Τα βιβλία Ιστορίας στα τ/κ σχολεία και η νέα παρέμβαση τής Τουρκίας - Η μάχη του αφηγήματος

 

Μια μάχη για το ποιο ιστορικό αφήγημα θα επικρατήσει εντός της τ/κ κοινότητας φαίνεται να εκτυλίσσεται στην άλλη πλευρά, μετά και την παρέμβαση του Τούρκου «πρέσβη» στα κατεχόμενα Αλί Μουράτ Μπαστζερί, ο οποίος έθεσε θέμα έλλειψης εθνικού φρονήματος στην τ/κ νεολαία, επιρρίπτοντας μάλιστα ευθύνες στην εκπαιδευτική πολιτική που εφάρμοσε ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ το 2004 όταν ήταν «πρωθυπουργός», όπου άλλαξε τα βιβλία ιστορίας με στόχο την καλλιέργεια κουλτούρας ειρηνικής συμβίωσης στο νησί.

Η ρήξη μεταξύ Τουρκίας και μιας μεγάλης μερίδας Τουρκοκυπρίων, που εκδηλώθηκε έντονα τον τελευταίο καιρό και έγινε φανερή κατά τις προηγούμενες τ/κ εκλογές όπου η Άγκυρα στήριξε την υποψηφιότητα του Ερσίν Τατάρ κατά του Μουσταφά Ακιντζί, προκαλεί, όπως φαίνεται, την ανησυχία της τουρκικής κυβέρνησης, η οποία αναζητεί πλέον τρόπους αντιμετώπισης κάθε μορφής τοπικής αντίστασης για να επιβάλει τη θέλησή της πάνω στην τ/κ κοινότητα. Η αντίσταση, δηλαδή, που προβάλλει η τ/κ κοινότητα σε κάθε προσπάθεια της Άγκυρας να επιβάλει την πολιτική της σε θέματα όπως το Κυπριακό, δημιούργησε στην τουρκική ηγεσία την άποψη ότι απουσιάζει από τους Τ/Κ η τουρκική εθνική συνείδηση και πως για αυτό φταίει ο τρόπος διδασκαλίας της ιστορίας στα τ/κ σχολεία.

Αυτό ήταν το θέμα που έθεσαν πριν λίγες ημέρες ο Τούρκος «πρέσβης» στα κατεχόμενα Αλί Μουράτ Μπαστζερί και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Ταράρ με παρεμβάσεις τους σε πάνελ με θέμα «τουρκοκυπριακή ιστορία και εκπαίδευση», που διοργανώθηκε στα κατεχόμενα σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Τουρκίας, το Ανώτερο Ινστιτούτο Πολιτισμού «Ατατούρκ» και την Τουρκική Ιστορική Εταιρεία. Στις ομιλίες τους ανέφεραν, μεταξύ άλλων, πως ήρθε ο καιρός να αναθεωρηθεί ο τρόπος που διδάσκεται η ιστορία στα σχολεία των κατεχομένων, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP) και της τ/κ συνδικαλιστικής οργάνωσης καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης (KTOEÖS), που κατηγόρησαν την Τουρκία για νέα προσπάθεια επέμβασης σε εσωτερικά ζητήματα της τ/κ κοινότητας, με στόχο τη διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων και την καλλιέργεια του εθνικισμού.

Νέα βιβλία ιστορίας

Το θέμα της διδασκαλίας της ιστορίας στα τ/κ σχολεία δεν είναι πρόσφατο καθώς είχε απασχολήσει έντονα την τ/κ κοινότητα και στο παρελθόν. Μάλιστα, το 2003, που ήταν μία πολύ δύσκολη χρονιά γεμάτη εντάσεις, λόγω και των συζητήσεων που γίνονταν αναφορικά με το Σχέδιο Ανάν, στην τ/κ κοινότητα εμφανίστηκε ένα κύμα αντιδράσεων κατά της διχοτομικής πολιτικής του τότε Τ/Κ ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς, με τις συντεχνίες των Τ/Κ δασκάλων και καθηγητών (KTÖS και KTÖEOS) να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και να θέτουν επίσης το ζήτημα της διδασκαλίας της ιστορίας.

Όταν Μεχμέτ Αλί Ταλάτ έγινε «πρωθυπουργός» και σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού στις αρχές του 2004 προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις στον τομέα της παιδείας και στην αντικατάσταση του παλιού εγχειριδίου ιστορίας που γράφτηκε από τον Dr Vehbi Zeki Serter και χρησιμοποιείτο στα τ/κ σχολεία από το 1971. Το βιβλίο «Η Ιστορία της Κύπρου» (Kıbrıs Tarihi) του Vehbi Zeki Serter είχε εθνικιστική προσέγγιση, νομιμοποιούσε την πολιτική του διαχωρισμού και δαιμονοποιούσε την ε/κ πλευρά, δημιουργώντας μία κακή εικόνα για τον «άλλο», τον εθνικό εχθρό.

Αντίθετα, τα νέα βιβλία που γράφτηκαν το 2004 και χρησιμοποιήθηκαν από το φθινόπωρο του ίδιου έτους μέχρι την άνοιξη του 2009, δεν είχαν αποσπάσματα με σαφή αναφορά στον εθνικό εχθρό, αλλά μέσα από μία ανθρωποκεντρική προσέγγιση και την έμφαση στην κοινωνική ιστορία του νησιού επιχειρούσαν να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη στους μαθητές και την απο-εθνικοιποίηση της ιστορίας, παρουσιάζοντας τους «άλλους» ως ανθρώπους σαν και αυτούς, με ίδιες ανάγκες για στέγη, τροφή και έναν τόπο να ζήσουν. Για παράδειγμα, το βιβλίο «Τουρκοκυπριακή Ιστορία 1» του 2004, στη σελίδα 68 αναφέρει ότι στη Λευκωσία οι μουσουλμάνοι και οι χριστιανοί στη Λευκωσία πάντοτε συνυπήρχαν, ενώ σε αυτό του 2009 δεν γίνεται καμία αναφορά στη συνύπαρξη.

Σε ένα άλλο βιβλίο ιστορίας που γράφτηκε το 2004 για τα λύκεια και αφορά την περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας στην Κύπρο, γίνεται αναφορά στην ύπαρξη του τουρκικού εθνικισμού στο νησί, σε μία προσπάθεια να αναδείξει και τις ευθύνες της τ/κ κοινότητας για ό,τι ακολούθησε. Είναι φανερό δηλαδή ότι γίνεται μία προσπάθεια ομαλοποίησης της εικόνας του «άλλου», που στόχο είχε να καλλιεργήσει την αντίληψη της ειρηνικής συμβίωσης των κοινοτήτων και να ανατρέψει τη διχοτομική ιστορική αφήγηση της προηγούμενης περιόδου. Μάλιστα, τα νέα βιβλία προωθούσαν τον κυπριωτισμό και την ιδέα ότι η Κύπρος είναι η κοινή πατρίδα των Τ/Κ και των Ε/Κ, ενώ σε αντίθεση με την προηγούμενη προσέγγιση δεν ήταν αντίθετα με την ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πίσω στον εθνικισμό

Βέβαια, η κίνηση αυτή του Ταλάτ προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση των εθνικιστών και της τ/κ Δεξιάς και μία τεράστια συζήτηση των ιστορικών, που αναζωπυρώθηκε πέντε χρόνια μετά, στις εκλογές του 2009, με το Κόμμα Εθνικής Ενότητας να προβάλλει ως βασική θέση τη συγγραφή κάποιων νέων βιβλίων ιστορίας σε περίπτωση που εκλεγεί.  Όταν, λοιπόν, εξελέγη «πρωθυπουργός» ο Ντερβίς Έρογλου το 2009, προχώρησε σε αντικατάσταση των βιβλίων, υλοποιώντας τελικά μία από τις πιο βασικές του προεκλογικές δεσμεύσεις, επαναφέροντας το προηγούμενο αφήγημα μέσα από νέα εγχειρίδια ιστορίας, που είχαν στόχο να καλλιεργήσουν και πάλι την τουρκική συνείδηση στους Τουρκοκύπριους και την αίσθηση ότι ανήκουν στο τουρκικό έθνος και αντιμετωπίζουν έναν εθνικό εχθρό, τους Ε/Κ.

Η μελέτη του Νιαζί

Το θέμα της διδασκαλίας της ιστορίας στα κυπριακά σχολεία (ε/κ και τ/κ) απασχολεί μία νέα μελέτη του Τ/Κ ευρωβουλευτή του ΑΚΕΛ και της Ευρωπαϊκής Αριστεράς Νιαζί Κιζιλγιουρέκ, με τίτλο «Η διχαστική διδασκαλία της ιστορίας στη διχοτομημένη Κύπρο», που εκδόθηκε σε τρεις γλώσσες (ελληνικά, τουρκικά, αγγλικά) και της οποίας η παρουσίαση θα γίνει εντός του Σεπτέμβρη στη Λευκωσία.

Κληθείς να σχολιάσει τα αποτελέσματα της έρευνας, ο ευρωβουλευτής Νιαζί Κιζιλγιουρέκ ανέφερε στον «Π» ότι «παρατηρείται μια εθνοκεντρική προσέγγιση της ιστορίας, σε σημείο που δημιουργείται μια αρνητική εικόνα για τον «άλλο», ενώ επιρρίπτουν όλες τις ευθύνες για το Κυπριακό στην άλλη κοινότητα, με αποτέλεσμα να παράγεται μια εθνικιστική συνείδηση που δεν βοηθά στην προσέγγιση των δύο κοινοτήτων». Ο κ. Νιαζί ανέφερε επίσης ότι η ιστορία έτσι όπως διδάσκεται στα κυπριακά σχολεία είναι εκτός των παραμέτρων που έχει θέσει το Συμβούλιο της Ευρώπης, όπου καλεί τα κράτη να υιοθετήσουν ορισμένα κριτήρια ως προς τη διδασκαλία της ιστορίας, όπως ο μη εθνικιστικός χαρακτήρας της ιστορικής αφήγησης και η δημιουργία αρνητικής εικόνας για τον «άλλο», η πολυπολιτισμικότητα, ο πλουραλισμός, η αφαίρεση των προκαταλήψεων. «Εμείς, δυστυχώς, τα έχουμε όλα αυτά», ανέφερε ο ευρωβουλευτής.

Σε ό,τι αφορά τις εισηγήσεις που γίνονται προς τις δύο κοινότητες στο πλαίσιο της μελέτης, ο κ. Νιαζί δήλωσε στον «Π» ότι προτείνεται η αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας της ιστορίας, ώστε να μην είναι εθνοκεντρική αλλά να αποκτήσει πλουραλιστικό χαρακτήρα, με εμπλουτισμό της βιβλιογραφίας με περισσότερα του ενός βιβλία, για να μπορέσει ο μαθητής να διασταυρώσει τις πηγές και έτσι να αποκτήσει κριτική σκέψη.

Τέλος, να αναφέρουμε ότι αντίτυπα της έκδοσης του βιβλίου με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το γραφείο του ευρωβουλευτή θα δοθούν δωρεάν σε δασκάλους και καθηγητές των δύο κοινοτήτων, αλλά και στο κοινό.