Ξεκινώντας από εντελώς διαφορετικές αφετηρίες, Αριστοτέλης και Πυθαγόρας επιχείρησαν με επιτυχία να δώσουν απάντηση στο ίδιο ερώτημα: Το ποτήρι είναι μισοάδειο ή μισογεμάτο άραγε; Ο πρώτος με τα «Ηθικά Νικομάχεια» (1115b-1116a), και ο άλλος με την περίφημη «Κούπα του Πυθαγόρα».
Απέδειξαν και οι δύο ότι τα περί αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας, ελπίδας και παραίτησης, είναι όλα φληναφήματα. Το σημαντικό είναι μέχρι πού και με τι μπορείς ή πρέπει να γεμίζεις κάθε φορά το ποτήρι· χρησιμοποιώντας πάντα τη σωφροσύνη και τη λογική.
Επιτυχία υπό όρους
Ξεκινούμε με μια δέσμη παραδοχών για το αποτέλεσμα της πενταμερούς:
• Μπορεί το φιλί ζωής στην κινητικότητα στο Κυπριακό να οφείλεται κυρίως στην επιμονή Γκουτέρες να δώσει άλλη μια ευκαιρία, πριν το τέλος της θητείας του σε έναν χρόνο.
• Μπορεί σε αυτό να συνέβαλε και το νέο περίπλοκο διεθνές σκηνικό, στο οποίο οι δυνατότητες του ΟΗΕ για ουσιαστικές παρεμβάσεις σε άλλα διεθνή ζητήματα να περιορίζονται. Αλλά και η νέα στρατηγική της Άγκυρας για πρόσδεση στους σχεδιασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Μπορεί η στρατηγική της Αθήνας και των Βρυξελλών για συνεννόηση με την Άγκυρα και για ανάπτυξη της θετικής ατζέντας να συνέβαλε δραστικά.
Αλλά το αποτέλεσμα δεν παύει να πιστώνεται και στον Ν. Χριστοδουλίδη, ως μια πολιτικοδιπλωματική ανάσα. Ο Πρόεδρος συνέβαλε στο να ανοίξει μια χαραμάδα, μέσα από την οποία δυνητικά μπορούν να περάσουν και θετικές πρωτοβουλίες.
Θα διαφανεί σχετικά σύντομα αν η πενταμερής θα είναι μια πραγματική ρωγμή με προοπτικές. Ή αν το θετικό πρόσημο μιας νέας κινητικότητας θα μπει τελικά μόνο μπροστά από την αιτιολόγηση δεύτερης θητείας Χριστοδουλίδη.
Όμως, εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για όλους μας: Το ποτήρι δεν είναι ούτε μισοάδειο, ούτε μισογεμάτο. Είναι απλώς ακόμα όρθιο!
Μέχρι τον Ιούνιο όλοι μας, ανεξαρτήτως τοποθέτησης στο Κυπριακό υπέρ ή κατά της ΔΔΟ, είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε μια πολύ συγκεκριμένη τοποθέτηση για το «με τι θα γεμίσει το ποτήρι», αλλά και για το «μέχρι πού θα γεμίσει». Όχι πάντως με αερολόγες γενικότητες, ούτε και μέχρι το ανώτερο σημείο των προσδοκιών μας. Και τα δύο αυτά ισοδυναμούν πλέον με μηδέν!
Τα δεδομένα
Αν επιχειρήσουμε να γεμίσουμε ο καθένας το ποτήρι με το ιδανικό που έχουμε στο μυαλό μας, τότε θα διαπιστώσουμε ότι είναι κούπα του Πυθαγόρα, και θα οδηγηθούμε στο αντίθετο αποτέλεσμα: Να μείνει εντελώς άδειο.
Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας:
1. Ο Πρόεδρος, όσο και να το θέλουμε, δεν πρόκειται να δώσει το επιθυμητό περιεχόμενο στο «να ξαναξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις από εκεί που μείναμε». Το εκεί που μείναμε λογικά σημαίνει δέσμευση στο κεκτημένο μέχρι και το δείπνο του Κραν Μοντανά. Όμως δεν θα το κάνει. Στην ουσία θέλει να επαναδιαπραγματευτεί τα μισά από όσα είχαν συμφωνηθεί.
2. Η μετακίνηση της Άγκυρας ξανά πίσω στο «εκεί που μείναμε» δεν είναι εφικτή, στο ορατό τουλάχιστον μέλλον. Όση ανάγκη και να έχει τα ήρεμα νερά και στο Κυπριακό. Ο χρόνος όμως είναι κρίσιμος. Πρέπει να έχουμε από σήμερα στόχο σαφή, τουλάχιστον σε αδρές γραμμές. Ο Ιούλιος είναι μια ανάσα.
3. Μέρος από τις φοβίες μεγάλης μερίδας των Ελληνοκυπρίων μπορεί να ήταν αρχικά σκόπιμα καλλιεργημένες ή τεχνητές, σήμερα όμως έχουν ενσωματωθεί σε μεγάλο βαθμό στο ίδιο το DNA της σκέψης μας. Οι κυριότερες: (α) Πιθανή λύση θα ανατρέψει πλήρως την προσωπική μας ζωή όπως την ξέραμε. (β) Η συνδιοίκηση με τους Τουρκοκυπρίους θα φέρει νέα αδιέξοδα και συγκρούσεις. (γ) Η Τουρκία θα κρατά αιχμάλωτη την Κύπρο, μέσω στρατευμάτων και εγγυήσεων.
Πού καταλήγουμε αν τα βάλουμε όλα αυτά κάτω;
Για να είναι ο Ιούλιος αρχή
Αν θέλουμε πράγματι ο Ιούλιος να είναι η αρχή μιας διαδικασίας που να μας φέρει το 2026 στην επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, θα πρέπει να προσανατολίσουμε τη σκέψη μας και τη διπλωματία σε κάποιες κατευθύνσεις:
Ι. Να πιέσουμε τον Ν. Χριστοδουλίδη να εγκαταλείψει την αυτοκαταστροφική του τάση σε όλα. Για παράδειγμα, αυτή η δυστοκία στο να πούμε το «ναι» για τον διορισμό της Ολγκίν είναι ήδη ζημιογόνα. Ακόμη κι αν μετά τα καμώματα πούμε το «ναι», η ζημιά έγινε ήδη.
ΙΙ. Να αφήσουμε όλοι τις γενικολογίες και να επικεντρωθούμε στα πολύ συγκεκριμένα ζητήματα που έχουμε μπροστά μας. Εκ των πραγμάτων, ο Ιούνιος απαιτεί περιεχόμενο και στόχο. Όχι μόνο σερνάμενα ΜΟΕ. Για τα οποία επίσης πρέπει να δουλέψουμε σοβαρά.
ΙΙΙ. Μια διέξοδος υπάρχει που να καλύπτει σε κάποιο βαθμό τις ανάγκες του νέου σκηνικού. Όχι μόνο τις αντικειμενικές αλλά και τις υποκειμενικές. Δηλαδή τις ανάγκες, φοβίες, και ανησυχίες των περισσότερων Ελληνοκυπρίων πολιτών:
Τα δύσκολα
(α) Αποδοχή των έξι σημείων του πλαισίου Γκουτέρες ως έχουν.
(β) Αποδοχή των βασικών δεσμεύσεών μας για την πολιτική ισότητα (μία τουρκοκυπριακή ψήφος στο Υπουργικό, εκ περιτροπής προεδρία).
(γ) Δήλωση ετοιμότητας για μεταφορά μέρους των εξουσιών που συμφωνήθηκε να έχει η κεντρική κυβέρνηση προς τις δύο πολιτείες. Τόσες όσες θα διατηρούν το καθεστώς σε ομοσπονδιακό και όχι συνομοσπονδιακό σύστημα.
(δ) Εμμονή στη ρητή αποδοχή από την άλλη πλευρά του εγγράφου που κατέθεσε ο ΓΓ στο δείπνο για πλήρη κατάργηση των εγγυήσεων (μέσω μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογής της λύσης, όπου η Άγκυρα έχει μόνο τριτεύοντα συμβουλευτικό ρόλο και καθόλου δικαίωμα μονομερούς επέμβασης). Αυτό το σημείο πρέπει να τεθεί ως αδιαπραγμάτευτο.
Το πρώτο και το δεύτερο σημείο ακυρώνουν την πεποίθηση του διεθνούς παράγοντα ότι δεν θέλουμε στην πραγματικότητα λύση. Ακυρώνει επίσης το μεγαλύτερο μέρος της προπαγάνδας Τατάρ. Όχι μέσω «νέων υποχωρήσεων», αλλά μέσω στοιχείων που ήδη έχουμε αποδεχτεί.
Το τρίτο σημείο δεν θα έχει στόχο να «συναντήσουμε» τις τουρκικές θέσεις, αλλά να καθησυχάσουμε τις ανησυχίες των Ελληνοκυπρίων ότι η ζωή τους θα ανατραπεί ριζικά, και ότι για το κάθε τι θα χρειάζεται έγκριση των Τουρκοκυπρίων. Θα πείθει για επαρκή αυτονομία και αυτενέργεια της ελληνοκυπριακής πολιτείας.
Το τέταρτο θα αίρει σε πολύ μεγάλο βαθμό το αίσθημα ανασφάλειας των Ελληνοκυπρίων για ανά πάσα στιγμή στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας. Η τυχόν παρουσία στο Ριζοκάρπασο ενός στρατοπέδου με 650 Τούρκους στρατιώτες (με παράλληλη παρουσία 950 Ελλήνων στρατιωτών στον νότο) μπορεί να αφομοιωθεί. Από την άλλη, το μονομερές δικαίωμα δεν ήταν καν θέμα το 2004, αλλά σήμερα είναι θέμα για τον «μέσο Ελληνοκύπριο πολίτη». Καλώς ή κακώς.
Αυτά, αν θέλουμε. Αν δεν θέλουμε, συνεχίζουμε με τις συνταγές ενός παρελθόντος κόσμου. Ώσπου να μας στείλει κοντά του η πραγματικότητα…
Το Καλάθι
• … με την απληστία (1): Είπαμε για την τάση του Ν. Χριστοδουλίδη να δίνει μία και να χύνει την καρδάρα με το γάλα. Το ίδιο έκανε και με το μεταναστευτικό. Όσο χειριζόταν το θέμα αποκλειστικά ο υπουργός Εσωτερικών, του έβγαινε ένα θετικό αποτέλεσμα. Ήθελε περισσότερο. Γι’ αυτό έφτιαξε υφυπουργείο, βάζοντας επικεφαλής άτομο γνωστό για τις… ανθρωπιστικές του απόψεις. Αποτέλεσμα, μας βαρούν αλύπητα ο ΟΗΕ και οι διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις για βίαια push backs, στη στεριά και στη θάλασσα.
• … με την απληστία (2): Η παρουσία και η πολιτεία του Τραμπ, εκτός όλων των άλλων κακών, δημιούργησε και ένα κλίμα νομιμοποίησης του θράσους. Δεν είναι μόνο η τάση εκλογικής ανόδου των ακροδεξιών. Είναι και το πνεύμα κανονικοποίησης της ακρότητας και της φασίζουσας πολιτικής. Από το Τελ Αβίβ και την Άγκυρα, μέχρι τη Βουδαπέστη και την Μπρατισλάβα, η θρασύτητα και η ακραία αντιδημοκρατικότητα έγιναν σχεδόν «μόδα».
• …με την απληστία (3): Κυκλοφόρησε και ο «Συκοφάντης»… Να έχεις ένα σωρό βιβλία στο γραφείο που περιμένουν διάβασμα, και να νιώθεις ότι έχεις υποχρέωση να ακούσεις και την «αντίθετη άποψη». Και να «πρέπει» να υποβάλεις τον εαυτό σου στο μαρτύριο να διαβάζεις ένα βιβλίο, που θα διερωτάσαι για κάθε γραμμή ποια νέα πονηριά κρύβεται από πίσω. Νομίζω θα τιθασεύσω προς το παρόν την απληστία της συνείδησής μου. Εξάλλου, το έργο θα έχει ακόμη πολλά επεισόδια. Φτάνει να είναι υγιείς οι συκοφαντούμενοι από τον «Συκοφάντη».
