Αντιμετωπίζοντας το παρελθόν: Η πρόκληση του Κιόνελι

 

Μία από τις πρώτες προκλήσεις για να χωριστούν οι δύο κύριες κοινότητες του νησιού μας σχεδιάστηκε από τη βρετανική αποικιακή δύναμη στις 12 Ιουνίου 1958. Δεν είχα γεννηθεί ακόμα - γεννήθηκα σε αυτόν τον κόσμο τέσσερις μήνες αργότερα και είχαν ήδη ξεκινήσει οι ενέργειες που μας έφεραν μέχρι τη διχοτόμηση του αγαπημένου μας νησιού. Μία από τις φίλες μας, η Belgin Demirel από το Κιόνελι, έγραψε πρόσφατα για το τι θυμάται και τι ξέρει για αυτήν την ενέργεια των Βρετανών, όταν κάποιοι Ελληνοκύπριοι από τον Κοντεμένο τους οποίους συνέλαβαν και τους άφησαν έξω από το Κιόνελι και κάποιος πήγε και ενημέρωσε τους κατοίκους του χωριού ότι οι Ελληνοκύπριοι ήρθαν για να τους σκοτώσουν, να κάψουν τα χωράφια τους κ.λπ. Οι αθώοι Ελληνοκύπριοι που αφέθηκαν εκεί από τους Βρετανούς και τους είπαν «να περπατήσουν πίσω στο χωριό τους» δολοφονήθηκαν ή τραυματίστηκαν. Σήμερα θέλω να μοιραστώ μαζί σας αυτά που έγραψε η Belgin Demirel. Η «Αριστερή Κίνηση» αποφάσισε να τιμήσει στις 12 Ιουνίου 2021 για πρώτη φορά τα αθώα θύματα που δολοφονήθηκαν από κάποιους Τουρκοκύπριους από το Κιόνελι και μια μικρή ομάδα περίπου 20 Τουρκοκυπρίων πήγε στον τόπο που δολοφονήθηκαν και τοποθέτησαν λουλούδια και έκαναν ομιλίες. Είχε ανακοινωθεί στις εφημερίδες και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι θα γινόταν ένα μνημόσυνο και το είδε η Belgin Demirel και αποφάσισε να γράψει γι' αυτό που θυμόταν από εκείνη την πρόκληση/προβοκάτσια.

Οι πρώτες μνήμες
«Δεν ξέρω αν πραγματικά θυμάμαι τα γεγονότα ή αν οι εικόνες είχαν κολλήσει στο μυαλό μου, επειδή κάποιοι μιλούσαν συνέχεια γι' αυτή την ιστορία. Η μητέρα μου κρατούσε σφιχτά στο στήθος της την αδελφή μου που ήταν ενός έτους. Κρατούσα το χέρι της μεγαλύτερης αδελφής μου που ήταν 16 μήνες μεγαλύτερη από μένα. Ζούσαμε σε έναν δρόμο που οδηγούσε σε αδιέξοδο και ήμασταν το τελευταίο σπίτι. Οι Άγγλοι στρατιώτες είχαν έρθει ψάχνοντας το σπίτι μας... Είχα δει πώς είχε αλλάξει το πρόσωπο της μητέρας μου, ήταν φοβισμένη. Πρέπει να ήταν 13 Ιουνίου 1958. Θα γινόμουν τριών χρονών μετά από τρεις μήνες. Όταν οι στρατιώτες δεν κατάφεραν να βρουν τίποτα και έφυγαν από το σπίτι, θυμούμαι ότι επιχειρήσαμε να πάμε στον γείτονά μας στο διπλανό σπίτι όπου ήταν ο χότζας του χωριού. Καθότι υπήρχε απαγόρευση κυκλοφορίας, έπρεπε να περάσουμε από τον τούβλινο τοίχο και ένας Άγγλος στρατιώτης ο οποίος καθόταν σε εκείνο τον τοίχο μας είχε βοηθήσει να πηδήξουμε απέναντι και να πάμε στο σπίτι του γείτονά μας. Ο θείος Χότζας ήταν παντρεμένος με Τουρκοκύπρια από τη Σκυλλούρα η οποία φορούσε ένα μαύρο μαντίλι και είχαν βάλει στρώματα στο πάτωμα και πολλοί άνθρωποι που έρχονταν προσωρινά από τη Σκυλλούρα, από φόβο και ανησυχία κοιμόντουσαν στο πάτωμα. Θυμάμαι ως παιδί τους μεγάλους να διηγούνται αυτές τις ιστορίες οι οποίες για μας έγιναν εφιάλτης. Πάντα είχαμε Άγγλους στρατιώτες γύρω μας, μερικές φορές περνούσαν τεθωρακισμένα αυτοκίνητα από τους δρόμους. Και τότε ξεκίνησαν οι «φασαρίες» του 1963 και αφού αυτός ήταν μεγαλύτερος εφιάλτης, ο προηγούμενος ξεχάστηκε.

Περίπου στις αρχές της δεκαετίας του ’70, μια μέρα που ερχόμασταν από τη Λάρνακα είχαμε πρόβλημα με το Simca, το αυτοκίνητό μας. και σταματήσαμε σε έναν μηχανικό αυτοκινήτων στην Αγλαντζιά, ο οποίος ήταν Ελληνοκύπριος. Ο πατέρας μου μας είχε ζητήσει να μην μιλήσουμε καθόλου. Ο μηχανικός είχε ρωτήσει τον πατέρα μου από πού ήμασταν κι αυτός απάντησε από τη Λευκωσία. Μου φάνηκε περίεργο και όταν ρώτησα τον πατέρα μου γιατί ανέφερε διαφορετικό τόπο καταγωγής μου εξήγησε πως δεν αρέσουν στους Ελληνοκύπριους οι άνθρωποι από το Κιόνελι.

Η μεγάλη σφαγή

Η ιστορία του χωριού μας παρουσιάστηκε στο βιβλίο του καθηγητή Dr Niyazi Kizilyurek με τίτλο «Η κρυφή ιστορία της βίαιης εποχής». Εκεί καταλάβαμε λεπτομερώς γιατί απέφευγαν να αναφέρουν το «Κιόνελι». Τον Ιούνιο του 1958 στο χωριό μας είχε γίνει μια μεγάλη σφαγή. Τέσσερις Ελληνοκύπριοι από τον Κοντεμένο είχαν δολοφονηθεί στα χωράφια και άλλοι τέσσερις από αυτούς πέθαναν αργότερα στο νοσοκομείο. Και πέντε Ελληνοκύπριοι τραυματίστηκαν σοβαρά σε αυτή τη σφαγή. Διαβάζοντας το βιβλίο, προσπάθησα να μιλήσω με τους ανθρώπους γύρω μου, ιδιαίτερα με εκείνους που ήταν ενήλικες εκείνο τον καιρό και ακόμα και με εκείνους που ήταν εμπλεκόμενοι. Οι εμπλεκόμενοι ήταν αντιδραστικοί σε σχέση με το βιβλίο και είπαν «δεν πρέπει να κρίνουμε εκείνες τις μέρες με τις σημερινές συνθήκες, δεν τις γνωρίζετε εκείνες τις μέρες...». Θα βοηθούσε όμως το ποτό να μιλήσουν για εκείνες τις μέρες, αφού ένας από τους συγγενείς μου που έτυχε να πιει μερικά ποτηράκια παραπάνω με δύο από τους εμπλεκόμενους (που δεν ζουν σήμερα) τους είχε ρωτήσει: «Έλα, πες μου πώς συνέβησαν όλα αυτά» και ένας από αυτούς είπε: «Έβγαλα το μαχαίρι μου και έκοψα τον λαιμό του», ενώ ο άλλος είπε, «θυμάσαι τι σου είπε πριν κόψεις τον λαιμό του, θυμάσαι;» και επιμένοντας σε αυτό το ερώτημα του είπε. «ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ! ΕΧΩ ΠΑΙΔΙΑ».

Αυτά τα τραγικά περιστατικά τα οποία παγώνουν το αίμα ξεκίνησαν τη νύχτα της 7ης Ιουνίου όταν βομβαρδίστηκε το Γραφείο Ειδήσεων Λευκωσίας και το περιστατικό οδήγησε τις δύο κοινότητες σε μια ατμόσφαιρα βίας, τα περιστατικά ήταν γνωστά ως τα επεισόδια της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου. Είχε δημιουργηθεί ήδη ένα κλίμα πολέμου. Υπήρχε ένταση στο μεικτό χωριό Σκυλλούρα. Στις 12 Ιουνίου, μια ψεύτικη είδηση είχε φτάσει στον Κοντεμένο ότι είχαν ξεκινήσει μάχες στη Σκυλλούρα, πως 35 Ελληνοκύπριοι από τον Κοντεμένο είχαν μπει σε δύο φορτηγά και με οτιδήποτε μπόρεσαν να βρουν όπως μαχαίρια, τσεκούρια, σουβλιά, ξύλα και καθώς πλησίαζαν τον Κοντεμένο, οι αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας το έμαθαν και τους σταμάτησαν. Αυτοί οι Ελληνοκύπριοι μεταφέρθηκαν πρώτα στον Γερολάκκο για ανάκριση και από εκεί στη Λευκωσία. Επειδή υπήρχε διαδήλωση διαμαρτυρίας από Τουρκοκύπριους έξω από τον αστυνομικό σταθμό στη Λευκωσία, η συνοδεία στάλθηκε αυτή τη φορά στην Κερύνεια. Και εκείνες τις μέρες, ο δρόμος προς την Κερύνεια περνούσε μέσα από το Κιόνελι.

Οι διηγήσεις

Ο πατέρας μου, που εκείνη την εποχή ήταν δεσμοφύλακας στις Κεντρικές Φυλακές για δύο χρόνια, μου είπε τι θυμάται από εκείνη την ημέρα.
«Καθόμασταν στο καφενείο του Moustafa. Μια συνοδεία αποτελούμενη από βρετανικές δυνάμεις ασφαλείας και ελληνοκυπριακά φορτηγά περνούσαν από το Κιόνελι όταν οι Ελληνοκύπριοι που βρίσκονταν στα φορτηγά άρχισαν να τραγουδούν εθνικά τραγούδια. Λίγο αργότερα, ένας χότζας που ήταν στο τουρκοκυπριακό νεκροταφείο στην έξοδο του χωριού (εκεί που σήμερα βρίσκεται το πάρκο και ο αθλητικός σύλλογος Geunyeli Yalchin) ήρθε τρέχοντας στο καφενείο και είπε: «Τι περιμένετε; Οι Άγγλοι κατέβασαν τους Ελληνοκύπριους από τα φορτηγά στην έξοδο του χωριού». Τα εθνικιστικά τραγούδια που τραγουδούσαν οι Ελληνοκύπριοι καθώς περνούσαν από ένα τουρκοκυπριακό χωριό ακούγονταν πιο έντονα. Σχεδόν όλοι άρχισαν να πηγαίνουν στο μέρος όπου είχε επισημάνει ο χότζας. Πήγα σπίτι μου και αργότερα ξεκινήσαμε να περπατούμε προς εκείνο το σημείο με τη μητέρα σου. Είδαμε ότι καιγόταν ένα χωράφι με σιτάρι. Δεν ασχολήθηκα με αυτά τα περιστατικά - θα πήγαινα σε βάρδια στις Κεντρικές Φυλακές στις 18:00, έτσι απλά κοιτάξαμε από μακριά και επιστρέψαμε στο σπίτι».

Ο ταγματάρχης Medlen και ο ταγματάρχης Redgrave που ήταν αξιωματικοί στις αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας είχαν χρησιμοποιήσει τη μέθοδο «Bussing», η οποία, παρ' όλο που δεν ήταν νόμιμη, αποτελούσε κοινή πρακτική. Σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο τιμωρίας, οι κατηγορούμενοι μεταφέρονταν κάπου μακριά από το περιστατικό και αφήνονταν ελεύθεροι. Και έπρεπε να περπατήσουν στο σπίτι τους με τον κίνδυνο να τους συμβεί κάτι κατά την επιστροφή τους. Σε αυτήν την περίπτωση, ο ταγματάρχης Redgrave θεώρησε ότι θα ήταν σκόπιμο να «απελευθερωθούν» βόρεια του Κιόνελι. Το πρόσχημά τους ήταν ότι αυτή η περιοχή ήταν υπό τον έλεγχο των στρατιωτών τους, ότι δεν ήταν τόσο μακριά από τον Κοντεμένο και ότι δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος για την ασφάλειά τους. Αφού παραπέμφθηκε η υπόθεση στο δικαστήριο, ο γενικός εισαγγελέας Paget Bourke τους ρώτησε: «Γιατί δεν πήρατε τους συλληφθέντες πίσω στο σπίτι τους όπως τους είχατε πάρει;», και έδωσαν αλλοπρόσαλλες απαντήσεις: «Θα ήταν ατιμωτικό για τις δυνάμεις ασφαλείας μας να μεταφερθούν οι συλληφθέντες πίσω στο σημείο που είχαν συλληφθεί, δεν θα έκανε καλό στη φήμη της δύναμής μας». «Δεν είχαν την πρέπουσα συμπεριφορά και δεν σκεφτήκαμε ποτέ να τους φέρουμε πίσω με αυτοκίνητα», ήταν μερικές από τις απαντήσεις που δόθηκαν.

Αλλαγή ονομασίας του δρόμου

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, το δημοτικό συμβούλιο που εκείνη την εποχή ήταν δεξιοί αποφάσισε να ονομάσει μια οδό «12ης Ιουνίου». Όποιες και αν ήταν οι συνθήκες το 1958, τώρα οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι αυτό το περιστατικό δεν είχε καμία σχέση με «ηρωισμό». Σήμερα έχουμε ως δήμαρχο στο Κιόνελι τον κ. Ahmet Benli, έναν οραματιστή, και κάποιοι θέλουν να αλλάξει το όνομα της οδού. Για πρώτη φορά φέτος, η Αριστερή Κίνηση οργάνωσε εκδήλωση μνήμης για τη σφαγή και τα θύματα. Η Αγγλία, η Τουρκία και η Ελλάδα οφείλουν να μας ζητήσουν συγγνώμη - αυτές οι εγγυήτριες δυνάμεις εγγυήθηκαν μόνο για τα δικά τους συμφέροντα. Μας έκαναν να ζήσουμε την παιδική μας ηλικία ως εφιάλτη, έκαναν τις δύο κοινότητες του νησιού μας να πολεμούν μεταξύ τους. Όταν κοιτάζω πίσω στο παρελθόν, είμαι πολύ λυπημένη στο όνομα όλων μας».

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518