«Αγωγός EastMed: Μενει εκτός η Κύπρος;» του Πάμπου Χρυσοστόμου

 

 

Νεα σενάρια στην Κυπριακή ΑΟΖ και σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο βλέπουν το φως της δημοσιότητας που θέλει τον αγωγό EastMed να αλλάζει δρόμο. Το δημοσίευμα της εφημερίδας το «Βήμα» υποστήριξε ότι υπάρχει στο τραπέζι το σενάριο της αλλαγής της διαδρομής του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ώστε αυτός να ξεκινά από το κοίτασμα «Λεβιάθαν» στο Ισραήλ, αλλά αντί να οδεύει προς την Κύπρο, να αποκτά νέα κατεύθυνση προς την Αίγυπτο. Το ίδιο σενάριο θέλει τον αγωγό να συνεχίζει τη διέλευση του στην ξηρά (και όχι πλέον υποθαλασσίως) ως τα σύνορα Αιγύπτου – Λιβύης και στη συνέχεια να ανεβαίνει προς την Κρήτη διερχόμενος από την περιοχή της οριοθετημένης ελληνοαιγυπτιακής ΑΟΖ.

Η ιδέα των τροποποιήσεων τέθηκε επί τάπητος στη συνάντηση τού Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, στο πλαίσιο της συνάντησης του με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, όταν ο πρώτος επισκέφθηκε την Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο. Η κυπριακή κυβέρνηση προχθές διέψευσε διά του Βίκτωρα Παπαδόπουλου ότι ισχύει κάτι τέτοιο, ξεκαθαρίζοντας πως δεν έχει αλλάξει ο προγραμματισμός ή τα σχέδια για την όδευση του EastMed. Την επόμενη μέρα, όμως, ο εκπρόσωπος του ελληνικού ΥΠΕΞ Αλέξανδρος Παπαϊωάννου αρνήθηκε να σχολιάσει το περιεχόμενο τού δημοσιεύματος, χωρίς να επιβεβαιώσει ούτε να διαψεύσει. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης είχε τονίσει μεταξύ άλλων για τον EastMed ότι «ως κυβερνήσεις στην περιοχή εργαζόμαστε και αξιοποιούμε όλα τα πιθανά σενάρια, θα πρέπει να τα μελετήσουμε και στο τέλος της ημέρας θα έρθει η ίδια η αγορά να επιλέξει».

Είναι ξεκάθαρο από τα πιο πάνω ότι όχι μόνο δεν απορρίπτεται η νέα διαδρομή του EastΜed, αλλά βρίσκονται και σε προχωρημένο στάδιο οι συζητήσεις μεταξύ Αιγύπτου- Ισραήλ και Ελλάδος για επέκταση της ενεργειακής τους συνεργασίας και την όδευση μιας ενεργειακής διαδρομής που παρακάμπτει την Κύπρο. Ποιοι είναι οι λόγοι, γιατί η Κυπριακή Δημοκρατία μένει εκτός εξίσωσης. Οι λόγοι και οι αιτίες για τη μη συμπερίληψη του κυπριακού διαδρόμου στον EastMed είναι οι εξής: Πρώτη αιτία είναι το κόστος του αγωγού. Το μεγάλο θαλάσσιο τμήμα και ειδικά το κομμάτι Κύπρου - Κρήτης είναι πιο δαπανηρό, ενώ μέσω της ξηράς μειώνεται αρκετά το κόστος. Δεύτερος λόγος είναι μια σειρά πρακτικών δυσκολιών στην υλοποίηση. Το βάθος της θαλασσας ανάμεσα στην Κύπρο και στην Κρήτη είναι τεράστιο, συνεπώς αυτό συνεπάγεται τεχνικές δυσκολίες. Η τρίτη αιτία θα μπορούσε να είναι ότι όταν σχεδιάστηκε ο αγωγός EastMed δεν είχε υπογραφεί ακόμα η συμφωνία Αιγύπτου - Ισραήλ, ούτε η (μερικώς) οριοθετημένη ΑΟΖ Ελλάδας - Αιγύπτου .Η συμφωνία αυτή περιλαμβάνει την απευθείας μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ και το κοίτασμα του Λεβιάθαν στην Αίγυπτο, ενώ φαίνεται πιο εύκολη η απευθείας μεταφορά από την Αίγυπτο στην Κρήτη. Τελος, ο τέταρτος λόγος που έχει να κάνει με τα γεωπολιτικά δεδομένα είναι η παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Αίγυπτος, Ισραήλ και Ελλάδα θέλουν να προχωρήσουν στην αξιοποίηση του φυσικού του πλούτου παρακάμπτοντας τον κυπριακό διάδρομο, έτσι ώστε να παρακαμφθεί το πρόβλημα που προκαλεί η Τουρκία με την αμφισβήτηση της κυπριακής ΑΟΖ. Σε μια τέτοια εξέλιξη η Αίγυπτος θα αναδειχθεί ως ενεργειακός κόμβος της περιοχής και όχι η Κύπρος. Η Τουρκία θα σκεφτεί πολύ περισσότερο να αναμετρηθεί με Ισραήλ και Αίγυπτο, σε αντίθεση με την Κυπριακή Δημοκρατία που παραβιάζει συνεχώς τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Τέλος η Κύπρος θα μπορούσε να αξιοποιήσει το φυσικό της αέριο στα τερματικά της Αιγύπτου.

Το κρισιμο ζητημα που προκύπτει είναι αν τελικά είναι ικανοποιημένη η Λευκωσία από αυτήν την πιθανή εξέλιξη. Και κατά πόσο η ελληνική πλευρά προχωρά στη συζήτηση των εναλλακτικών επιλογών χωρίς την Λευκωσία. Αντί της συμμόρφωση της τουρκικής παραβατικότητας, παρακάμπτεται η Κύπρος από την εξίσωση της διαδρομής για να ξεπεραστούν και οι πολιτικές αλλά και οι πρακτικές δυσκολίες του ΕastΜed. Για μια ακόμα φορά διαπιστώνεται ότι στην διεθνή πολιτική δεν υπάρχουν μόνιμοι σύμμαχοι αλλά μόνιμα συμφέροντα. Οι Ισραηλινοί και Αιγύπτιοι παραμερίζουν τις ιστορικές διαφορές προς στο κοινό όφελος. Την ίδια ώρα καταρρέει ακόμα ένα αφήγημα της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας, που καλλιεργήθηκε έντονα τα τελευταία χρόνια. Οι περιβόητες τριμερείς συνεργασίες για το ενεργειακό σχεδιασμό, που όχι μόνο κρίνονται εκ του αποτελέσματος ότι δεν έχουν θωρακίσει την κυπριακή ΑΟΖ, όπως διατυμπανιζόταν, αλλά το κεντρικό στοιχείο τους -η ανάδειξη της Κύπρου ως ενεργειακού κόμβου δια μέσου του EastMed- φαίνεται πλέον να απομακρύνεται. Για ακόμη μία φορά με οδυνηρό τρόπο καταδεικνύεται ότι η εξωτερική πολιτική και οι ενεργειακοί σχεδιασμοί πρέπει να βασίζονται σε ρεαλιστικά δεδομένα και ορθές εκτιμήσεις, και να μην σχεδιάζονται για επικοινωνιακούς λόγους.

*Ο Πάμπος Χρυσοστόμου είναι διεθνολόγος.