Η ιστορία της Aysel Erchakica από το χωριό Βούδα–Καλό Χωριό

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Στις 22 Σεπτεμβρίου 2021 πέθανε μια ακτιβίστρια για την ειρήνη, τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, για έναν κόσμο όπου τα παιδιά μας θα μπορούσαν να ζήσουν καλύτερα, μια ακτιβίστρια που μιλούσε σε κάθε πιθανή πλατφόρμα. Ήταν ένα όμορφο άτομο που είχα την ευκαιρία να γνωρίσω και να μάθω από αυτήν – ήταν μια εξαιρετική γυναίκα από το χωριό Βούδα-Καλό Χωριό. Το όνομά της ήταν Aysel Erchakica. Την είχα γνωρίσει στις αρχές της δεκαετίας του ’80, αφού ο γιος της, Hasan Erchackica, ήταν τότε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας Yeniduzen όπου εργαζόμουν. Η μητέρα του, Aysel abla, υπερασπιζόταν τα δικαιώματα των εργαζομένων, ιδιαίτερα των εργαζομένων στη γεωργία και των παραγωγών ζώων και γεωργικών προϊόντων. Έκανε παρεμβάσεις στα ραδιόφωνα και έγραφε γράμματα στον αρχισυντάκτη και εμείς δημοσιεύαμε αυτά τα γράμματα που μιλούσαν για τους καθημερινούς αγώνες των παραγωγών στα χωριά.

Είχα την ευκαιρία να της πάρω συνέντευξη το 2003 για το πρώτο πρόγραμμα δικοινοτικής προφορικής ιστορίας που διεκπεραίωσαν το ΙΚΜΕ και το BILBAN και είχαμε πάει για να τη βρούμε στη Γύψου μαζί με τον γιο μου Burak. Με βοήθησε επίσης να πάρω συνεντεύξεις από εποίκους στο χωριό της και τα γύρω χωριά το 2001, πολύ πριν οι ντόπιοι πολιτικοί τους «ανακαλύψουν», για μια σειρά άρθρων με τίτλο «Αυτοί που βλέπουμε, αλλά δεν μπορούμε να τους ακούσουμε».

Η ζωή της

Τη χαιρετώ ως Κύπρια, της οποίας ο αγώνας για να επιβιώσει σε αυτή τη γη είναι υποδειγματικό και θέλω να μοιραστώ μαζί σας συνοπτικά αυτά που μου είχε πει όταν της είχα πάρει συνέντευξη. Η Aysel abla είπε:

*** Γεννήθηκα το 1939 στο Μαρί. Το 1956 ήρθα νύφη στη Βούδα (Καλό Χωριό) από τότε που παντρεύτηκα με τον Mustafa. Τη χρονιά που πήγα στη Βούδα, οι Τουρκοκύπριοι είχαν ήδη ιδρύσει την ΤΜΤ και οι Ελληνοκύπριοι την ΕΟΚΑ. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι από το 1956, μεγαλώσαμε με αυτές τις «ελληνοτουρκικές αντιπαραθέσεις» στη ζωή μας. Αλλά, ποτέ δεν γίναμε «εχθροί» με τους Ελληνοκύπριους σε προσωπικό επίπεδο.

*** Εκεί που γεννήθηκα, στο Μαρί (Tatlisu), δεν υπήρχαν Ελληνοκύπριοι, αλλά υπήρχαν Ελληνοκύπριοι στο Καλό Χωριό. Τα χωράφια μας ήταν κοντά, πηγαίναμε στα χωράφια, δεν κάναμε κακό ο ένας στον άλλο κατά τη δεκαετία του ’50.

*** Το 1956, αποκεφαλίστηκε μπροστά από το σπίτι μας ένας Ελληνοκύπριος που ονομαζόταν Χαβούντα. Οι Ελληνοκύπριοι από τη Βούδα δεν ένιωθαν «εχθρότητα» απέναντί μας. Λέγανε ότι υπέθεταν ότι κάποιοι Τουρκοκύπριοι τον σκότωσαν, αλλά δεν είδαμε τίποτα. Έγινε ένα βράδυ, ίσως ήταν γύρω στα μεσάνυχτα καθώς κοιμόμασταν, δεν ακούσαμε τίποτα. Στη συνέχεια ξυπνήσαμε και είδαμε μια μεγάλη συγκέντρωση Ελληνοκυπρίων. Αλλά, παρά τη δολοφονία αυτή, οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι δεν χάλασαν τον διάλογο τους, οι Ελληνοκύπριοι δεν μας είδαν ως «εχθρούς» εξαιτίας της δολοφονίας εκείνου του Ελληνοκύπριου. Μέχρι να φύγουμε από τη Βούδα, συνεχίσαμε να ψωνίζουμε από αυτούς.

*** Το 1963 άρχισε η δικοινοτική σύγκρουση και κάποιοι πρόσφυγες ήρθαν στο χωριό μας από το χωριό Αγία Άννα. Ζούσαν μαζί μας, τους αγκαλιάσαμε, βάλαμε τα ζώα τους στα σπίτια μας και όσοι είχαν περισσότερο από ένα σπίτι, τους έδωσαν τα σπίτια τους. Ζούσαν μαζί μας, μαζί με τους Ελληνοκύπριους.

*** Δεν βιώσαμε κανένα κακό από τους Ελληνοκύπριους. Το 1963, το σπίτι μας είχε μετατραπεί σε στρατιωτικό φυλάκιο και ο σύζυγός μου Mustafa εργαζόταν στη Δεκέλεια και φοβόμασταν και σκεφτόμασταν: «Πηγαίνει στη Δεκέλεια. Είχαν σκοτώσει έναν Ελληνοκύπριο μπροστά από το σπίτι μας.» Και μέχρι να επιστρέψει από τη δουλειά, φοβόμασταν και κλαίγαμε. Σε ορισμένα χωριά δημιουργούσαν οδοφράγματα και έπαιρναν κόσμο, όπως στη Σίντα. Τι εννοώ; Πολλές δολοφονίες συνέβησαν γύρω μας, σε άλλα χωριά, αλλά στο χωριό μας ποτέ δεν μας έκαναν κακό. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι σε άλλα χωριά σκότωσαν, αλλά στο χωριό μας είχαμε καλή επαφή με τους Ελληνοκύπριους.

*** Ερχόντουσαν σε εμάς, πηγαίναμε σε αυτούς και τα πηγαίναμε καλά. Πριν από το 1974, ένα βράδυ οι Ελληνοκύπριοι είχαν φύγει από το χωριό, αλλά οι χωριανοί μας, οι Τουρκοκύπριοι, δεν λεηλάτησαν τα σπίτια τους. Και είχαν έρθει πίσω στο χωριό.

*** Όταν ο τουρκικός στρατός ήρθε στον βορρά και οι Ελληνοκύπριοι ηττήθηκαν εκεί, πολλοί Έλληνες στρατιώτες ήρθαν στο χωριό μας με τα τανκς και τα όπλα τους. Εγκαταστάθηκαν στο Καλό Χωριό. Αυτοί οι Έλληνες στρατιώτες είχαν πάει στα καφενεία, έβαλαν τις σκηνές τους στο χωριό και εγκαταστάθηκαν. Και κάποιοι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες ήρθαν από το βορρά. Κάποιοι Έλληνες πήγαν στο καφενείο και είπαν: «Επειδή οι Τούρκοι στρατιώτες σκότωσαν τις μητέρες και τους πατέρες μας, τώρα θα σκοτώσουμε αυτούς τους Τουρκοκύπριους σε αυτό το χωριό.» Και ο μουχτάρης του χωριού μας, ο Αντώνης, τους είπε «Όχι. Πρώτα πρέπει να με σκοτώσετε εμένα, πριν σκοτώσετε τους Τουρκοκύπριους. Όλα αυτά τα χρόνια ζούμε σαν αδέλφια σε αυτό το μέρος και γι’ αυτό δεν μπορούμε να τους δούμε να σκοτώνονται. Εμείς τους αγαπούμε πολύ και μας αγαπούν πολύ.»

*** Ο μουχτάρης ο Αντώνης μας, πριν από χρόνια σώθηκε από δύο Τουρκοκύπριους βοσκούς, όταν είχε ανατραπεί το τρακτέρ του. Έλεγε σε όσους ήθελαν να σκοτώσουν, «τους χρωστάμε τη ζωή μας, μας βοηθούν και εμείς τους βοηθάμε. Σας ζητώ λοιπόν να μην αγγίξετε τους Τουρκοκύπριους. Αν πρόκειται να τους αγγίξετε, πρώτα σκοτώστε μας εμάς και μετά πηγαίνετε και σκοτώστε τους.» Όταν είπε αυτά τα πράγματα, αυτοί οι Έλληνες δεν μας έβλαψαν.

*** Φυσικά φοβόμασταν που οι Έλληνες στρατιώτες είχαν έρθει στο χωριό. Το σπίτι μας ήταν στο τέλος του χωριού και είπαμε αφού οι Έλληνες στρατιώτες ήρθαν με τόσα όπλα, ίσως το βράδυ να μας σκοτώσουν. Πήραμε λίγο ψωμί και πήγαμε στα χωράφια και κοιμηθήκαμε εκεί. Είχαμε αγελάδες, έτσι το πρωί, αφού δεν ακούσαμε πυροβολισμούς, είπαμε: «Πάμε να ταΐσουμε τα ζώα, να αρμέξουμε...». Και μαζί με τον Hasan που είχε αποφοιτήσει εκείνη τη χρονιά από το λύκειο, επιστρέψαμε στο χωριό. Κανείς δεν είχε αγγίξει το σπίτι ή τα ζώα μας. Κλαίγαμε και γυρίσαμε στο σπίτι μας. Οι Ελληνοκύπριοι του χωριού μας δεν πήραν τίποτα και οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στο χωριό, άρχισαν να τα πάνε καλά μαζί μας.

*** Όταν ήταν σαφές ότι θα υπήρχε διαίρεση και ότι όλοι θα έφευγαν, όσοι δεν είχαν ζώα και δούλευαν στη Δεκέλεια, ή αυτοί που δεν είχαν σπίτια, οι νεόνυμφοι, έφυγαν πρώτοι. Όσοι είχαν σπίτι ή ζώα παρέμειναν το χωριό. Τι θα κάνετε με τα ζώα όταν φύγετε; Μείναμε με τον άντρα μου, αλλά οι Ελληνοκύπριοι δεν μας έκαναν κακό.

*** Ένα βράδυ ήρθε ένας Ελληνοκύπριος, καθόμασταν μπροστά στο σπίτι μας με γείτονες, ήταν καλοκαίρι. Μας είπε στα ελληνικά: «Γιατί δεν πάτε να κοιμηθείτε και να κλείσετε τις πόρτες σας;» Παραπονεθήκαμε για αυτόν την επόμενη μέρα, λέγοντας ότι αυτός ο Ελληνοκύπριος μας έκανε να φοβηθούμε και στη συνέχεια οι Ελληνοκύπριοι έκαναν έκκληση στο χωριό λέγοντας στους Τουρκοκύπριους: «Μη φοβάστε, είναι ψυχικά ασταθής, είναι ακίνδυνος.» Και οι Ελληνοκύπριοι του χωριού μας τον πήραν μακριά από το χωριό μας και τον έστειλαν αλλού.

*** Οι Ελληνοκύπριοι του χωριού μας αγωνίστηκαν πολύ για να μην φύγουμε από το χωριό. «Μην φύγετε» μας έλεγαν, «θα επιστρέψετε». Και επίσης βοήθησαν όσους ήθελαν να φύγουν να πουλήσουν τα πράγματά τους, σε χαμηλότερη τιμή φυσικά. Πούλησαν τα πάντα. Όλα τα παιδιά μας είχαν φύγει, εγώ ήμουν μόνη, οπότε έπρεπε να φύγουμε κι εμείς. Πουλήσαμε κι εμείς τα ζώα μας, μας έβρισκαν «μουστερί» (πελάτες) και έρχονταν κρυφά και διαπραγματευόμασταν και αν τα ζώα άξιζαν 100 λίρες, τα αγόραζαν για 50 και έπαιρναν τα ζώα και έφευγαν. Και αυτοί φοβόντουσαν επειδή κάποιοι Ελληνοκύπριοι έλεγαν: «Αφήσαμε τα πάντα στον βορρά, τώρα όσοι θέλουν να φύγουν, πρέπει να τα αφήσουν όλα εδώ.» Και οι Ελληνοκύπριοι ήταν κατά του διαχωρισμού, οπότε δεν ήθελαν να φύγουμε. Μας παρακαλούσαν να μην φύγουμε. Πληρώσαμε όμως κρυφά πολλά λεφτά για να μπορέσουμε να φύγουμε από τους λόφους, παράνομα, και να έρθουμε εδώ.

*** Ήρθαμε και εγκατασταθήκαμε στη Γύψου. Με τις δικές μας προσπάθειες επισκευάσαμε το σπίτι, με τον δικό μας κόπο σπουδάσαμε τα παιδιά μας, κανένας δεν μας βοήθησε. Δεν θέλουμε τα παιδιά μας να δουν τέτοιες μέρες, δεν θέλουμε σύγκρουση στην Κύπρο. Ο πόλεμος δεν ταιριάζει σε αυτό το όμορφο νησί, χάνουμε τα σπίτια μας, τα ζώα μας, τα δέντρα μας, χάνουμε τα παιδιά μας. Φυσικά δεν θέλουμε πόλεμο, λέμε ειρήνη, ειρήνη, ειρήνη. Ποτέ δεν είχαμε μια μέρα όπου να μπορούμε να χαμογελούμε, λόγω αυτών των πολέμων και συγκρούσεων, αυτής της άδικης κατάστασης. Δεν παραπονιόμαστε για τους Ελληνοκύπριους αλλά για τους ηγέτες τους. Τόσο οι ηγέτες των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων, μετέτρεψαν αυτό το όμορφο νησί σε ένα δηλητηριασμένο μέρος.