Η κυπριακή ποινική δικαιοσύνη, με όλες τις αρετές της, έχει σήμερα ένα μεγάλο κενό: το θύμα δεν δικαιούται να αποκτήσει άμεσα πρόσβαση στον ανακριτικό φάκελο της ποινικής υπόθεσης που το αφορά.
Σήμερα, στην Κύπρο, αν ένα πρόσωπο τραυματιστεί σε τροχαίο, ή άλλο ατύχημα, ή δεχθεί εγκληματική επίθεση και επιθυμεί να ζητήσει αποζημίωση μέσω των πολιτικών δικαστηρίων, δεν μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση στο μαρτυρικό υλικό που συνέλεξε η Αστυνομία κατά τη διερεύνηση της ποινικής πτυχής της υπόθεσης. Ούτε στις καταθέσεις των μαρτύρων, ούτε στα πορίσματα των ειδικών, ούτε στο φωτογραφικό υλικό. Τίποτα.
Αυτό το δικαίωμα αναγνωρίζεται ρητά μόνο στον Κατηγορούμενο, όπως προβλέπει το Άρθρο 7 του Κεφ.155. Το θύμα παραμένει στο σκοτάδι μέχρι να έρθει η στιγμή, πολλά χρόνια μετά το συμβάν, πολλά χρόνια μετά την καταχώρηση της πολιτικής αγωγής για σκοπούς προστασίας από την παραγραφή και πολλά χρόνια μετά τη συμπλήρωση της δικογραφίας που έχει ήδη θέσει το πλαίσιο της απαίτησης του θύματος, να κλητεύσει στο Δικαστήριο τον εξεταστή της υπόθεσης για να παρουσιάσει το άγνωστο, μέχρι τότε, περιεχόμενο του ποινικού φακέλου. Και αυτό εάν φυσικά ο φάκελος δεν έχει καταστραφεί από την αστυνομία στο μεσοδιάστημα λόγω της παρόδου του μεγάλου χρονικού διαστήματος από το συμβάν.
Η πρακτική στο Ηνωμένο Βασίλειο
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Εισαγγελία εφαρμόζει συγκεκριμένη πρακτική: επιτρέπει την ελεγχόμενη πρόσβαση σε μαρτυρικό υλικό σε τρίτους με γνήσιο και έννομο συμφέρον – θύματα, δικηγόρους, ασφαλιστικές εταιρείες. Με έλεγχο και διαφάνεια.
Τα σχετικά με την ακολουθούμενη διαδικασία, η οποία επιδιώκει την επίτευξη ορθής ισορροπίας μεταξύ, αφενός της διαφύλαξης της ποινικής διαδικασίας, και αφετέρου του σεβασμού στα δικαιώματα του θύματος, μπορεί κάποιος να τα εντοπίσει στην ιστοσελίδα του Crown Prosecution Service, υπό τίτλο «Disclosure of Material to Third Parties».
Η υπόθεση Marcel and Others v Commissioner of Police of the Metropolis [1991] 2 WLR 1117, [1991] 1 All ER 845 είναι κομβικής σημασίας για την αρχή της πρόσβασης τρίτων με έννομο συμφέρον σε μαρτυρικό υλικό που κατέχει η Αστυνομία, και αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο βασίστηκε η σχετική πρακτική του Crown Prosecution Service στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε αυτήν καταγράφηκε η πιο κάτω βασική αρχή που θα πρέπει να διέπει αυτές τις περιπτώσεις:
«Ένα πρόσωπο που είναι θύμα αξιόποινης πράξης, ή που έχει υποστεί ζημιά συνεπεία των πράξεων που διερεύνησε η Αστυνομία, δεν θα πρέπει, μόνο και μόνο επειδή δεν είναι ο κατήγορος ή ο κατηγορούμενος σε ποινική διαδικασία, να στερείται πρόσβασης σε υλικό που ενδέχεται να είναι ουσιώδες για την πολιτική του αγωγή.»
Η πρόταση: Να τροποποιηθεί το άρθρο 7 του Κεφ. 155
Η πρόταση είναι απλή αλλά θεμελιώδης: Να προστεθεί νέα πρόνοια στο άρθρο 7, ώστε με την έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα και υπό σαφή κριτήρια, να μπορεί να δοθεί πρόσβαση σε μαρτυρικό υλικό και σε τρίτους με έννομο συμφέρον.
Δικαιοσύνη δεν είναι μόνο οι καταδίκες και οι ποινές. Δικαιοσύνη είναι πρωτίστως η αποκατάσταση του θύματος. Οι αποζημιώσεις που μπορεί να επιδιώξει ένα θύμα μέσω πολιτικής αγωγής έχουν καθοριστική σημασία για την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη. Είναι, συνεπώς, ουσιώδους σημασίας όπως οι δικηγόροι που χειρίζονται τέτοιες υποθέσεις να έχουν έγκαιρη και επαρκή πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, ώστε να μπορούν να αξιολογήσουν ολοκληρωμένα την υπόθεση και να προχωρήσουν στα προβλεπόμενα προδικαστικά και δικαστικά μέτρα το ταχύτερο δυνατόν. Τυχόν τροποποίηση του Άρθρου 7 του Κεφ. 155, ως η ανωτέρω εισήγηση, δεν θα αποτελέσει μια τεχνική αλλαγή αλλά μια εμβληματική πράξη ευθυγράμμισης με τις σύγχρονες αρχές δικαίου και τα δικαιώματα των θυμάτων. Θα αποτελέσει κίνηση ενσυναίσθησης, ισορροπίας και αποκατάστασης.
*Ο Νεόφυτος Χαραλαμπίδης είναι δικηγόρος.
