Ουλές του πολέμου από τη Μαράθα

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974 ήταν μόλις 18 χρονών και υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία. Θα απολυόταν, αλλά λόγω του πολέμου έπρεπε να υπηρετήσει στον στρατό ακόμα τέσσερις μήνες. Εκείνο τον καιρό οι Τουρκοκύπριοι νέοι υπηρετούσαν 30 μήνες στρατιωτική θητεία και αυτός αναγκάστηκε να κάνει 34 μήνες. Είχε ζητήσει επανειλημμένα να πάει στο χωριό του, αλλά για έξι μήνες αυτό δεν ήταν δυνατό.

Τελικά ο διοικητής του του έδωσε άδεια για να πάει και να επισκεφτεί το χωριό του – για δύο ώρες. Έτσι στις 10 Ιουλίου 1974 πήγε στη Μαράθα, μαζί με έναν φίλο του από το ίδιο χωριό. «Αγκαλιαστήκαμε, φιληθήκαμε και καθίσαμε να μιλήσουμε. Μόνο για μια ώρα. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που είδα την οικογένειά μου». Και μετά έγινε το πραξικόπημα, και μετά ο πόλεμος, και ήταν στην πρώτη γραμμή και πάλι δεν υπήρχαν νέα από το χωριό του και δεν είχε άδεια να πάει και να το επισκεφθεί.

Είχε ακούσει από μερικούς από τους παλιούς συγχωριανούς του που είχαν απελευθερωθεί από το στρατόπεδο Καράολος και μεταφέρθηκαν στην Αμμόχωστο από την UNFICYP, ότι οι Τουρκοκύπριοι άνδρες των τριών χωριών, Μαράθα - Σανταλάρης και Αλόα είχαν συλληφθεί ως αιχμάλωτοι πολέμου και ότι βρίσκονταν στο στρατόπεδο Καράολος. Οι Ελληνοκύπριοι είχαν απελευθερώσει μερικούς ηλικιωμένους που ήταν ανάμεσα στους αιχμαλώτους πολέμου και είχαν μεταφερθεί στην Αμμόχωστο από την UNFICYP και τότε είναι που ο Ahmet Suleyman Ashir ανακάλυψε ότι ο πατέρας του ήταν αιχμάλωτος πολέμου. Είχε γράψει ένα γράμμα στην οικογένειά του και το έδωσε στην UNFICYP για να το πάρουν στη Μαράθα, αλλά και πάλι δεν είχε πάρει απάντηση από τους συγγενείς του. Ακόμα και μετά τον πόλεμο, δεν του δόθηκε άδεια για να πάει.

 

[caption id="attachment_558786" align="alignnone" width="737"] Το άνοιγμα των μαζικών τάφων στη Μαράθα στις 2 Σεπτεμβρίου 1974.[/caption]

 

Η επίσκεψη στο χωριό

Όμως στις 2 Σεπτεμβρίου 1974, ο διοικητής του τον κάλεσε και του είπε ότι ήταν ελεύθερος να πάει στο χωριό του, γεγονός που του φάνηκε περίεργο, αφού όσες φορές είχε ζητήσει άδεια δεν του έδωσαν. Αυτό που δεν ήξερε ήταν ότι αυτή ήταν η μέρα που θα ανοίγονταν οι μαζικοί τάφοι.

Έτσι πήγε με έναν συγχωριανό του στη Μαράθα, και όταν έφτασε στο πατρικό του έμεινε έκπληκτος αφού το σπίτι του ήταν σε πλήρη ακαταστασία. Βρήκε ένα γράμμα, που ήταν η απάντηση που είχαν γράψει στο γράμμα του αλλά δεν μπόρεσαν να του στείλουν.

Ο σκύλος της οικογένειας, ένας γερμανικός ποιμενικός, που ονομαζόταν Sarman περίμενε και ενθουσιάστηκε όταν τον είδε. Μόνο που ήταν τόσο επίμονος ο σκύλος λες και ήθελε να τον πάει κάπου. Ο σκύλος τον πήγε στους μαζικούς τάφους όπου 89 Τουρκοκύπριες γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι είχαν δολοφονηθεί και θαφτεί. «Μόλις είχαν αρχίσει να ανοίγουν τους μαζικούς τάφους στη Μαράθα. Δεν το γνώριζα, κανένας δεν μου το είπε. Αργότερα έμαθα ότι στις 18 Αυγούστου 1974 είχαν ανακαλύψει και ανοίξει τον μαζικό τάφο στην Αλόα, αλλά δεν το ήξερα ούτε αυτό εκείνες τις μέρες».

Κανένας δεν τον προετοίμασε για αυτό και σοκαρίστηκε όταν βρήκε τα πτώματα του αδελφού του και των αδερφών του και της μητέρας του και όλων των συγγενών του θαμμένα εκεί. «Μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν το πίστευα ότι είχαν σκοτωθεί. Νόμιζα ότι είχαν πάει κάπου και θα επέστρεφαν». «Αναγνώρισα τον αδερφό μου από το κοντό παντελόνι που φορούσε όταν είχα επισκεφτεί το χωριό την τελευταία φορά, φορούσε το ίδιο παντελόνι. Το ίδιο και τη μητέρα μου, την αναγνώρισα από το φόρεμα που φορούσε. Τα πτώματα ήταν σε κακή κατάσταση – ήταν σε αποσύνθεση και μη αναγνωρίσιμα. Αλλά υπήρχαν οικογένειες που δεν ήταν στο χωριό και που είχαν επιζήσει και επίσης βοηθούσαν και αναγνώριζαν τους οικείους τους. Οι Ελληνοκύπριοι που τους σκότωσαν και τους έθαψαν στον σκουπιδότοπο της Μαράθας, προσπάθησαν επίσης και να τους κάψουν. Μέρος των μαλλιών και των ρούχων της μητέρας μου ήταν καμένα.

Ο αδερφός μου Gultekin ήταν εννέα χρονών, η αδερφή μου Havva 11 χρονών, η αδερφή μου Aliye ήταν 12 χρονών, η αδερφή μου Emine 13, η αδερφή μου Zalihe 15 και η Dilnevaz 16 χρονών. Και η μητέρα μου Ayshe Suleyman Ashir επίσης σκοτώθηκε».

 

Η αποκάλυψη

Βοήθησε στο άνοιγμα των μαζικών τάφων και προσπαθούσαν να μαζέψουν όλα τα πτώματα που θάφτηκαν εκεί. «Έπρεπε να είμαστε πολύ προσεκτικοί για να μην αφήσουμε κανέναν εκεί. Μετρήσαμε τελικά 89 κεφάλια». Βοηθούσαν Τούρκοι στρατιώτες από μια στρατιωτική μονάδα που ήταν τοποθετημένοι στο Πραστειό Αμμοχώστου, καθώς και μερικοί χωριανοί που είχαν μείνει ζωντανοί επειδή δεν ήταν στο χωριό. Και επίσης μερικοί Τουρκοκύπριοι στρατιώτες. Εργάστηκαν για δύο μέρες και δύο νύχτες, ανοίγοντας τον τεράστιο μαζικό τάφο στη Μαράθα. Εδώ ήταν θαμμένες 89 Τουρκοκύπριες γυναίκες και παιδιά και ηλικιωμένοι, σκοτωμένοι εν ψυχρώ από μέλη της ΕΟΚΑ Β, οι οποίοι κατάγονταν κυρίως από την Πηγή Περιστερώνας. «Δεν καταλαβαίνω» μου εξηγούσε ο Ahmet Suleyman Ashir, «πώς μπορείς να σκοτώσεις ένα παιδί; Πώς μπορείς να σκοτώσεις ένα παιδί; Αν είσαι στρατιώτης και κρατάς όπλο και εκεί βλέπεις έναν άλλο στρατιώτη που έχει όπλο, εντάξει, αν δεν πυροβολήσεις, θα σε πυροβολήσει και θα σε σκοτώσει. Αυτό μπορώ να το καταλάβω. Αλλά κοίταζα την αναφορά που μου έδωσαν, για την 11χρονη αδερφή μου και το πώς πέθανε. Την είχαν πυροβολήσει στο πίσω μέρος του κρανίου, η σφαίρα μπήκε από πίσω και βγήκε από το κρανίο της από μπροστά. Πώς μπορείς να το κάνεις αυτό σε ένα παιδί;»

 

[caption id="attachment_558785" align="alignnone" width="489"] Ο Ahmet μαζί με το σκύλο του Sarman στη διάρκεια του ανοίγματος των μαζικών τάφων στην Μαράθα στις 2 Σεπτεμβρίου 1974. Η φωτογραφία λήφθηκε εκείνη τη μέρα... Ο σκύλος τον καθοδήγησε στον τόπο ταφής.[/caption]

 

Αιχμάλωτοι

«Μετακινούμασταν στο Βαρώσι και βρήκαμε έξι παιδιά και τρεις γυναίκες και τα παιδιά έκλαιγαν και προσπαθήσαμε να τα παρηγορήσουμε και να τους δώσουμε γλυκά και πράγματα και μετά τα πήραμε προς τα σύνορα και τα στείλαμε σε ασφαλή χώρο. Μου λες ότι υπήρχαν κάποιοι Τουρκοκύπριοι που σκότωσαν παιδιά Ελληνοκυπρίων στη Δερύνεια και το Παλαίκυθρο. Είτε είναι Τουρκοκύπριοι, είτε Ελληνοκύπριοι που σκότωσαν παιδιά, αυτοί δεν μπορούν να λέγονται άνθρωποι. Δεν μπορείς να σκοτώνεις ένα παιδί – ένα παιδί χρειάζεται προστασία, όχι να το σκοτώσεις». Ο πατέρας του παρέμεινε αιχμάλωτος πολέμου για 103 ημέρες και στη συνέχεια απελευθερώθηκε. Ο Ahmet έμεινε ολομόναχος. Μια από τις αδερφές του, η Aydjan είχε παντρευτεί στο Λονδίνο και έτσι είναι που επέζησε και μια άλλη αδερφή του, η Gulten, ήταν μαζί με τη θεία της στο χωριό Ψυλλάτος και έτσι σώθηκε. Η Gulten είχε υιοθετηθεί από τη θεία τους που ζούσε στον Ψυλλάτο αφού εκείνη δεν μπορούσε να κάνει παιδιά και ζούσε με την οικογένεια της θείας της. Μετά τη σφαγή από την EOKA B στα χωριά Μαράθα - Σανταλάρη - Αλόα, ο Ahmet είχε χάσει τουλάχιστον 30 από τους στενούς συγγενείς του, μεταξύ των οποίων έξι από τα αδέλφια του και τη μητέρα του και έμεινε μόνος. Η θεία του θα τον αρραβώνιαζε με ένα κορίτσι στην Αμμόχωστο και άρχισε να ζει στην Αμμόχωστο. «Ο πόνος δεν μειώνεται, δεν εξαφανίζεται. Ο πόνος παραμένει ακριβώς ο ίδιος. Αλλά μαθαίνεις να ζεις με αυτόν τον πόνο», λέει. Μετά τον πόλεμο, εργαζόταν σε διάφορα μέρη. Ήταν οικοδόμος και έχτισε εκατοντάδες σπίτια για ανθρώπους που ζουν στην περιοχή της Αμμοχώστου.

«Ήμασταν μια φτωχή οικογένεια», λέει, «και κανένας δεν με στήριξε. Δούλεψα και μεγάλωσα τους δύο γιους μου που σπούδαζαν».

 

Να μην ξεχαστεί η μνήμη τους

Πριν από τρία χρόνια, επισκεύασε το σπίτι του πατέρα του και επέστρεψε για να εγκατασταθεί στη Μαράθα. «Έχω τις κότες μου, τα πρόβατά μου, το σπίτι μου τώρα εκεί. Με τους φίλους μου είχαμε ιδρύσει έναν σύνδεσμο στο όνομα των μαρτύρων των τριών χωριών, Μαράθα - Σανταλάρη - Αλόα και χτίσαμε ένα μουσείο στο χωριό. Εκδώσαμε ένα βιβλίο για αυτούς και κάναμε δύο ντοκιμαντέρ. Τώρα σχεδιάζουμε να χτίσουμε ένα μουσείο με τα αντικείμενα που βρέθηκαν πάνω τους στους μαζικούς τάφους. Τις παντόφλες τους, τα παπούτσια τους, τα ρούχα τους. Και δουλεύω έτσι ώστε η μνήμη τους να μην ξεχαστεί και να γίνουν γνωστοί στις μελλοντικές γενιές».

Η έκτη κηδεία αυτών που θάφτηκαν στους μαζικούς τάφους Μαράθας - Σανταλάρη, που αποκαλύφθηκαν από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων το 2015 και το 2016, πραγματοποιήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2020. 14 παιδιά τάφηκαν στο Νεκροταφείο Μαράθας - Σανταλάρη, μεταξύ αυτών και οι δύο νεαρές αδελφές του Ahmet – Aliye και Havva. Τα πιο νεαρά από εκείνα τα 14 παιδιά ήταν 4 μηνών και 6 μηνών και το μεγαλύτερο ήταν 15 χρονών. 14 μικρά φέρετρα παρατάχτηκαν για την ταφή. Υπάρχουν ακόμα 18 για να ταφούν όταν συμπληρωθεί η ανάλυση DNA τους και ο μαζικός τάφος της Αλόας δεν έχει ακόμα ανοίξει από τη ΔΕΑ. Οι συγγενείς αυτών που σκοτώθηκαν στην Αλόα επίσης περιμένουν.

Θέλω να πω τα εξής σε αυτούς που προκαλούν αντιπαράθεση και πόλεμο στην Κύπρο, τα λόγια που είχα γράψει όταν είδα ένα μικρό φέρετρο που περιείχε τα οστά ενός «αγνοουμένου», αυτό του Στέλιου, αδελφού της Μαρίας Γεωργιάδου, όταν πήρε τα οστά του για να τα θάψει, χρόνια μετά που είχε «εξαφανιστεί». Όλα τα μικρά φέρετρα των «αγνοουμένων» μοιάζουν τα ίδια, είτε είναι νεαροί είτε ηλικιωμένοι, παιδιά ή ενήλικες, είτε είναι Τουρκοκύπριοι είτε Ελληνοκύπριοι – είναι η απόδειξη του πολέμου, η απόδειξη του πόνου, η απόδειξη του αφόρητου πόνου των συγγενών τους:

«Ορίστε, πάρτε το, ένα μικρό φέρετρο εσείς, που ζητάτε τον πόλεμο.

Εσείς, αυτοί που προωθείτε τον πόλεμο, που ονειρεύεστε λεηλασίες

Νά ένα μικρό φέρετρο για σας, πάρτε το

Χρόνια αργότερα, όταν τα οστά του 'αγνοούμενου' γιου ή πατέρα σας

θα βρεθούν στη διάρκεια εκσκαφών σε ένα χωράφι ή στον πάτο ενός πηγαδιού ή σε μια κοίτη ποταμού

Θα επιστρέψει σε σας σε ένα τόσο μικρό φέρετρο

Τα οστά των αγαπημένων σας που είχατε στείλει στον πόλεμο

θα σας επιστραφούν σε ένα τόσο μικρό φέρετρο

για να τον θάψετε κάτω από το χώμα και να κλαίτε.

Εσείς, που ζητάτε πόλεμο

τα μάτια σας τυφλά και τα αφτιά σας κουφά για ειρήνη

εκτός από τα μικρά συμφέροντά σας

κουφοί και τυφλοί σε όλα τα άλλα για τη ζωή,

Ορίστε, ένα μικρό φέρετρο, πάρτε το.

Αυτή είναι η δημιουργία εκείνων που έκαναν πόλεμο πριν από εσάς.

Κοιτάξετε το»

Μακάρι η οικογένεια του Ahmet Ashir να αναπαυθεί εν ειρήνη. Μακάρι όλες οι οικογένειες που σκοτώθηκαν με το «πρόσχημα» του «πολέμου» να αναπαυθούν εν ειρήνη. Ας μάθουμε από όλα αυτά και να μην τα αφήσουμε να συμβούν ξανά. Διότι οι ουλές του πολέμου θα παραμείνουν για πάντα στις καρδιές και τις ψυχές μας.