«Οι γεωτρήσεις αρχίζουν… ξανά» του Χαράλαμπου Έλληνα

 

 

Με την ExxonMobil να σχεδιάζει να πραγματοποιήσει μια επιβεβαιωτική γεώτρηση πριν από το τέλος του έτους και μετά από τις πολιτικές συμφωνίες στην Αίγυπτο για συνεργασία για την ανάπτυξη του Αφροδίτη, αναζωπυρώνονται ξανά οι ελπίδες ότι τελικά το φυσικό αέριο της Κύπρου πρόκειται να αναπτυχθεί. Τουλάχιστον αυτό μας λένε οι πολιτικοί μας.

Είναι όμως αυτές οι ελπίδες ρεαλιστικές και πόσο πιθανό είναι να πραγματοποιηθούν; Είναι οι παγκόσμιες αγορές έτοιμες να αγοράσουν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου; Μήπως τελικά θα τα καταφέρουμε;

Δυστυχώς όχι. Μετά από τόσα χρόνια που ακούμε συχνά για τις εξαγωγές φυσικού αερίου του Αφροδίτη και ότι «οι διαδικασίες για τον αγωγό μεταξύ Κύπρου-Αιγύπτου προχωρούν και θα επιταχυνθούν», ο παγκόσμιος ενεργειακός τομέας απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την εξάρτηση από υδρογονάνθρακες. Αλλά, όπως πάντα, οι απαντήσεις βρίσκονται στην κατάσταση των παγκόσμιων αγορών και των τιμών.

Κατάσταση των παγκόσμιων αγορών

Η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως και ο αυστηρός έλεγχος της παραγωγής και εξαγωγής πετρελαίου από τον ΟΠΕΚ, συνέβαλαν στο να αυξηθούν οι τιμές κατά περίπου 40% φέτος. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το φυσικό αέριο. Οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν τώρα ξεπεράσει τα επίπεδα ζήτησης φυσικού αερίου πριν από τον Covid.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε κατάσταση σοκ με τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου και τον αντίκτυπό τους στη μεγάλη αύξηση της τιμής ηλεκτρισμού. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στις ΗΠΑ. Επίσης στην Ασία οι τιμές του ΥΦΑ έχουν εκτοξευθεί.

Αυτά προκλήθηκαν από συγκυρία πολλών παραγόντων. Ένας μακρύς, κρύος χειμώνας στην Ευρώπη και την Ασία ακολουθήθηκε από χαμηλότερες προμήθειες φυσικού αερίου λόγω της επανέναρξης των δραστηριοτήτων συντήρησης εγκαταστάσεων που καθυστέρησαν πέρυσι λόγω του Covid-19. Το πρόβλημα επιδεινώθηκε, με τη Ρωσία να εξάγει τώρα λιγότερο φυσικό αέριο από ότι χρειάζεται η Ευρώπη, ενώ κάποιοι λένε ότι το κάνει για να επιβάλει την έγκριση του αγωγού Nord Stream 2. Πράγματι, την περασμένη εβδομάδα το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών είπε ότι «προμήθειες φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream 2 δεν θα αρχίσουν πριν η γερμανική ρυθμιστική αρχή δώσει το πράσινο φως». Ο αγωγός είναι έτοιμος να ξεκινήσει λειτουργία την 1η Οκτωβρίου.

Στην Ευρώπη, επίσης, η μαζική αύξηση των τιμών δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα σε σχεδόν €63/τόνο - σχεδόν 2,5 φορές την τιμή του προηγούμενου έτους - έχει επισπεύσει τη μετάβαση από την παραγωγή ενέργειας από άνθρακα σε φυσικό αέριο. Επιπλέον, η παραγωγή αιολικής ενέργειας βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο λόγω μιας μακράς περιόδου ήπιου καιρού.

Η ταχεία αναζωογόνηση της παγκόσμιας οικονομικής οδήγησε επίσης σε μεγάλες αυξήσεις στη ζήτηση υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), ιδιαίτερα στην Ασία, σε μια εποχή που στις ΗΠΑ οι παραγωγοί σχιστολιθικού φυσικού αερίου βρίσκονται υπό πίεση από τράπεζες να περιορίσουν τις δαπάνες τους.

Το τι θα συμβεί στη συνέχεια εξαρτάται πολύ από τον χειμερινό καιρό στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ασία.

Αλλά παρόλο που οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας είναι μάλλον απίθανο να μειωθούν πριν από το τέλος του έτους, αυτό δεν αποτελεί μόνιμη εξέλιξη. Μόλις η οικονομική δραστηριότητα επιστρέψει στα επίπεδα πριν από τον Covid-19, αναμένεται ότι η ζήτηση πετρελαίου και φυσικού αερίου και οι τιμές, θα επιστρέψουν στην κανονικότητα - ορισμένοι προβλέπουν ότι μπορεί ακόμη και να καταρρεύσουν σε χαμηλά επίπεδα. Στην τελευταία του πρόβλεψη, ο οίκος Fitch Ratings αναμένει ότι έως το 2022/2023 η τιμή φυσικού αερίου θα μειωθεί περίπου στα $5/mmbtu. Μια τιμή που δεν μπορεί να υποστηρίξει τα έργα της Ανατολικής Μεσογείου.

Ωστόσο, για να επιτευχθεί ο στόχος μηδενικών εκπομπών έως το 2050, χρειάζονται νέα μέτρα για την περαιτέρω προώθηση καθαρής ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης και την επίσπευση της ενεργειακής μετάβασης. Αυτό αναμένεται να είναι το αποτέλεσμα της διάσκεψης για την κλιματική αλλαγή COP26 που πραγματοποιείται στη Γλασκόβη τον Νοέμβριο.

Ενεργειακή μετάβαση

Οι καταστροφικές πλημμύρες και οι πυρκαγιές που είχαμε φέτος δίνουν νέα ώθηση στις εκκλήσεις για ταχύτερη ενεργειακή μετάβαση καθώς πλησιάζουμε στο COP26, με τις εκκλήσεις για πιο δραστική δράση να εντείνονται. Αυτό μεταφράζεται σε αυξανόμενες πιέσεις στις εταιρείες και βιομηχανίες πετρελαίου και του φυσικού αερίου για να επισπεύσουν το ‘πρασίνισμα’ των δραστηριοτήτων τους.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) έχει αυξήσει την πίεση στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου με τον «Οδικό Χάρτη μηδενικών εκπομπών έως το 2050» που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο. Αναφέρει ότι πέρα ​​από τα έργα που θα έχουν ήδη αναληφθεί μέχρι το 2021, «δεν υπάρχει ανάγκη για επενδύσεις σε νέες προμήθειες ορυκτών καυσίμων» αν είναι να επιτευχθεί ο στόχος μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Αυτό συνεπάγεται ότι οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου πρέπει να μειώσουν σημαντικά την παραγωγή τους έως το 2030, εάν ο κόσμος είναι να επιτύχει τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού.

Παρόλο που στην πραγματικότητα η ενεργειακή μετάβαση μάλλον θα χρειαστεί περισσότερο καιρό, τέτοιες κλήσεις ασκούν τεράστια και αυξανόμενη πίεση στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου για αλλαγή.

Το ΥΦΑ αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις. Τον Ιούλιο, τόσο η Ιαπωνία όσο και η ΕΕ υπέβαλαν εκτεταμένα νέα σχέδια μείωσης των εκπομπών άνθρακα για το 2030 που θα επηρεάσουν τη ζήτηση ΥΦΑ. Η Νότια Κορέα εξετάζει την πλήρη αναστολή της ανάπτυξης ΥΦΑ και του άνθρακα, υπέρ του πράσινου υδρογόνου.

Στην πραγματικότητα, χώρες με οικονομίες που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 80% του παγκόσμιου ΑΕΠ και πάνω από το 70% της υπάρχουσας ζήτησης ΥΦΑ έχουν ήδη δεσμευτεί για ουδετερότητα εκπομπών άνθρακα έως το 2050-2060.

Και αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που το Κατάρ και η Ρωσία κατασκευάζουν νέες, τεράστιες εγκαταστάσεις υγροποίησης που μπορούν να παρέχουν το φθηνότερο ΥΦΑ στον κόσμο και μπορούν να απορροφήσουν κάθε απομένουσα ζήτηση.

Εν τω μεταξύ η ΕΕ πήρε το προβάδισμα με το πακέτο «Fit-for-55», με δέσμευση να μειώσει τις εκπομπές κατά 55% έως το 2030 και για μηδενικές εκπομπές το 2050, κάτι που έχει ήδη δεσμευθεί μέσω νομοθεσίας. Το πακέτο προβλέπει μειωμένη χρήση φυσικού αερίου έως το 2030 ­ - μέχρι και κατά ένα τρίτο - και δεσμεύεται για μια επιτάχυνση στην εφαρμογή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κατά 40% της τελικής ενέργειας, έως το 2030. Στις ΗΠΑ το φυσικό αέριο έχει αποκλειστεί από το σχέδιο των Δημοκρατικών για καθαρή ηλεκτρική ενέργεια έως το 2035.

Με τέτοιες δεσμεύσεις, καθώς πλησιάζουμε το 2030 και μετά, είναι δύσκολο για τα ορυκτά καύσιμα να διατηρήσουν το τρέχον μερίδιό τους στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα. Εισάγουν επίσης αβεβαιότητες σχετικά με τη μελλοντική ζήτηση που επηρεάζουν τις επενδύσεις. Η κατανάλωση πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι πιθανό να κορυφωθεί νωρίτερα από ότι αναμενόταν.

Αυτό είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο οι γεωτρήσεις πρόκειται να ξεκινήσουν ξανά στην κυπριακή ΑΟΖ.

Προοπτικές στην Κύπρο

Ένα έργο όπως η Αφροδίτη, ή ο Γλαύκος, χρειάζεται περίπου 20 χρόνια συνεχούς παραγωγής στις ποσότητες βάσει των οποίων ελήφθη η επενδυτική απόφαση για να αποφέρει τα αναμενόμενα κέρδη. Η τιμή του φυσικού αερίου που καθιστά αυτά τα έργα οικονομικά βιώσιμα είναι περίπου $7,50/mmbtu. Κατά τη διάρκεια αυτών των 20 ετών λειτουργίας, η μέση τιμή δεν πρέπει να πέσει κάτω από αυτό το επίπεδο. Με τις τιμές να αναμένεται να πέσουν πίσω στα $5/mmBTU, η υλοποίηση αυτών των έργων, βασισμένη σε εξαγωγές στη διεθνή αγορά, δεν είναι εφικτή.

Αρκεί να αναφέρουμε ότι μεταξύ 2015-2020 η μέση τιμή στην Ευρώπη ήταν περίπου $5,50/mmbtu.

Ένα πράγμα είναι η σύναψη διακρατικών συμφωνιὠν – ακόμα και μελετών - και άλλο να προσελκυσθούν επενδύσεις. Οι πρώτες είναι πολιτικές ασκήσεις στα χαρτιά, αλλά οι δεύτερες χρειάζονται εταιρείες που είναι έτοιμες να διακινδυνεύσουν δισεκατομμύρια δολάρια. Κάτι που δεν κάνουν εκτός αν τα κέρδη είναι στο επίπεδο που απαιτούν.

Η ταχεία ενεργειακή μετάβαση μεταβάλλει τις ενεργειακές προοπτικές της Κύπρου - πρέπει να αλλάξουμε τα σχέδιά μας.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου.