Κόλλησα στα λόγια που είναι γραμμένα στην ταφόπετρα του Καζαντζάκη. «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος». Μήπως αυτή η ρήση είναι για τους νεκρούς ή για τους ζωντανούς; Πρέπει να είναι και για τους δυο. Είναι ελευθερία βεβαίως να μην περιμένεις τίποτα και να μην φοβάσαι τίποτα όσο ζεις. Ο φίλος μου ταβερνιάρης Κεμάλ έλεγε ότι «το πιο πικρό και το πιο γλυκό πράγμα στον κόσμο είναι να ελπίζει κανείς». Το να ελπίζεις είναι κουραστικό και ένα όνειρο. Η ζωή μας περνάει ελπίζοντας. Ειδικά σε αυτό το νησί που πιστεύεται ότι είναι ιερό, όμως κατά τη γνώμη μου είναι καταραμένο. Αν δεν είχαμε και όνειρα, δεν ξέρω πώς θα ζούσαμε. Όμως, σίγουρα το αντιλαμβάνεστε. Πλέον δεν έμεινε ούτε και το όνειρο του ονείρου εδώ. Πόσοι έμειναν να κτίζουν γλυκά όνειρα για το μέλλον αυτού του νησιού; Ρώτησα έναν νέο που πλησιάζει τα σαράντα του χρόνια: «Σκέφτεσαι να παντρευτείς;» Με κοίταξε παράξενα. Δηλαδή, με ένα βλέμμα σαν να μου έλεγε ‘εσύ με ρωτάς αυτό;’ Σαν να μην το περίμενε καθόλου αυτό από εμένα. «Να κάνω παιδιά σε έναν τόπο που δεν έχει μέλλον;» είπε. Γκρέμισε και τα όνειρα των νέων αυτή η μη φυσιολογική κατάσταση στο νησί. Τα όνειρα είναι πιο πολύ για να φτιάξουν τη ζωή τους σε ένα θαυμάσιο μέρος στο εξωτερικό. Τα δικά μας παιδιά δεν μοιάζουν με τα παιδιά των χωρών που το μέλλον τους είναι εγγυημένο από την ημέρα που γεννιούνται.
Τι εννοεί ουσιαστικά ο Καζαντζάκης λέγοντας «δεν ελπίζω τίποτα»; Θεωρώ ότι εννοεί να μην ελπίζεις τίποτα από κανέναν. Να μην χρειάζεσαι κανέναν, να μην ελπίζεις βοήθεια από κανέναν, να μην ζητάς τίποτα από κανέναν. Μήπως δεν είναι από τους σημαντικότερους όρους της ευτυχίας αυτά; Ή υπάρχουν και γλυκιές ελπίδες που μας χαϊδεύουν την ψυχή; Να περιμένεις την άνοιξη. Να περιμένεις να ανθίσουν τα μπουμπούκια. Να περιμένεις να ωριμάσουν τα φρούτα στα κλαδιά. Να περιμένεις τη βροχή. Να περιμένεις την αγαπημένη. Δεν έχουν όριο οι γλυκιές ελπίδες…
Όμως υπάρχει ο φόβος, ο φόβος. Ο άνθρωπος πρέπει να απαλλαχτεί από αυτό τον φόβο, όχι μόνο όταν πεθάνει, αλλά και όταν ζει. Ουσιαστικά αυτό είναι που μας κρατάει αιχμάλωτους. Σκεφτήκατε ποτέ τι πράγματα φοβάστε; Εξετάστε το λίγο να δούμε. Θα δείτε με έκπληξη πόσα πολλά πράγματα φοβάστε. Ο φόβος είναι αυτός που κυριαρχεί και στην ιδιωτική σας ζωή και στην κοινωνική σας ζωή. Και στον λαό σε αυτό το νησί υπάρχει ένας φόβος πιο πολύ από πάρα πολλά μέρη. Ήρθε στο σήμερα περνώντας από υπόγεια δράση. Όμως φαίνεται πως δεν πέρασε ποτέ ο φόβος που δημιούργησε η υπόγεια δράση. Ακόμα λέγεται ψιθυριστά το όνομα ενός δολοφόνου. Όσοι αποκαλύπτουν ένα άγνωστο μυστικό λένε «να μείνει μεταξύ μας». Ο άνδρας που κάνει παράπονο σε μια εφημερίδα προειδοποιεί λέγοντας «μην γράψετε το όνομά μου». Φοβάστε να πείτε πράγματα που δεν ξέρει κανείς. Φοβάστε ότι μια μέρα θα αποκαλυφθούν τα ψέματα που λέτε. Κάνετε κολακεία, διότι μέσα σας υπάρχει ο φόβος ότι δεν θα μπορέσετε να πάρετε προαγωγή. Φοβάστε να μαρτυρήσετε σε ένα δικαστήριο υπέρ κάποιου που έχει δίκαιο. Φοβάστε μην προσβληθείτε από καρκίνο. Φοβάστε να αποκαλέσετε τύραννο έναν τύραννο δικτάτορα. Αν και ξυπνήσατε και αντιληφθήκατε τον κλέφτη που μπήκε στο σπίτι σας κρυφά τα μεσάνυκτα και κλέβει κρατώντας μαχαίρι, προσποιείστε ότι κοιμάστε επειδή φοβάστε ότι θα σας μαχαιρώσει. Νομίζω ότι αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση στην Κύπρο. Μπήκε ένοπλος κλέφτης στο σπίτι μας. Γεμίζει τη σακούλα του με ό,τι υπάρχει. Ξυπνήσαμε και τον αντιληφθήκαμε. Όμως, προτιμούμε να προσποιούμαστε ότι κοιμόμαστε για να μην μας σκοτώσει. Να πάρει ό,τι είναι να πάρει από το σπίτι μας. Αρκεί να μην πάθει κακό η ζωή μας.
«Είμαι ελεύθερος» γράφει στην ταφόπετρα του Καζαντζάκη. Όμως, και ο Αλμπέρ Καμύ λέει «μόνο ο θάνατος κρατάει όμηρο τον άνθρωπο και τα πάντα εκτός από τον θάνατο είναι ελευθερία». Ναι, όταν πεθάνει ο άνθρωπος δεν ελπίζει τίποτα, δεν φοβάται τίποτα και είναι ελεύθερος. Όμως, όλα αυτά πρέπει να συμβαίνουν όταν ζει, όχι όταν πεθάνει. Βγείτε από τη θάλασσα του φόβου. Πετάξτε στη θάλασσα όλους τους φόβους σας. Γίνετε ελεύθεροι!
