Η Κύπρος εξέδωσε το προσχέδιο επικαιροποιημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, 2021-2030, (NECP) για δημόσια διαβούλευση στις 21 Ιουλίου και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) στις 27 Ιουλίου. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τον καθορισμό του ρυθμού και του επιπέδου μετάβασης στην καθαρή ενέργεια από τώρα έως το 2030, με εκτεταμένες επιπτώσεις στις μελλοντικές εκπομπές και τις τιμές της ενέργειας.
Κεντρική θέση σε αυτό είναι η δέσμευση για περαιτέρω μείωση των εκπομπών, από τον τρέχοντα στόχο του -24%, στο -32% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005, έως το 2030. Αλλά αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από τον στόχο της ΕΕ για μείωση 55% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 και θα αφήσει την Κύπρο συνεχώς εκτεθειμένη σε υψηλό κόστος δικαιωμάτων εκπομπής μέχρι το 2030, ακόμα κι αν, τελικά, το φυσικό αέριο αντικαταστήσει το πετρέλαιο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Όλοι οι άλλοι στόχοι στο ενημερωμένο NECP παραμένουν ασαφείς. Αναφέρεται στην «κατάλληλη συνεισφορά στον υποχρεωτικό στόχο της [ΕΚ] για τουλάχιστον 42,5% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση της ΕΕ έως το 2030» και «την κατάλληλη συμβολή στην υποχρεωτική βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της [ΕΚ] κατά 11,7 % σε επίπεδο ΕΕ έως το 2030». Αλλά το NECP δεν δηλώνει τι εννοεί και τι είναι «κατάλληλη».
Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι το NECP δεν αναλαμβάνει σαφή δέσμευση για το επίπεδο των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της Κύπρου έως το 2030, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών. Αφήνοντας τέτοιους στόχους ανοιχτούς, τίθεται υπό αμφισβήτηση ο μελλοντικός σχεδιασμός. Ελπίζω ότι αυτά θα γίνουν σαφέστερα κατά την περίοδο αναθεώρησης και προτού οριστικοποιηθεί το NECP έως τις 30 Ιουνίου 2024.
Η αύξηση της απορρόφησης των ΑΠΕ, ιδιαίτερα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, απαιτεί εκσυγχρονισμό του δικτύου, εγκατάσταση μπαταριών αποθήκευσης και του EuroAsia Interconnector (EAI).
Το NECP αναφέρεται στην αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά ο στόχος για μπαταρίες αποθήκευσης, 50 MW έως το 2030, είναι θλιβερά χαμηλός. Περιλαμβάνει επίσης δέσμευση για «επενδύσεις σε έργα στο ηλεκτρικό δίκτυο τη δεκαετία 2023-2032 με συνολικό εκτιμώμενο προϋπολογισμό €231 εκατομμυρίων ευρώ.
Υποστηρίζει σθεναρά την εφαρμογή του EAI και κάνει εκτενείς αναφορές σε αυτό, δηλώνοντας ότι «μπορεί να έχει δραστική επίδραση στις κυπριακές ενεργειακές προοπτικές» και ότι «η Κύπρος προωθεί ενεργά…[την] EuroAsia Interconnector». Αναφέρει ότι «η EuroAsia Interconnector είναι ένα έργο που στοχεύει στον τερματισμό της ηλεκτρικής απομόνωσης της Κύπρου…Το έργο βρίσκεται σε ώριμη φάση και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο. Η συνεργασία Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου θα επιτύχει τον στόχο διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας τουλάχιστον 15% για το 2030». Αυτές οι ανεπιφύλακτες δεσμεύσεις διαψεύδουν την πρόσφατη δημοσιογραφική αμφισβήτηση της ανάγκης και της βιωσιμότητας του έργου. Είναι αδύνατο να δούμε πώς η Κύπρος μπορεί να εκπληρώσει τις επικαιροποιημένες δεσμεύσεις της στο NECP και να εκπληρώσει τους ευρωπαϊκούς κλιματικούς στόχους χωρίς την υλοποίηση του έργου EAI.
EuroAsia Interconnector
Το επικαιροποιημένο NECP ορθά αναφέρει ότι «η αυξημένη διείσδυση αποκεντρωμένων μονάδων ΑΠΕ, κυρίως φωτοβολταϊκών συστημάτων, απαιτεί την ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με σκοπό τη μείωση των διακοπών και τη σταθερότητα του ηλεκτρικού συστήματος, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος παραμένει ασύνδετη με τα δίκτυα γειτονικών χωρών μέχρι το 2029. Μέχρι τότε, η ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Κύπρου και των ηλεκτρικών συστημάτων Ισραήλ και Κρήτης αναμένεται να ολοκληρωθεί με το έργο EuroAsia Interconnector, το οποίο θα συμβάλει επίσης στη μείωση των διακοπών ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, που γίνονται απαραίτητες σε περιόδους χαμηλής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και υψηλής παραγωγής ΑΠΕ». Για αυτό τον σκοπό ακριβώς έχει σχεδιαστεί η EAI.
Η ηλεκτρική διασύνδεση είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλη την Ευρώπη και οδήγησε στην αποτελεσματικότερη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας, στην αυξημένη απορρόφηση των ΑΠΕ, βοήθησε στην αντιμετώπιση παρατεταμένων διακοπών των ΑΠΕ, αυξημένη ευελιξία, αξιοπιστία και σταθερότητα του ενεργειακού συστήματος, μείωση της συμβατικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε κατάσταση αναμονής ως εφεδρική για τις ΑΠΕ και ενεργειακή ασφάλεια - οφέλη που δεν μπορεί να προσφέρει από μόνη της η αποθήκευση με μπαταρίες. Διευκολύνει επίσης το εμπόριο και τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιαίτερα ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ.
Το συνολικό κόστος του έργου EAI εκτιμάται σε €1,925 δισεκατομμύρια ευρώ. Έχει ήδη εξασφαλίσει χρηματοδότηση ύψους €758 εκατομμυρίων ευρώ από την ΕΚ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου. Επιπλέον, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Ελλάδας (ΔΔΜΗΕ) εντάχθηκε στο έργο με ποσοστό 25%, με κατάλληλη χρηματοδοτική συνεισφορά.
Οι ρυθμιστικές αρχές της Κύπρου και της Ελλάδας, ΡΑΕΚ και ΡΑΕ, έχουν ήδη εγκρίνει τον προϋπολογισμό του έργου και την απόδοση της επένδυσης. Έχουν επίσης εγκρίνει τις ταρίφες της EAI.
Το υπόλοιπο των κεφαλαίων θα εξασφαλιστεί μέσω δανείων από κορυφαίο ευρωπαϊκό οργανισμό χρηματοδότησης εξαγωγικών πιστώσεων μαζί με διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με τα οποία η EAI βρίσκεται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις για τη σύναψη κοινοπρακτικού δανείου.
Αναζητείται επίσης χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η οποία απαιτεί την υποστήριξη της κυπριακής κυβέρνησης. Εκτός από αυτή τη στήριξη, η EAI δεν απαιτεί χρηματοδότηση ή συμμετοχή του κράτους. Αντίθετα με την πρόσφατη δημοσιότητα, η ΕΤΕπ δεν έχει λάβει ακόμη επίσημη, τελική απόφαση, αλλά ανέθεσε μελέτη αξιολόγησης του έργου - περισσότερα για αυτό παρακάτω.
Στις 19 Ιουλίου, η Nexans, παγκόσμιος ηγέτης στον σχεδιασμό και την κατασκευή καλωδιακών συστημάτων και υπηρεσιών, ανέλαβε το σημαντικό συμβόλαιο EAI αξίας €1,43 δισεκατομμυρίων ευρώ - ένα πολύ σημαντικό ορόσημο.
Αξιολόγηση EAI
Αυτή πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από μια ανεξάρτητη εταιρεία για λογαριασμό της ΕΤΕπ. Σύμφωνα με τον φορέα υλοποίησης του έργου, η μελέτη επιβεβαίωσε την οικονομική βιωσιμότητα του έργου, καθώς και τα σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την υλοποίησή του στους καταναλωτές, τα οποία εκτιμάται ότι ανέρχονται σε €300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, συμβάλλοντας στη σημαντική μείωση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας.
Ως μέρος της αξιολόγησης, οι διαδικασίες της ΕΤΕπ περιλαμβάνουν σύγκριση με άλλες πιθανές επιλογές. Στην περίπτωση αυτή, η ανεξάρτητη εταιρεία πρότεινε τη μαζική εγκατάσταση μπαταριών σε όλη την Κύπρο συνολικής ισχύος 1350MW, διάρκειας 4 ωρών. Αφήνοντας κατά μέρος το γεγονός ότι το NECP της Κύπρου προβλέπει μόνο περιορισμένη εγκατάσταση μπαταριών -50 MW έως το 2030- αυτό είναι σαν να «συγκρίνεις μήλα με πορτοκάλια». Η επιλογή μπαταριών παρέχει βραχυπρόθεσμη αποθήκευση, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας όταν ο ήλιος δεν λάμπει. Δεν παρέχει μακροπρόθεσμη λύση, για παράδειγμα για μεγάλες περιόδους μεταξύ Απριλίου και Νοεμβρίου, όταν οι ταχύτητες ανέμου και η αιολική ενέργεια είναι χαμηλές, ή κατά τη διάρκεια περιόδων συννεφιάς, και, όπως ανάφερα προηγουμένως, δεν υποκαθιστά την EAI.
Χωρίς διασύνδεση η Κύπρος δεν θα είναι σε θέση να επιτύχει υψηλό επίπεδο απορρόφησης ΑΠΕ σύμφωνα με τα σχέδια της ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, η μεγάλη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, είτε πρόκειται για πετρέλαιο είτε για φυσικό αέριο, θα συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, με υψηλό κόστος, ιδίως λόγω του ότι θα πρέπει να συνεχίσει η Κύπρος να πληρώνει βαριά για δικαιώματα για τις εκπομπές.
Η Ευρώπη είναι πλήρως διασυνδεδεμένη, η Ελλάδα είναι διασυνδεδεμένη με όλους τους γείτονές της και βλέπει τα οφέλη από τα υψηλά επίπεδα υιοθέτησης ΑΠΕ. Η Ελλάδα διασυνδέει επίσης τα νησιά με την ηπειρωτική χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης, με την υποστήριξη της ΕΤΕπ. Οι χώρες της Βόρειας Αφρικής διασυνδέονται με την Ευρώπη, με την υποστήριξη της ΕΤΑΑ και της ΕΤΕπ. Δυστυχώς, και για οποιονδήποτε λόγο, η Κύπρος, έχοντας εξασφαλίσει την υψηλότερη χρηματοδότηση από την ΕΚ, διακινδυνεύει να τη χάσει. Ελπίζω όχι.
Dr Charles Ellinas, @CharlesEllinas
Senior Fellow
Global Energy Center
Atlantic Council
