρες η υγεία του Ταγίπ Ερτογάν απασχόλησε τη διεθνή κοινή γνώμη. Έγκριτες εφημερίδες, όπως η New York Times, αναφέρθηκαν σε πιθανό εγκεφαλικό του Ερντογάν, εξαιτίας της έντονης φημολογίας που συνοδευόταν από το hashtag Erdogandead στα social media. Είχε προηγηθεί ένα βίντεο, στο οποίο ο Τούρκος Πρόεδρος εμφανίστηκε να περπατάει με δυσκολία.

Ας υποθέσουμε ότι λόγω υγείας ή πραξικοπήματος ή εκλογών (το 2023) ο Ερντογάν αποσύρεται. Ποιος θα τον διαδεχθεί, μπορεί να είναι το πιο σημαντικό ερώτημα για 'μας, διότι η τροχιά που θα ακολουθήσει μια μετα-Ερντογάν Τουρκία στο Κυπριακό είναι θέμα μείζονος σημασίας.

Κάποιοι τρέφουν την ελπίδα ότι η Τουρκία θα επιστρέψει στο status quo πριν από τον Ερντογάν. Μια τέτοια εκτίμηση είναι αφελής. Το πολιτικό σκηνικό δεν πρόκειται ν΄αλλάξει. Ο πληθυσμός της Τουρκίας έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 20 εκατομμύρια από το 2003 που ανέλαβε ο Ερντογάν στην εξουσία. Περίπου ο ίδιος αριθμός Τούρκων είχε το σύνολο της εκπαίδευσής του στο πρόγραμμα σπουδών του υπό τον Ερντογάν, τουτέστιν έχουν γαλουχηθεί με τα νάματα του ισλαμισμού. Άλλα 13 εκατομμύρια περίπου είχαν το μεγαλύτερο μέρος της μεταδημοτικής τους εκπαίδευσης υπό το παρόν καθεστώς. Μ΄άλλα λόγια, ο Ερντογάν εδραίωσε τον ισλαμισμό όχι μόνο στους νέους αλλά και στους στρατιωτικούς αξιωματικούς της Τουρκίας, που σήμερα έχουν πολύ λιγότερα κοινά με τους Ευρωπαίους ομολόγους τους και πολύ περισσότερα με τους Πακιστανούς. Ίσως αντιταχθεί ότι η «Γενιά Ζ» (η γενιά που ενηλικιώνεται τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, που είναι εξοικειωμένη με το διαδίκτυο από πολύ μικρή ηλικία) στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες πόλεις να έχουν στραφεί εναντίον του  Προέδρου τους, αφού διαπιστώνουν ότι ζουν σ΄ένα ανελεύθερο καθεστώς και ότι η οικονομία είναι χάλια. Όμως, αυτή η γενιά είναι μια μειονότητα, αφού ο μεγαλύτερος αριθμός των νέων μεγάλωσε σε αγροτικές  περιοχές όπου υπάρχει ψηλότερη γονιμότητα και ο ισλαμισμός έχει βαθιές ρίζες. Αυτή η εξέλιξη έχει ουσιαστικά εκμηδενίσει την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, που θα βοηθούσε σημαντικά τη λύση του Κυπριακού, όπως τονίζει η Κομισιόν στην τελευταία (Οκτώβρης 2021)  ετήσια έκθεση προόδου.

Αντιλαμβάνομαι πλήρως την απογοήτευση πολλών προοδευτικών Ελληνοκυπρίων που αρχικά  πίστευαν ότι ο Ερντογάν ήταν μεταρρυθμιστής και γεφυροποιός. Δυστυχώς ούτε το ένα ήταν ούτε το άλλο. Αντί να μεταρρυθμίσει και να βελτιώσει την ελαττωματική δημοκρατία της Τουρκίας, την εξάλειψε και, αντί να επεκτείνει τη μεγάλη σκηνή της Τουρκίας, επέκτεινε τις φυλακές της χώρας για να «φιλοξενήσει» τους αντιφρονούντες.

Με την αποχώρηση του Ερντογάν είναι σχεδόν βέβαιο ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) θα καταρρεύσει. Εδώ, η ιστορία είναι ένας οδηγός. Με εξαίρεση τον Ατατούρκ και το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), τα πολιτικά κόμματα που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι ηγέτες για να εδραιώσουν την εξουσία δεν επέζησαν του θανάτου τους. Το Δημοκρατικό Κόμμα του Πρωθυπουργού Μεντερές κυριάρχησε στην Τουρκία από το 1950-1960, αλλά διαλύθηκε αμέσως μετά την ανατροπή και την εκτέλεσή του. Ομοίως, το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας του Οζάλ, που έγινε Πρωθυπουργός, δεν επέζησε πολύ μετά τον θάνατό του το 1993. Επομένως, με τη διάλυση του ΑΚΡ, οι πιο εξέχοντες ηγέτες του θα αποχωρήσουν για να σχηματίσουν τα δικά τους πολιτικά κόμματα. Πράγματι, αυτό έχει ήδη ξεκινήσει. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και Πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπαμπατζάν, ο πρώην υπουργός Υγείας Ρίφατ Σερντάρογλου, έχουν αποχωριστεί και οι τρεις από το AKP για να σχηματίσουν τα δικά τους κόμματα. Ο Νταβούτογλου που έχει το μεγαλύτερο εκτόπισμα είναι ο πνευματικός νονός των νεο-οθωμανικών πολιτικών που εφαρμόζει ο Ερντογάν, και, άρα, δεν πρέπει ν΄αναμένεται διαφοροποίηση της τουρκικής πολιτικής στο Κυπριακό. Αυτό, βέβαια, ισχύει και για τους υπόλοιπους δελφίνους.

Αν υποτεθεί ότι γίνεται ένα θαύμα και αναρριχάται στην εξουσία το CHP, που ως γνωστόν είναι ένα κεμαλικό και σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, τότε θα υπάρξει διαφοροποίηση στο Κυπριακό; Εξ ορισμού, ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα υιοθετεί μια διεθνιστική αντιμετώπιση των εθνικών θεμάτων. Δυστυχώς αυτό δεν ισχύει για το CHP. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, πρόεδρος του CHP και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, προσπαθεί να πλειοδοτήσει με τον Ερτογάν σε ακραίο εθνικιστικό παροξυσμό. Εκτός της πλήρους υποστήριξης της πολιτικής του Τατάρ για λύση δύο κρατών, θεωρεί ότι τα νησιά του Αιγαίου ανήκουν στην Τουρκία. Στην προεκλογική του καμπάνια το 2018 επαναλάμβανε: «Όπως πήρε ο Ετσεβίτ την Κύπρο, έτσι και εμείς θα πάρουμε (αν εκλεγόταν) τα νησιά του Αιγαίου». Στον χώρο του CPH υπάρχει βέβαια και η προσωπικότητα του Εκρέμ Ιμάμογλου, που κέρδισε τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, όχι μία αλλά δύο φορές μετά την ακύρωση των αρχικών εκλογών από τον Ερντογάν. Κι αυτός όμως ακολουθεί σκληρή γραμμή στο Κυπριακό. Όταν επισκέφθηκε την Κύπρο το 2019 αναφέρθηκε με δημαγωγική κομπορρημοσύνη σε «αρχή των δύο ίσων χωρών» στην Κύπρο και πως πρέπει να προστατευθεί η έννοια των εγγυήσεων στον οδικό χάρτη του ψευδοκράτους.

Συλλογίζομαι όμως: αν ξεφυτρώσει ένας Τούρκος Ακιντζί, με δυτική κουλτούρα, που θα υποστηρίζει σθεναρά τη ΔΔΟ, θα αρπάξουμε εμείς αυτή την ευκαιρία; Ή μήπως κι αυτός θα εξουδετερωθεί όπως εξουδετερώθηκε ο δικός μας Ακιντζί από τους χρυσοκάνθαρους και τα τρωκτικά της Κυπριακής Δημοκρατίας, που ενδόμυχα υποστηρίζουν κι αυτοί τη λύση δύο κρατών;  

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας