Εδώ και αρκετούς μήνες, οι καταναλωτές στην Κύπρο αντιμετωπίζουν διαρκείς αυξήσεις τιμών σε βασικούς τομείς της οικονομίας, όπως τα καύσιμα, τα τρόφιμα και οι υπηρεσίες σε ξενοδοχεία και εστιατόρια. Οι συνεχείς ανατιμήσεις προκαλούν έντονη ανησυχία, καθώς το κόστος ζωής αυξάνεται σημαντικά. Η άνοδος των τιμών στα καύσιμα επηρεάζει αλυσιδωτά το κόστος μεταφοράς και, συνεπώς, την τελική τιμή πολλών προϊόντων, κυρίως τροφίμων. Παράλληλα, οι τιμές στα σούπερ μάρκετ αυξάνονται σταθερά, με βασικά αγαθά όπως το ψωμί, το γάλα και τα λαχανικά να επιβαρύνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό.
Ένα παράδοξο παρατηρείται όταν μειώνονται οι τιμές των καυσίμων, που οι τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών παραμένουν υψηλές. Αυτό οφείλεται στην ακαμψία της αγοράς, καθώς οι επιχειρήσεις καθυστερούν να μειώσουν τις τιμές, επικαλούμενες σταθερά έξοδα όπως μισθούς και ενοίκια. Επιπλέον, αποφεύγουν τις μειώσεις τιμών για να μην δημιουργήσουν προσδοκίες για περαιτέρω μειώσεις, που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την κερδοφορία τους. Αντίθετα, όταν τα καύσιμα αυξάνονται, οι επιχειρήσεις προχωρούν άμεσα σε αυξήσεις, ενσωματώνοντας την αύξηση στο κόστος τους. Συχνά, αυτή η πρακτική συνοδεύεται από προληπτικές αυξήσεις λόγω αβεβαιότητας, ενώ σε περιόδους οικονομικής πίεσης μειώνεται και ο ανταγωνισμός.
Η πιθανότητα αισχροκέρδειας δεν μπορεί να αγνοηθεί. Όταν οι τιμές παραμένουν σταθερά υψηλές χωρίς αντικειμενικούς λόγους, εγείρονται υποψίες ότι οι επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται τις συνθήκες για να διατηρήσουν αυξημένα περιθώρια κέρδους. Σε αγορές με περιορισμένο ανταγωνισμό αυτό είναι πιο εύκολο, καθώς δεν υπάρχει πίεση για μείωση τιμών. Η αντιμετώπιση της κατάστασης απαιτεί ουσιαστική παρέμβαση των Αρχών. Οι τακτικοί έλεγχοι, η διαφάνεια στην τιμολόγηση και η προώθηση του ανταγωνισμού είναι βασικά εργαλεία. Παράλληλα, οι καταναλωτές πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι για τις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών και να αναφέρουν στις Αρχές οποιεσδήποτε περιπτώσεις θεωρούν ότι μπορεί να υποδηλώνουν αισχροκέρδεια..
Η αύξηση των τιμών στην Κύπρο είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που αντικατοπτρίζει την πολυπλοκότητα της αγοράς και την αλληλεπίδραση διεθνών και τοπικών παραγόντων. Η ακαμψία των τιμών παρά τις μειώσεις στα καύσιμα και η συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών σε περιόδους αύξησης των καυσίμων δείχνουν ότι οι καταναλωτές θα πρέπει να προσαρμοστούν σε μία νέα οικονομική πραγματικότητα. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για συνεχιζόμενες διακυμάνσεις, ενώ οι κρατικές Αρχές πρέπει να εξετάσουν τρόπους για την ενίσχυση της αγοράς και τη στήριξη των καταναλωτών σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.
*Καθηγητή-ανθρωπολόγου στο Philips University, πρώην πρύτανη
