Του Αδώνιδος Γιάγκου*
Η διαχείριση απορριμμάτων στην Κύπρο αποτελεί διαχρονικά ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα του νησιού. Παρά τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις υποχρεώσεις για ανακύκλωση και τις συνεχείς προειδοποιήσεις για πρόστιμα, οι κυβερνήσεις διαχρονικά αδυνατούν να εφαρμόσουν αποτελεσματικές πολιτικές. Η Κύπρος συνεχίζει να παρουσιάζει χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης, να βασίζεται σε ανεπαρκείς υποδομές και να αφήνει τα σκουπίδια να συσσωρεύονται σε παράνομους σκουπιδότοπους, ρυπαίνοντας το περιβάλλον και εκθέτοντας τη χώρα διεθνώς.
Η τραγική κατάσταση της διαχείρισης απορριμμάτων
Η Κύπρος είναι από τις χώρες της Ευρώπης με τα υψηλότερα ποσοστά παραγωγής αποβλήτων ανά κάτοικο και από τις χειρότερες σε ποσοστά ανακύκλωσης. Σύμφωνα με τις εκθέσεις της ΕΕ, λιγότερο από το 20% των απορριμμάτων ανακυκλώνεται, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ξεπερνά το 50%. Τα υπόλοιπα είτε θάβονται σε χώρους υγειονομικής ταφής είτε, ακόμα χειρότερα, καταλήγουν σε παράνομους σκουπιδότοπους.
Η πρακτική της ταφής των απορριμμάτων είναι όχι μόνο παρωχημένη, αλλά και εξαιρετικά επιβλαβής για το περιβάλλον, καθώς οδηγεί σε ρύπανση του εδάφους και των υδάτινων πόρων, απελευθερώνει μεθάνιο στην ατμόσφαιρα και συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, οι χώροι υγειονομικής ταφής έχουν σχεδόν κορεστεί, γεγονός που δημιουργεί την ανάγκη για άμεσες εναλλακτικές λύσεις, τις οποίες όμως οι κυβερνήσεις αποφεύγουν να εφαρμόσουν.
Οι ευθύνες των κυβερνώντων
Το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Εδώ και δεκαετίες, η Κύπρος δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα λειτουργικό και αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων. Οι κυβερνήσεις προτιμούν να καθυστερούν τις αποφάσεις, να αποφεύγουν τις συγκρούσεις με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα και να μεταθέτουν τις ευθύνες στους δήμους, οι οποίοι όμως δεν έχουν τα απαραίτητα μέσα για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.
Η έλλειψη σοβαρών πολιτικών για την προώθηση της ανακύκλωσης και η ανεπαρκής ενημέρωση του κοινού είναι δύο από τα μεγαλύτερα λάθη των αρμοδίων. Παρόλο που υπάρχουν προγράμματα ανακύκλωσης, η διαχείρισή τους είναι αποσπασματική, χωρίς ενιαία στρατηγική και χωρίς αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις δεν έχουν θεσπίσει επαρκή κίνητρα για τη μείωση των απορριμμάτων ή την προώθηση της κυκλικής οικονομίας.
Ένα ακόμα σοβαρό πρόβλημα είναι η διαφθορά και η κακοδιαχείριση στον τομέα των απορριμμάτων. Υποθέσεις όπως το σκάνδαλο με το ΧΥΤΥ Κόσιης και τις υπερτιμολογήσεις στη διαχείριση απορριμμάτων έχουν δείξει ότι ο τομέας αυτός δεν λειτουργεί με διαφάνεια, αλλά εξυπηρετεί συμφέροντα συγκεκριμένων εταιρειών, με το κόστος να μεταφέρεται στους φορολογούμενους πολίτες.
Τι έπρεπε να είχε γίνει
Η λύση του προβλήματος δεν απαιτεί κάποιον μαγικό τρόπο. Οι επιτυχημένες πρακτικές άλλων χωρών δείχνουν ότι υπάρχουν συγκεκριμένες πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν:
1. Υποχρεωτική διαλογή στην πηγή: Οι πολίτες θα πρέπει να διαχωρίζουν τα σκουπίδια τους από το σπίτι, με ειδικούς κάδους για οργανικά, πλαστικά, γυαλί και χαρτί.
2. Προώθηση της κυκλικής οικονομίας: Το κράτος πρέπει να επενδύσει σε υποδομές που επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση υλικών, μειώνοντας την ανάγκη για νέες πρώτες ύλες.
3. Δραστικός περιορισμός της ταφής απορριμμάτων: Οι χώροι υγειονομικής ταφής πρέπει να χρησιμοποιούνται ως ύστατη λύση, ενώ θα πρέπει να αναπτυχθούν τεχνολογίες όπως η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων.
4. Σοβαρές ποινές για τη ρύπανση και την παράνομη απόρριψη: Αυστηρότεροι έλεγχοι και αυξημένα πρόστιμα μπορούν να μειώσουν δραστικά τη δημιουργία παράνομων σκουπιδότοπων.
5. Δημιουργία επαρκών μονάδων κομποστοποίησης: Ένα μεγάλο μέρος των σκουπιδιών είναι οργανικά απόβλητα, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή λιπάσματος.
6. Εκπαίδευση και ενημέρωση: Χωρίς την ευαισθητοποίηση των πολιτών, καμία πολιτική δεν μπορεί να είναι επιτυχημένη. Το κράτος πρέπει να επενδύσει σε προγράμματα εκπαίδευσης και ενημέρωσης.
Συμπέρασμα
Η διαχείριση απορριμμάτων στην Κύπρο αποτελεί μια διαχρονική αποτυχία των κυβερνώντων, οι οποίοι αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να εφαρμόσουν ουσιαστικές πολιτικές. Αντί για ένα σύγχρονο και βιώσιμο σύστημα διαχείρισης, η Κύπρος συνεχίζει να πνίγεται στα σκουπίδια, να πληρώνει πρόστιμα στην ΕΕ και να εκτίθεται διεθνώς.
Είναι καιρός να εφαρμοστούν πραγματικές λύσεις και όχι προσωρινές δικαιολογίες. Αν δεν υπάρξει σοβαρή πολιτική βούληση, το πρόβλημα θα συνεχίσει να διογκώνεται, με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και την εικόνα της χώρας.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
