Η παραγωγή κουμπωμένων Κυπρίων

 

20ή Ιουλίου 2021. Ξύπνησα από τον ήχο των σειρήνων της θλιβερής επετείου της εισβολής. Μιάμιση ώρα αργότερα ήμουν στο οδόφραγμα της οδού Λήδρας για να παραλάβω τον φίλο μου τον Μεχμέτ και τον Τ/Κ γαμπρό του που έκανε αίτηση για έκδοση διαβατηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας. "Ημέρα της εισβολής βρήκες" του λέω; "Εμείς είμαστε Κυπραίοι" μου απαντά. "Δεν γιορτάζουμε τίποτε σήμερα". Δεν άργησε εκεί στα γραφεία της Υπηρεσίας Διαβατηρίων ο νεαρός να πάρει στα χέρια το ολοκαίνουργιο διαβατήριο. Συγκινήθηκε: "Τώρα είμαι πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας και της ΕΕ;". Είμαστε σίγουροι ότι την ίδια αντίδραση είχε και ο Μαλαισιανός Τζο Λόου όταν κι αυτός πήρε το διαβατήριό του και πήγε να επιθεωρήσει την έπαυλή του στον Άμμο του Καμπούρη στην περιοχή Αγίας Νάπας! Η έκδοση ενός διαβατηρίου έχει και τα τυχερά της. Κάποιοι βγάζουν εκατομμύρια, εμείς κλείσαμε ραντεβού τον Αύγουστο στη Γαληνόπωρνη εκεί στην τοποθεσία Κράνος πάνω στην παραλία που βρίσκεται η ταβέρνα του Μποϊλέ. Το καλύτερο οφτόν της τερατσιάς σε όλη την Καρπασία.

Την ίδια μέρα

Την ίδια μέρα, ο πολυεκατομμυριούχος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης εξάγγελλε νέο μακροχρόνιο αγώνα δικαιοσύνης για την Κύπρο. Θα αγωνιστούμε μέχρι τέλους και το δίκαιο θα επικρατήσει, λέει. Ο στίχος του Ελύτη "Της Δικαιοσύνης ήλιε Νοητέ" μου ήρθε αυτόματα στα χείλη ακούγοντας τον κ. Πρόεδρο. Αυτού του Προέδρου ο πατριωτισμός ρέει πράγματι στις φλέβες, όσοι δε λένε ότι ο πατριωτισμός είναι το καταφύγιο του κάθε μασκαρά δεν έχουν δίκιο. Λίγο παραπέρα ο πρώην υπάλληλος του Ασίλ Ναδίρ, Ερσίν Τατάρ, έκανε λόγο για την αναγνώριση της λεγόμενης Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου και εξήγγελλε το άνοιγμα του Βαρωσιού κατά τη διάρκεια παρέλασης, ενώ τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα σχημάτιζαν στον ουρανό την τουρκική σημαία. Το Βαρώσι θα κάνει τον Ερντογάν και τις εταιρείες του ακόμα πιο πλούσιους. Κάτι ψίχουλα θα πάρει και ο Τατάρ.

Στο Βαρώσι την ίδια ώρα η δημοσιογράφος Μαρίνα Σχίζα βρισκόταν στον τρίτο όροφο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και Πινακοθήκης Αμμοχώστου επί των οδών Δημοκρατίας και 16ης Ιουνίου. Κατέβαινε έναν-έναν τους ορόφους και βιντεογραφούσε τις ερειπωμένες της εγκαταστάσεις. Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1954, όταν το Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου ανέθεσε στον λογοτέχνη Γιώργο Φιλίππου Πιερίδη τον εμπλουτισμό και την οργάνωσή της. Λειτούργησε για το κοινό τον Απρίλιο του 1955. Σήμερα ο χώρος της βιβλιοθήκης είναι γεμάτος αποκαΐδια και θρυμματισμένα γραφεία. Η τεράστια συλλογή βιβλίων έχει εξαφανιστεί. Η ψυχή των Ε/Κ έχει πετάξει μακριά από το Βαρώσι. Σήμερα πετά στη Λεμεσό πάνω από τους πύργους και τις επαύλεις.

Προς το απόγευμα φίλος δημοσιογράφος που πήγαινε να καλύψει τη δημοσιογραφική διάσκεψη του Ερντογάν συνάντησε τον Κωστή, μέλος του ΕΛΑΜ, να επιδεικνύει ταυτότητα και ασφάλεια αυτοκινήτου στο οδόφραγμα: «Τι κάνεις εσύ εδώ; Πας στα κατεχόμενα;». Η απάντηση κυνική. «Πάω και βάζω βενζίνη φίλε μου. Με 700 ευρώ τον μήνα δεν βγαίνω διαφορετικά». Το βράδυ ο Κωστής ήταν λαμπαδηδρόμος στην ομιλία του προέδρου του ΕΛΑΜ Χρίστου Χρίστου για να διατρανώσει την εναντίωσή του στην κατοχή και την εισβολή. Το πρωί φραγκολεβαντίνος, το βράδυ πατριώτης.

Η μέρα μου έκλεισε με τους γαστριμαργικούς λυγμούς ενίοτε και ιαχές του γείτονά μου: "Έν' μέλι ρε. Έχει χρόνια να φάω έτσι καρπούζι". Όπως μου εξήγησε η παττίχα στα κατεχόμενα είναι 7 σεντ το κιλό και βρίσκεις καρπούζια παραδοσιακά της κοκκόνας πρώτο πράμα.

Μια και μιλήσαμε για συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ξέρετε γιατί ο φίλος μου ο Μεχμέτ με κουβάλησε το πρωί της 20ής Ιουλίου στο οδόφραγμα; Η ασφάλεια για να έρθει με το αυτοκίνητό του είναι 100 ευρώ. Δηλαδή 1.000 τουρκικές λίρες. Είναι καθηγητής και παίρνει 2.500 τουρκικές λίρες τον μήνα. Με βάση τις σημερινές ισοτιμίες γύρω στα 250 ευρώ. Κάποιοι Ελληνοκύπριοι πιστεύουν ότι αν βρούμε λύση οι Τουρκοκύπριοι θα παραμείνουν ζητιάνοι και υπό τον έλεγχο του Ερντογάν για να μας κάνουν προτεκτοράτο του!

Οι αντιφάσεις

Οι αντιφάσεις της 20ής Ιουλίου είναι τελικά οι διαχρονικές και συνάμα ιστορικές αντιφάσεις της καθημερινότητάς μας. Οι απλοί άνθρωποι έμαθαν να λειτουργούν άνετα και να επιβιώνουν μέσα από αυτές τις αντιθέσεις τις οποίες κατατείνουν πλέον να θεωρούν και φυσιολογικές. Μου το ερμήνευσε ο Αχμέτ, ένας 90χρονος από τα Κόκκινα που ζει σήμερα στη Γιαλούσα. Σε άπταιστο κυπριακή μου εξήγησε γιατί θεωρεί τον εαυτό του «έξυπνο Ρωμιό». «Εμείς στα Κόκκινα το πρωί πηγαίναμε στο τζαμί και το βράδυ κρυφά στον Αρχάγγελο. Την πρόγιαγια μου την έλεγαν Αθηνά. Εγυρίσαμε και γίναμε μουσουλμάνοι για να μην πλερώνουμε φόρους. Οι υπόλοιποι Ρωμιοί εμείναν να τρων κουρπάτζιν που τους αγάδες».

Ο θείος μου ο Ευγένιος στη Λεμεσό, γκραντ Χασάπης, ήταν ένας από τους προμηθευτές αρνίσιου κρέατος στην τ/κ συνοικία. Βάφτισε και 3 μωρά φίλων και πελατών του Τουρκοκυπρίων. Το βράδυ έξω από τα μαγαζιά του Νιαζί και του Αρίφι τα αυτοκίνητα έκαναν ουρές για να φάνε το διάσημο σε όλους τους Λεμεσιανούς τ/κ αρνίσιο σουβλάκι. Σήμερα όποιος επισκεφθεί την ταβέρνα του Νιαζί στην Κερύνεια και τολμήσει να ζητήσει κάτι διαφορετικό εισπράττει καταφρόνεση: 'Εμείς είμαστε κυπριακό μαγαζί. Μόνο κυπριακά σουβλάκια σερβίρουμε'».

Τον Γενάρη του 1964 σε ηλικία 4 ετών τρέχαμε ξυπόλυτοι στην αυλή της Καθολικής, όπου γεννήθηκα. Τα πόδια μας τσιμπούσαν ξεθυμασμένες τ/κ ριπές από σκάγια στη μάχη που μαινόταν στη γύρω περιοχή με κυνηγετικά όπλα. Το 1998 στο Μπέλφαστ γνώρισα σε ένα συνέδριο τον Αχμέτ. Λεμεσιανός κι αυτός συνομήλικος. Τα ε/κ σκάγια έφταναν μέχρι την πλατεία του Τ/κ Διοικητηρίου μετά τα 4 φανάρια. Μιλούσαμε στο Ντέρι διασχίζοντας τον δρόμο των καθολικών και των προτεσταντών μαρτύρων μέχρι το ξημέρωμα. Ζούσαμε για χρόνια δύο δρόμους μακριά στη Λεμεσό και συναντηθήκαμε 38 χρόνια μετά σε ένα συνέδριο επίλυσης διακοινοτικών διαφορών.

Στην καθημερινότητά τους ακόμα και σήμερα οι Κύπριοι ξέρουν να βρίσκονται, να τα λένε, ακόμα και να διασκεδάζουν. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν ξεφύγουμε από το λαϊκό και πάμε στο επίσημο. Εκεί κουμπωνόμαστε όλοι. Η παραγωγή πολιτικά κουμπωμένων Κυπρίων ξεκινά από πολύ νεαρή ηλικία στα σχολεία μας. Τον ρόλο τους έχουν και η Εκκλησία, οι παπάδες και οι ιμάμηδες.

Οι επέτειοι

Επισήμως είμαστε εχθροί. Κινδυνεύουμε ο ένας από τον άλλον. Δεν μπορούμε να συμβιώσουμε. Δεν μπορούμε να μοιραστούμε ούτε ένα νοσοκομείο, πολύ περισσότερο ένα κοινό κράτος. Αυτό το κράτος είτε θα το απελευθερώσουμε, είτε ας γενεί το γαίμαν μας αυλάτζιν!

* Οι Ε/Κ έχουν ως επίσημη εθνική γιορτή την ημέρα της Ελληνικής Επανάστασης. Όταν οι Έλληνες έδιωξαν τους Τούρκους το 1821.

* Οι Τούρκοι έχουν ως επίσημη εθνική γιορτή την κατάληψη της Σμύρνης. Όταν έδιωξαν το 1922 τους Έλληνες, κάτι που οδήγησε λίγο αργότερα στην ανακήρυξη του τουρκικού κράτους από τον Ατατούρκ.

* Οι Ε/Κ τιμούμε τον αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955 όταν αποφασίσαμε μόνοι μας ότι έχουμε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης - ένωσης με την Ελλάδα. Οι Τ/Κ, ως «βρομόσσιυλλοι» που ήταν πάντα, δεν είχαν δικαίωμα αυτοδιάθεσης.

* Οι Τ/Κ τιμούν την ημέρα της τουρκικής εισβολής ως την ημέρα απελευθέρωσής τους και την ημέρα ανακήρυξης του ψευδοκράτους το 1983 ως την ημέρα που κέρδισαν την ανεξαρτησία τους από τους Ε/Κ. Κάποιοι απ' αυτούς εκπαιδεύτηκαν να θεωρούν δεδομένο ότι μπήκαν στα σπίτια των Ελληνοκυπρίων και ότι τους ανήκουν πλέον.

Κάθε Σάββατο

Από την άλλη κάθε Σάββατο εδώ και 18 χρόνια καμιά κατοσταριά Ε/Κ και Τ/Κ μαζεύονται στο κέντρο της Λευκωσίας, εκεί στο Μεγάλο Χάνι, και πίνουν καφέ, χυμούς ροδιού, τρώνε κανταΐφια, μπακλαβάδες και πουρέκκια της αναρής, του χαλλουμιού και του κεϊμά. Λένε τις απόψεις τους για τη λύση, λένε τον καημό τους, λένε μέχρι και ανέκδοτα. Μέσα από τη συζήτηση προκύπτει ότι το κανταΐφ δεν είναι τουρκικό γλυκό. Είναι βυζαντινό. Ονομαζόταν καταΰφαντον γλύκισμα. Ο Μωάμεθ ο Πορθητής που έφαγε και του άρεσε (λέμε τώρα) όταν ρώτησε το όνομά του... άκουσε καταΐφ. Οι Οθωμανοί το μετέφεραν στην Ελλάδα και το γλύκισμα υπό μορφή γλωσσικού αντιδανείου επανεφευρέθηκε. Ο μπακλάβας βεβαίως είναι αραβικό γλύκισμα, αλλά τα πουρέκκια, κυρίως με χαλλούμι, είναι καθαρά κυπριακά. Τα πουρέκκια του κιμά είναι οθωμανική εφεύρεση, Από την τουρκική λέξη kıyma προέκυψε ο κιμάς και η φράση «θα σε κάνω κιμά».

Γενικά στην Κύπρο διαχρονικά οι πολιτικές μας ηγεσίες μας κάνουν κιμά καθημερινά. Η τακτική είναι πλέον ξεκάθαρη: Διαίρει και βασίλευε, διά του φόβου, των στερεότυπων και των προκαταλήψεων. Οι ηγεσίες των Ε/Κ και των Τ/Κ πέτυχαν εδώ και κάτι σημαντικό. Φόρτωσαν τη φράση διαίρει και βασίλευε αποκλειστικά στους Βρετανούς. Ξεχνώντας να μας πουν ότι αυτοί είναι οι καλύτεροι μαθητές των Βρετανών. Είχαμε την ευκαιρία με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας να κτίσουμε μέσω της παιδείας μια κοινωνία ανοικτή, φιλελεύθερη, δημοκρατική και δημιουργική. Αντ' αυτού έχουμε μετατραπεί σε μια κοινωνία κουμπωμένων και φοβισμένων Κυπρίων.