«Ο αγωγός EastMed θα περάσει από την Αίγυπτο;» του Χαράλαμπου Έλληνα

 

 

 

Ο ελληνικός και ο κυπριακός τύπος είναι γεμάτος με ειδήσεις και αρνήσεις ότι έχει προκύψει ένα νέο σχέδιο για τον πολυσυζητημένο αγωγό φυσικού αερίου EastMed. Η αποκάλυψη δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην ελληνική εφημερίδα «Το Βήμα», στην οποία αναφέρεται ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός Μητσοτάκης και ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αλ Σίσι συζήτησαν πρόσφατα ένα νέο σχέδιο που θα περιλαμβάνει αλλαγή διαδρομής για τον αγωγό EastMed, έτσι ώστε να πηγαίνει από το ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν κατευθείαν στην Αίγυπτο, παρακάμπτοντας την Κύπρο. Από εκεί θα συνεχίσει στην ξηρά προς τα σύνορα Αιγύπτου - Λιβύης, από όπου θα δρομολογηθεί υποθαλάσσια στην Κρήτη περνώντας από τις πρόσφατα οριοθετημένες ελληνοαιγυπτιακές ΑΟΖ, και έπειτα μέσω Ελλάδας στην Ευρώπη. Αυτό θα ενίσχυε το χέρι της Αιγύπτου για να γίνει ο περιφερειακός κόμβος φυσικού αερίου.

Περιέργως, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε μια τέτοια σημαντική εξέλιξη στον ισραηλινό ή τον αιγυπτιακό Τύπο.

Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα άφηνε την Κύπρο στο περιθώριο και με μειωμένη επιρροή, εξηγώντας έτσι τις επιφυλάξεις της Λευκωσίας ως απάντηση στις ειδήσεις.

Για να υπενθυμίσουμε, υπάρχει ήδη μια διακυβερνητική συμφωνία που υπεγράφη τον Ιανουάριο του 2020 από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου, τον Πρόεδρο της Κύπρου Αναστασιάδη και τον Έλληνα πρωθυπουργό Μητσοτάκη -αλλά όχι από την Ιταλία- που εγκρίνει τον αγωγό EastMed με βάση την αρχική ιδέα, από το Ισραήλ μέσω Κύπρου, στην Κρήτη και στην ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία. Η μελέτη σκοπιμότητας γι' αυτόν τον αγωγό χρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος «έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI)» της ΕΕ.

Επιπλέον, υπάρχει ήδη ένας αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Αίγυπτο στο πλαίσιο συμφωνίας για την προμήθεια 85 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως (bcm/yr) για μια περίοδο 15 ετών στον αιγυπτιακό όμιλο Dolphinus. Επιπλέον, τον Ιανουάριο η Chevron ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει σε έναν νέο υποθαλάσσιο αγωγό μεταξύ των ισραηλινών πόλεων Ashdod και Ashkelon ώστε να αυξήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου από το Λεβιάθαν στην Αίγυπτο.

Οι συνεργασίες

Την περασμένη εβδομάδα ο Αιγύπτιος υπουργός Πετρελαίου και Ορυκτών Πόρων Tareq El Molla επισκέφθηκε το Ισραήλ και συμφώνησε με τον Ισραηλινό ομόλογό του Yuval Steinitz να συνεργαστεί για μια διακυβερνητική συμφωνία για την κατασκευή άλλου υπεράκτιου αγωγού φυσικού αερίου από το κοίτασμα Λεβιάθαν στις αιγυπτιακές εγκαταστάσεις υγροποίησης, με το ΥΦΑ να προορίζεται προς εξαγωγή στην Ευρώπη. Αυτή δεν είναι μια νέα ιδέα. Μπήκε στο τραπέζι σύντομα μετά την ανακάλυψη του Λεβιάθαν, η οποία μοιάζει με το σχέδιο εξαγωγής φυσικού αερίου στο κοίτασμα «Αφροδίτη» στα εργοστάσια ΥΦΑ της Αιγύπτου.

Λόγω των περιορισμένων ποσοτήτων φυσικού αερίου στο Λεβιάθαν δεν είναι δυνατόν να συνυπάρχει αυτός ο αγωγός με οποιαδήποτε μορφή του EastMed.

Έτσι, το νέο σχέδιο για τον EastMed φαίνεται να είναι μια άλλη παραλλαγή των συνεχιζόμενων συζητήσεων που υποκινούνται από το Ισραήλ για την εξεύρεση τρόπων, για να διευκολυνθεί κυρίως η εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου από το Λεβιάθαν. Ή μήπως «Το Βήμα» παρεξήγησε το τι προτείνεται; Στο άρθρο του αναφέρει ότι αφού φτάσει το φυσικό αέριο στην Αίγυπτο, το ΥΦΑ θα μεταφέρεται μέσω ενός «εικονικού» αγωγού με πλοία είτε στην Αλεξανδρούπολη είτε προς άλλα σημεία, με τελικό προορισμό την Ευρώπη. Αυτό περιγράφει το σχέδιο που συμφωνήθηκε μεταξύ του El Molla και του Steinitz και όχι ένα νέο «σενάριο για το πέρασμα του EastMed μέσω Αιγύπτου. Αυτά είναι δύο διαφορετικά έργα. Ως εκ τούτου, η απάντηση του εκπροσώπου της κυπριακής κυβέρνησης ότι «τα σχέδια για τη διαδρομή του EastMed δεν έχουν αλλάξει» μπορεί να είναι σωστή.

Νέο σχέδιο

Αλλά ας δούμε το νέο σχέδιο από το πλαίσιο εφικτότητας, αν φυσικά υπάρχει τέτοιο σχέδιο. Πρώτον, είναι τεχνικά εφικτό, αλλά δεν είναι εμπορικά βιώσιμο. Είναι εφικτό τεχνικά, καθώς το υποθαλάσσιο μέρος του δεν είναι πλέον σε πολύ

βαθιά νερά, όπως θα συνέβαινε με την αρχική διαδρομή μέσω Κύπρου. Το βάθος νερού μεταξύ Κύπρου και Κρήτης φτάνει περίπου τα 3.000 μέτρα, καθιστώντας την εγκατάσταση και τη λειτουργία ενός αγωγού φυσικού αερίου υπό τέτοιες συνθήκες τεχνικά προκλητική.

Παρακάμπτει επίσης την περιοχή μη καθορισμένων ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, την οποία η Τουρκία ισχυρίζεται ότι αποτελεί μέρος της υφαλοκρηπίδας της μέσω της αμφισβητούμενης και μη αναγνωρισμένης θαλάσσιας συμφωνίας με τη Λιβύη. Από την άλλη πλευρά, παρόλο που η νέα διαδρομή περνά από περιοχές που καλύπτονται από τη συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ Αιγύπτου - Ελλάδας, εξακολουθεί να περνά από περιοχές που αμφισβητούν η Τουρκία και η Λιβύη -ακόμη και διεκδικούν- βάσει της συμφωνίας τους.

Ωστόσο, παρόλο που είναι τεχνικά εφικτή, η νέα διαδρομή παραμένει να μην είναι εμπορικά βιώσιμη. Το κόστος του φυσικού αερίου που παράγεται στο Λεβιάθαν εκτιμάται ότι είναι περίπου 4/MMBtu δολάρια (ανά χίλια κυβικά πόδια), προτού εισέλθει σε αγωγό, και φυσικά υψηλότερο όταν φτάσει στην Αίγυπτο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύμβαση με Dolphinus εκτιμάται περίπου στα 6/MMBtu δολάρια. Με το πρόσθετο κόστος του αγωγού από την Αίγυπτο στην Ευρώπη, μέσω της Ελλάδας, η τιμή του φυσικού αερίου που φθάνει στην Ευρώπη θα είναι υψηλότερη, πιθανώς κοντά στα 8/MMBtu δολάρια για να καταστεί το έργο εμπορικά βιώσιμο. Οι τρέχουσες τιμές φυσικού αερίου στον κύριο ευρωπαϊκό κόμβο φυσικού αερίου TTF στην Ολλανδία είναι περίπου 5,50/MMBtu δολάρια και αναμένεται να παραμείνουν χαμηλές μακροπρόθεσμα καθώς η ευρωπαϊκή ζήτηση φυσικού αερίου μειώνεται, ενώ η προσφορά φυσικού αερίου παγκοσμίως παραμένει υψηλή.

Ως αποτέλεσμα, το φυσικό αέριο που μεταφέρεται στην Ευρώπη μέσω αγωγού από την Ανατολική Μεσόγειο, είτε μέσω του αρχικού είτε μέσω του νέου συστήματος, θα είναι πολύ ακριβό για να προσελκύσει αγοραστές. Το εμπόριο φυσικού αερίου στην Ευρώπη πραγματοποιείται από εταιρείες που βασίζονται σε εμπορικούς παράγοντες και κέρδη και όχι σε πολιτικές σκοπιμότητες.

Επιπλέον, σημαντικές νέες εισαγωγές φυσικού αερίου έρχονται σε αντίθεση με τη συζήτηση που διεξάγεται τώρα στην Ευρώπη σχετικά με το μέλλον του φυσικού αερίου, ως συνέχεια των δεσμεύσεων της Πράσινης Συμφωνίας για μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 και μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Νέοι κανονισμοί της ΕΕ για την εγκαθίδρυση ενός πλαισίου για τη διευκόλυνση βιώσιμων επενδύσεων έχει αφήσει το φυσικό αέριο εντελώς εκτός των μελλοντικών ενεργειακών σχεδιασμών της Ευρώπης. Παρόλο που η συζήτηση συνεχίζεται, οι προβλέψεις της ΕΕ δείχνουν ότι η κατανάλωση φυσικού αερίου θα μειωθεί κατά 25%-30% έως το 2030. Αυτές οι εξελίξεις καθιστούν προκλητική την κατασκευή νέων αγωγών φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη - δεν είναι πλέον συμβατοί με τα μελλοντικά ενεργειακά σχέδια και τους στόχους για την κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη.

Μόνο ένα συμπέρασμα μπορεί να εξαχθεί από αυτό. Αυτά τα έργα καθοδηγούνται από πολιτικούς για πολιτικές σκοπιμότητες. Στην περίπτωση του Ισραήλ και της Αιγύπτου, αυτό το νέο σχέδιο ίσως μεταφέρει ένα μήνυμα στη νέα αμερικανική κυβέρνηση ότι οι δύο χώρες είναι απαραίτητες στη μάχη των ΗΠΑ για απομάκρυνση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω εναλλακτικών προμηθειών, συμπεριλαμβανομένου του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ενώ ταυτόχρονα αφήνει την ενοχλητική Τουρκία έξω από την εξίσωση. Δυστυχώς, αυτοί οι λόγοι δεν είναι αρκετοί για να προσελκύσει ένας τέτοιος αγωγός τις επενδύσεις που χρειάζονται για την υλοποίησή του.

*Ο Χαράλαμπος Έλληνας είναι ανώτερος συνεργάτης του Παγκόσμιου Κέντρου Ενέργειας στο Atlantic Council.

 

Για το ίδιο θέμα ακούστε την παρέμβαση του Δρος Έλληνα στην «Πρωινή Επιθεώρηση» που μεταδίδεται από τον Πολίτη 107.6 & 97.6: