Πρόσφατα, σε μια ανάρτησή του, ο Τάκης Χατζηγεωργίου ανέφερε ότι εδώ και 29 χρόνια, κάθε 26 Φεβρουαρίου, παραλαμβάνει μια ανθοδέσμη από την οικογένεια του ήρωα Ηλία Σαμάρα. Ο λόγος, μια εκπομπή που είχε κάνει στο ΡΙΚ, «Χωρίς πλαίσια», πριν από σχεδόν τρεις δεκαετίες, η οποία αποτέλεσε και το εναρκτήριο λάκτισμα μιας δημόσιας συζήτησης ενός χρόνου, και είχε ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση της μνήμης του Ηλία Σαμάρα.
Αυτή η ιστορία μας αποδεικνύει ότι το ξεθώριασμα της μνήμης ξεπερνιέται όταν κάτι μας αγγίζει άμεσα. Η μνήμη δεν εξασθενεί τόσο εύκολα, όταν πρόκειται για κάτι που μας άγγιξε βαθιά, προσωπικά.
Το πρόβλημα βρίσκεται στη μνήμη για τα πράγματα που θεωρούμε ότι δεν μας αφορούν προσωπικά. Και ένα από αυτά, με τον καιρό, έγινε για τον περισσότερο κόσμο η πολιτική, οι εξαγγελίες, οι υποσχέσεις και οι αντιπαραθέσεις.
Μήπως αυτό αλλάζει;
Την περασμένη Τετάρτη, ο Πρόεδρος οργάνωσε μια μεγαλειώδη παράσταση παρουσίασης του περιγράμματος της φορολογικής μεταρρύθμισης που ετοιμάζει η κυβέρνηση. Τόνισε μάλιστα με έμφαση ότι, μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, υλοποιεί μία προεκλογική του δέσμευση.
Πέρα από την ουσία και το περιεχόμενο αυτής της μεταρρύθμισης -η οποία θα ολοκληρωθεί νομοτεχνικά και θα εγκριθεί από τη Βουλή σε άγνωστο χρόνο- έγινε κάτι σημαντικό στην όλη διαδικασία, το οποίο ανέτρεψε αυτά που ξέραμε μέχρι σήμερα· δηλαδή ότι ο κόσμος ξεχνά πολύ εύκολα: Από το ίδιο απόγευμα, το διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης γέμισαν με επικριτικά σχόλια κατά του Προέδρου. Ο λόγος; Όλοι σύγκριναν την εξαγγελλόμενη μεταρρύθμιση με την προεκλογική δέσμευσή του για αύξηση του αφορολόγητου από 19.500 ευρώ σε 24.500· ενώ τώρα ανήγγειλε αύξηση μόνο μέχρι 20.500.
Θα μπορούσε κάποιος να πει «ναι, αλλά πρόκειται για θέμα οικονομίας, άρα αγγίζει την τσέπη του καθενός, γι’ αυτό και ο κόσμος θυμόταν την προεκλογική εξαγγελία του Ν. Χριστοδουλίδη». Η απάντηση σ’ αυτό είναι ότι πολύ μικρό ποσοστό των πολιτών που αντέδρασαν έχει εισόδημα ανάμεσα στις 20.500 και στις 24.500, ώστε να αποδίδουμε τις επικρίσεις στο προσωπικό ενδιαφέρον.
Η αλήθεια φαίνεται να βρίσκεται κάπου αλλού. Στο ίδιο το διαδίκτυο και στα ΜΚΔ. Μπορεί να έχουμε πλημμυρίσει εκεί στα fake news, αλλά έχουν και τη θετική τους πλευρά: Ένας να θυμάται τι είχε υποσχεθεί προεκλογικά ο Ν. Χριστοδουλίδης, η πληροφορία αυτή και η γνώση αναπαράγεται, γίνεται μνήμη όλων - ή έστω πολλών.
Παράλληλα, στο διαδίκτυο υπάρχουν και αυτοί που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «μνήμονες»: Άνθρωποι με ηλεκτρονικά αρχεία για κάθε τομέα, οι οποίοι ανασύρουν ανά πάσα στιγμή το τι λέχθηκε σε ένα θέμα, χρόνια πριν. Ένας από αυτούς να το αναπαράγει, η ηλεκτρονική μνήμη του υπολογιστή του γίνεται αυτόματα συλλογική μνήμη.
Πριν από είκοσι χρόνια είχαμε το τραγικό δυστύχημα της «Ήλιος», που συντάραξε όλους μας. Δύο χρόνια μετά, απασχολούσε μόνο τους συγγενείς. Πριν από δύο χρόνια είχαμε τα Τέμπη. Προχθές Παρασκευή, εκατομμύρια Έλληνες ξεχύθηκαν στους δρόμους. Και όλοι ξέρουν απίστευτες λεπτομέρειες για τις εκθέσεις γεγονότων, τα λάθη, τις παραλείψεις και τις αδυναμίες του ελληνικού κράτους. Και δικαίως οργίζονται ακόμη!
Το παλιό και το καινούργιο
Ο Ν. Χριστοδουλίδης δεν είναι ο μόνος που υποφέρει καθημερινά από το νέο ηλεκτρονικό «καθεστώς» που δημιουργείται. Απλώς, επειδή σε όλη την πολιτική σταδιοδρομία του είναι προσανατολισμένος κυρίως στον παράγοντα «επικοινωνιακή πολιτική», πληρώνει το τίμημα περισσότερο από όλους.
Όμως, η λειτουργία συνολικά του πολιτικού μας συστήματος φαίνεται να αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες να αναπροσαρμοστεί στα νέα δεδομένα μνήμης.
Επειδή έχει τσιμεντωθεί με τα παλιά υλικά, με επίκεντρο την πρόσκαιρη εικόνα, δεν τα πάει καλά με τη συνέπεια και τη συνέχεια. Μην ξεχνάμε εξάλλου τι έπαθε πρόσφατα η πρόεδρος της Βουλής και του ΔΗΣΥ με το μνημόσυνο του Γρίβα. Οι περισσότερες επικρίσεις δεν ήταν για το ότι πήγε. Ήταν για το ότι πέρσι δεν είχε πάει, ενώ φέτος ακολούθησε άλλη στάση, για λόγους κομματικής τακτικής (τουλάχιστον έτσι ερμηνεύτηκε η σύγκριση του φέτος με το πέρσι).
Οι νέες συνθήκες, υποχρεώνουν το πολιτικό σύστημα συνολικά να αναπροσαρμοστεί. Τα νέα δεδομένα μνήμης δείχνουν στο πολιτικό προσωπικό έναν δρόμο με τρεις λωρίδες:
(α) Πολύ περισσότερη ειλικρίνεια, συνέχεια, και συνέπεια λόγων και πράξεων. Τα περιθώρια τακτικισμού γίνονται μικρότερα. Τα «λέω σε κάθε ακροατήριο αυτά που θέλει να ακούσει» εξαντλούν πια τα μεγάλα περιθώρια που είχαν.
(β) Οι αλλαγές και οι αναθεωρήσεις πρέπει να ομολογούνται. Τα λάθη πρέπει να γίνονται παραδεκτά.
(γ) Η σιωπή δεν είναι πια χρυσός. Το να μιλά ευθαρσώς ένα κόμμα ή ένας πολιτικός για θέματα όπου τα πράγματα δεν είναι μαύρο ή άσπρο, ή όπου μερίδα ψηφοφόρων θα διαφωνούσε, δεν εμπλουτίζει απλώς τον δημόσιο λόγο. Τον κάνει πιο οικείο για τον πολίτη. «Διδάσκει» και τον πολίτη να είναι πιο αυθεντικός.
Παραδείγματα
Παράδειγμα 1: Ο ΔΗΣΥ δεν θα καταφέρει πολλά πράγματα, ενόσω δεν τολμά να αναγνωρίσει τα λάθη της διακυβέρνησης Αναστασιάδη, και τις ευθύνες του ως κόμμα. Τα περιθώρια άρθρωσης σοβαρού πολιτικού λόγου και προτάσεων διεξόδου σε πολλά ζητήματα θα σκοντάφτουν πάντα στο «και γιατί δεν τα κάνατε όταν κυβερνούσατε». Ενώ, έστω και μερική αποστασιοποίηση από τη διακυβέρνηση Αναστασιάδη (ειλικρινής, όχι προσχηματική, ο πολίτης έχει ένστικτο) θα απελευθέρωνε τη δυναμική του.
Παράδειγμα 2: Το ΑΚΕΛ χρεώθηκε σε υπερβολικό βαθμό την κρίση του 2010-13, η οποία ήταν διεθνής και κατά κύριο λόγο τραπεζική στην Κύπρο. Ωστόσο, μια ειλικρινής αυτοκριτική για επιμέρους χειρισμούς που έγιναν θα το απελευθέρωνε και θα του έδινε επιπλέον δυνατότητες δημιουργικών παρεμβάσεων.
Παράδειγμα 3: Σε μια σειρά από θέματα του σήμερα, οι πολιτικές δυνάμεις αρνούνται να μιλήσουν ανοιχτά και καθαρά. Όλοι για τον Τραμπ, οι μισοί για τα εγκλήματα της Ρωσίας του Πούτιν και οι άλλοι μισοί για τα εγκληματικά λάθη της Ουκρανίας, οι μισοί για τα εγκλήματα του Νετανιάχου και οι άλλοι μισοί για εκείνα της Χαμάς. Μέχρι και για καθημερινά ζητήματα κυπριακού ενδιαφέροντος (π.χ. για το Imagine). Αυτό νομίζουν ότι τα σώζει. Στην πραγματικότητα απαξιώνει την πολιτική πρώτης γραμμής και τους φορείς της, και μεταθέτει την ουσία της πολιτικής συζήτησης στο διαδίκτυο.
Υπάρχουν πολλοί έντιμοι πολιτικοί, σχεδόν σε όλους τους χώρους. Και είναι ευχάριστο που φαίνεται να πληθαίνουν. Αν όμως ο έντιμος πολιτικός λόγος δεν καταφέρει να επιβάλει την ατζέντα και το στίγμα του, οι αξιοπρεπείς πολιτικοί θα εξομοιώνονται στη συνείδηση του πολίτη με τους συκοφάντες, και τα έντιμα πρόσωπα με πολιτικό ρόλο, με τους απατεώνες, χατζήδες και μη. Και η κοινωνία θα ακολουθήσει ανεξέλεγκτες ατραπούς.
ΚΑΛΑΘΙ
…με τις πολλαπλές αναταράξεις (1): Έχουμε ισχυριστεί ότι το παρόν Υπουργικό Συμβούλιο είναι, με λίγες εξαιρέσεις, αδύναμο. Φαίνεται όμως ότι το νόμισμα έχει και δεύτερη όψη: Επειδή και ο ίδιος ο Πρόεδρος δεν διακρίνεται για την εξοικείωσή του με πολλά ζητήματα -με εξαίρεση την εξωτερική πολιτική- αλλά και επειδή γέμισε το Προεδρικό με συμβούλους που επιλέχθηκαν όχι με βασικό κριτήριο την αξιοσύνη, τελικά κάποιοι ισχυροί υπουργοί επιβάλλουν την πολιτική τους κατά το δοκούν. Καλή ώρα ο υπουργός Οικονομικών με την πρόταση για τις πολλαπλές συντάξεις.
• …με τις πολλαπλές αναταράξεις (2): Ενόσω όλα είναι σε επίπεδο θεωρητικών συζητήσεων, οι πολιτικοί που αποστρέφονται τη λύση ανέχονται τα θεωρητικά «ναι» του Προέδρου. Εξάλλου τους βολεύουν. Μόλις όμως πάει να κουνηθεί ένα φύλλο (άνοιγμα οδοφραγμάτων, πενταμερής) δείχνουν ότι δεν του έχουν και πολλή εμπιστοσύνη. Φοβούνται ότι θα του … γελάσουν οι ξένοι και οι εχθροί. Εξ ου και η πρόταση Π. Μυλωνά για συζήτηση στη Βουλή «των κινδύνων» από την πενταμερή.
• …με τις πολλαπλές αναταράξεις (3): Η φύση της σκέψης των φανατικών κατά της δικοινοτικής λύσης τους επιβάλλει να ανακαλύπτουν διαρκώς εχθρούς. Και μάλιστα, κατά περιόδους, να ανοίγουν ξανά συζήτηση για τα ίδια θέματα. Κλασική περίπτωση των ημερών το πρόγραμμα Imagine. Το οποίο όμως βγάζει κι άλλα πράγματα. Όπως π.χ. τη σιωπή του Προέδρου (και τον κατ’ εντολή του ενταφιασμό εκ μέρους της υπουργού Παιδείας), ενώ ο ίδιος κατάγγελλε τον Ταλάτ ότι το εμπόδιζε. Και μετά διερωτάται γιατί ο Γκουτέρες, η Ολγκίν, η Ντι Κάρλο και ο Στιούαρτ δεν τρώνε το κουτόχορτο που τους βάζει για βοσκή…
