Στη ζυγαριά του κατά πόσον είναι ή όχι παράνομη η ειρηνική συνάθροιση για σκοπούς διαμαρτυρίας, το πρώτο στοιχείο που εισέρχεται είναι ότι οι διαμαρτυρίες βρίσκονται στην καρδιά του δημοκρατικού πολιτεύματος και ότι αποτελούν βασικό πυλώνα της Δημοκρατίας, για τον οποίο το ΕΔΑΔ επιδεικνύει ιδιαίτερη ευαισθησία, καθώς σε δικτατορικά καθεστώτα, το πρώτο δικαίωμα το οποίο απαγορεύεται στη βάση διαταγμάτων είναι αυτό των διαδηλώσεων.
Από την άλλη, στις πρωτόγνωρες συνθήκες που ζούμε λόγω της πανδημίας και του κινδύνου εξάπλωσης του κορωνοϊού, μια σειρά από βασικές ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα έχουν τεθεί σε περιορισμό. Πέραν των διαδηλώσεων, η ελευθερία πρόσβασης στην εργασία, η ελευθερία διακίνησης, η ελευθερία οποιασδήποτε μορφής κοινωνικής συνάθροισης, η επιβολή διενέργειας τεστ και πολλά άλλα. Ο αριθμός των κρουσμάτων και ακόμα περισσότερο των νοσηλειών και των θανάτων που έχουν ξεπεράσει τους 200, δικαιολογεί τη λήψη μέτρων από την Κυβέρνηση, στη βάση διαταγμάτων, όπως άλλωστε συμβαίνει στις πλείστες χώρες του κόσμου.
Το ερώτημα που τίθεται, όχι μόνο στη δική μας χώρα, αλλά και αλλού, λόγω και της μακράς διάρκειας των περιορισμών, είναι ποιο βαραίνει περισσότερο στη ζυγαριά; Το ανθρώπινο δικαίωμα και βασικό συστατικό στοιχείο της Δημοκρατίας που είναι οι διαμαρτυρίες, ή η προστασία της δημόσιας υγείας; Η απάντηση σύμφωνα με τους νομικούς και συνταγματολόγους μπορεί να κριθεί δικαστικώς στη βάση της αναλογικότητας, αλλά και της αρχής της ισότητας, η οποία δύναται να αμφισβητηθεί σε αντιδιαστολή με το ότι για παράδειγμα σε εμπορικά κέντρα ή σε άλλους ανοικτούς χώρους παρατηρείται μεγάλος αριθμός ατόμων, την ίδια ώρα που για τις διαμαρτυρίες, υπάρχει γενική και απόλυτη απαγόρευση.
Ναι από τους επιδημιολόγους
Οι νομικοί συμφωνούν πως όσο δεν υπάρχει νομική αμφισβήτηση, τα διατάγματα δίνουν το στίγμα της νομιμότητας ή της παρανομίας. Ως εκ τούτου, χωρίς δικαστική απόφαση, οι διαδηλώσεις είναι παράνομες, εφόσον απαγορεύονται από διάταγμα.
Την ίδια ώρα, οι ειδικοί στην επιδημιολογία, ανάβουν πράσινο φως υποστηρίζοντας πως οι συγκεντρωμένοι για διαδήλωση δεν κινδυνεύουν περισσότερο να μεταδώσουν ή να κολλήσουν κορωνοϊό από άλλους συναθροισμένους ανθρώπους σε πάρκα, πλατείες και εμπορικές οδούς, δεδομένου ότι φορούν μάσκα και τηρούν μεταξύ τους αποστάσεις δύο μέτρων.
Το γεγονός ότι η Κυβέρνηση ζήτησε την άποψη της επιδημιολογικής ομάδας για το θέμα μετά τη διαδήλωση της 13ης Φεβρουαρίου, δείχνει πως είτε υπάρχει πρόθεση για επανεξέταση του διατάγματος, είτε προετοιμάζεται στην περίπτωση που το διάταγμα αμφισβητηθεί ενώπιον Δικαστηρίου.
Οι δημόσιες τοποθετήσεις του επικεφαλής και άλλων μελών της επιδημιολογικής ομάδας, δεν αφήνουν πάντως πολλά περιθώρια στην Κυβέρνηση και αν δεν είναι τυχαίο το γεγονός των δηλώσεων των συμβούλων του υπουργείου Υγείας (που είναι το πιο πιθανόν), τότε είναι μόνο θέμα χρόνου που ίσως να συνδέεται με τη σύσκεψη των αρχηγών των κομμάτων με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας για την πανδημία, η αλλαγή στάσης της Κυβέρνησης σε ότι αφορά στις διαδηλώσεις.
ΕΕ και ΕΔΑΔ
Τόσο η ΕΕ ως θεσμός, όσο και το ΕΔΑΔ έχουν έντονη ευαισθησία στο δημοκρατικό δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης για σκοπούς διαμαρτυρίας.
Μόλις πριν λίγες μέρες, η Ευρωπαία Επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα είχε νουθετήσει τις ρωσικές αρχές για τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων για τον φυλακισμένο ηγέτη της αντιπολίτευσης.
Ενώπιον του ΕΔΑΔ βρίσκεται ήδη καταγγελία κατά της Ρωσίας για την απαγόρευση των διαδηλώσεων, ενώ άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, δεν έχουν πλήρη απαγόρευση του δικαιώματος της διαμαρτυρίας, αναγνωρίζοντας τη βαρύτητα που αυτό έχει στη Δημοκρατία.
Ξεχείλισε το ποτήρι
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για να καταδειχθεί ότι στη βάση της η κοινωνία διακατέχεται από αισθήματα απογοήτευσης και αγανάκτησης. Δυστυχώς, η πανδημία συνέπεσε με μια σειρά γεγονότων, ιδιαίτερα από τον περασμένο Σεπτέμβριο που υπό τον γενικό τίτλο «διαφθορά», που είχε οδήγησε τον τέως πρόεδρο της Βουλής και ένα βουλευτή σε παραιτήσεις, τερμάτισε το κυβερνητικό πρόγραμμα πολιτογραφήσεων και όρισε ερευνητική επιτροπή ενώπιον της οποίας κατέθεσε μέχρι και ο πρώτος τη τάξη, ξεχειλίζει το ποτήρι της οργής. Η κοινωνική κατακραυγή βρίσκεται σε επίπεδα τέτοια, που υπό άλλες συνθήκες εικάζει κανείς ότι θα γέμιζαν τους δρόμους διαμαρτυρόμενοι πολίτες προ πολλού, ακόμα και στη χώρα μας, όπου η κουλτούρα της διαδήλωσης δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής και αναπτυγμένη. Άλλωστε, σε περίοδο περιορισμών και πρωτοφανούς πανδημικής κρίσης, άνθρωποι με ανησυχίες και ευαισθησίες σε ότι αφορά στην εξάπλωση του κορωνοϊού, έβαλαν στην άκρη τον φόβο της πανδημίας, ιεραρχώντας ως πιο σημαντική την έκφραση της διαμαρτυρίας τους, πολύ πριν την πρώτη διαμαρτυρία με τίτλο «Ως Δαμέ».
Με λίγα λόγια, στην Κύπρο, υπάρχουν λόγοι σοβαροί για διαδηλώσεις και πρόσθετες αιτίες δίνονται συνεχώς και όχι απαραίτητα από την Κυβέρνηση, όταν για παράδειγμα στο ήδη τεταμένο κλίμα, έρχεται η Αρχιεπισκοπή να ρίχνει παράνομα διατηρητέα κτήρια στον ιστορικό πυρήνα της πρωτεύουσας.
Του Αίαντα η δράση
Η συζήτηση που διεξάγεται για το αν το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης υπερέχει της προστασίας της δημόσιας υγείας δεν θα γινόταν με την ένταση που γίνεται σήμερα, εάν δεν είχε προηγηθεί η δυσανάλογη βία που κατά γενική ομολογία χρησιμοποιήθηκε για την καταστολή της πρώτης εκδήλωσης της πορείας του «Ως Δαμέ».
Η πρώτη εκδήλωση, δεν είχε πάρει ιδιαίτερη προβολή από τα ΜΜΕ, λόγω ακριβώς των διαταγμάτων απαγόρευσης και εάν πραγματοποιείτο χωρίς παρατράγουδα θα είχε περάσει ως ένα ακόμα γεγονός στα ΜΜΕ που δεν θα ιεραρχείτο ως κύρια είδηση.
Η προβολή που πήρε η εκδήλωση είχε να κάνει με τον τρόπο καταστολής της. Το κίνημα αγανάκτησης μεγάλωσε μετά τις εικόνες με τη μπότα του αστυνομικού στο λαιμό διαδηλωτή, μετά τη μανία του Αίαντα εναντίον νεαρής διαδηλώτριας επειδή έκανε μια χειρονομία που ειρήσθω εν παρόδω δεν είναι άγνωστη στους αστυνομικούς, γιατί τους προτάσσεται από εκατοντάδες για παράδειγμα σε κερκίδες και μάλιστα με συνοδεία βρισιών εν συγχορδία εναντίον τους.
Λάθος πάνω στο λάθος
Αν και από την πρώτη στιγμή τόσο η υπουργός Δικαιοσύνης, όσο και άλλα στελέχη της Κυβέρνησης, αλλά και το κυβερνών κόμμα παραδέχθηκαν το γεγονός ότι υπήρξε δυσανάλογη χρήση βίας από τα μέλη της αστυνομίας και βρίσκεται σε εξέλιξη διενέργεια έρευνας, εντούτοις η διαχείριση δεν μπορεί παρά να θεωρείται μη ικανοποιητική.
Τα αντανακλαστικά ήταν μεν άμεσα ως προς την παραδοχή της ύπαρξης δυσανάλογης βίας, δεν υπήρξε όμως ούτε άμεση, ούτε ετεροχρονισμένη ανάληψη ευθύνης ούτε πολιτικής, ούτε σε επιχειρησιακό επίπεδο, κινήσεις οι οποίες θα εκτόνωναν την κρίση και θα αποπυροδοτούσαν το τεταμένο κλίμα.
Η δε παραπομπή του ζητήματος σε έρευνα, απλώς ενέτεινε το αίσθημα καχυποψίας που ήδη υπάρχει ανάμεσα στους πολίτες, οι οποίοι προφανώς και δεν ικανοποιούνται με την έναρξη έρευνας, αλλά ούτε πλέον και με τη λήξη της αν δεν υπάρχει ουσιαστική ανάληψη ευθύνης.
