Κάθε χρόνο δημοσιοποιούνται μια σειρά από στοιχεία για την κατάταξη των κυπριακών Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων με βάση διεθνείς οργανισμούς αξιολόγησης της Εκπαίδευσης. Παράλληλα, παρατηρούμε τη δημοσιοποίηση στοιχείων όπως, λ.χ., το ποσοστό εργοδότησης των πτυχιούχων των τμημάτων αυτών. Τα εν λόγω δεδομένα χρησιμοποιούνται ως ενισχυτικά επιχειρήματα στην προβολή με σκοπό την επιλογή των ιδρυμάτων αυτών από τους φοιτητές.
Εδώ προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα: ποιος διενεργεί αυτές τις αξιολογήσεις και με ποια κριτήρια; Τι σημαίνει μια ενδεχόμενη υψηλή θέση ενός ιδρύματος σε κάποιες από αυτές τις κατατάξεις για έναν φοιτητή που θα επιλέξει το εν λόγω ίδρυμα; Ανταποκρίνεται σε τελευταία ανάλυση αυτή η αξιολόγηση στις ανάγκες των φοιτητών;
Οι διεθνείς οργανισμοί αξιολόγησης
1. QS World University Rankings: Βασίζεται σε στοιχεία επιστημονικών δημοσιεύσεων από βιβλιογραφική βάση που αφορούν την ερευνητική δραστηριότητα που αναπτύσσεται από καθηγητές/τριες και ερευνητές/τριες των αξιολογούμενων πανεπιστημίων. Επίσης, συνυπολογίζονται ο διεθνής χαρακτήρας του ιδρύματος και η φήμη του, τόσο στον χώρο της αγοράς όσο και στον ακαδημαϊκό χώρο.
Συναντάμε το Πανεπιστήμιο Κύπρου στην 389η θέση στη λίστα για το 2025.
1. Times Higher Education (THE) World University Rankings: Βασίζεται και αξιολογεί τη συνολική απόδοση των πανεπιστημίων σε 13 κριτήρια, όπως η διδασκαλία, η έρευνα, οι αναφορές, η βιομηχανική γνώση και η διεθνής προοπτική.
Συναντάμε το Πανεπιστήμιο Κύπρου στις θέσεις 401-500, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στις θέσεις 501–600, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου στις θέσεις 601-800 και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου στις θέσεις 801-1.000 στη λίστα για το 2025.
1. Academic Ranking of World Universities (ARWU) ή Shanghai Rankings: Βασίζεται σε 6 κριτήρια, όπως ο αριθμός των αποφοίτων και των καθηγητών που έχουν κερδίσει βραβεία Nobel, ο αριθμός των ερευνητών που εμπεριέχονται ως παραπομπές στις επιστημονικές εκδόσεις, ο αριθμός των άρθρων που δημοσιεύονται στα περιοδικά Nature και Science.
Συναντάμε το Πανεπιστήμιο Κύπρου στις θέσεις 701-800 στην κατάταξη για το 2024.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι μέθοδοι αυτοί αξιολόγησης έχουν δεχθεί επικρίσεις για την υπερβολική τους εξάρτηση από υποκειμενικούς δείκτες και έρευνες φήμης, οι οποίες τείνουν να παρουσιάζουν διακυμάνσεις με την πάροδο του χρόνου.
Παράλληλα, πηγές από τον ακαδημαϊκό χώρο ανέφεραν στον «Π» ότι ορισμένα ιδρύματα φροντίζουν με παράπλευρους τρόπους να ανεβαίνουν στην κατάταξη, λόγου χάριν προσλαμβάνοντας βραβευμένους καθηγητές διεθνούς φήμης, το οποίο και αποτελεί κριτήριο στην κατάταξη, χωρίς να παράγουν κατά ανάγκη ακαδημαϊκό έργο. Και εδώ έγκειται και το ζήτημα του αν σκοπός ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος θα είναι η αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας ή η συμπερίληψή του σε αυτές τις κατατάξεις.
Το περιβάλλον της προβολής
Εκπρόσωπος του Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΔΙΠΑΕ) ανέφερε στον «Π» ότι οι στατιστικές εργοδότησης των πτυχιούχων των πανεπιστημίων δεν αποτελούν κομμάτι της αξιολόγησης από διεθνείς οργανισμούς. Επίσης, πρόσθεσε ότι ο ΔΙΠΑΕ δεν είναι υπεύθυνος για να ελέγξει τις στατιστικές που δημοσιεύονται κάθε χρόνο από τα πανεπιστήμια για λόγους προσέλκυσης φοιτητών.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ΔΙΠΑΕ εξέδωσε σύσταση με σκοπό όπως καλεί τα ΑΕΙ να δημοσιοποιούν διαφημίσεις χωρίς αναληθείς ισχυρισμούς και να μην παραλείπουν πληροφορίες. Συνεχίζει προσθέτοντας ότι «στο υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη διασφάλιση της ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης στη Δημοκρατία, τα ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης προτρέπονται να μην λειτουργούν και να μην διαφημίζουν νέα προγράμματα σπουδών τα οποία δεν έτυχαν αξιολόγησης-πιστοποίησης από τον Φορέα».
Όπως δήλωσε στον «Π» εκπρόσωπος της Διεύθυνσης Ανώτερης Εκπαίδευσης, τα δεδομένα που αφορούν στην απασχολησιμότητα των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης προκύπτουν από εθνικές και ευρωπαϊκές έρευνες, όπως: η Εθνική Έρευνα Παρακολούθησης Αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης (CYGraduates) και η Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της Eurostat (EU-LFS). Παράλληλα, τα ποσοστά που παρουσιάζονται από μεμονωμένα ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης θα πρέπει να συνοδεύονται από αναφορά στις πηγές των δεδομένων τους. Σε κάθε περίπτωση, τα ίδια τα ιδρύματα φέρουν την αποκλειστική ευθύνη για την τεκμηρίωση και την ακρίβεια των στοιχείων που δημοσιοποιούν.
Τι λένε τέσσερις πρυτάνεις για το θέμα
Σε τέσσερις πρυτάνεις πανεπιστημίων θέσαμε το εξής ερώτημα. Θεωρείτε ότι η προσπάθεια των ιδρυμάτων να πετύχουν υψηλή επίδοση στις αξιολογήσεις αφαιρεί από την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας; Τι απαντούν οι ίδιοι;
Φίλιππος Πουγιούτας, πρύτανης Πανεπιστημίου Λευκωσίας, πρόεδρος της Συνόδου των Πρυτάνεων των Κυπριακών Πανεπιστημίων: Από τη μία, δεν είναι αυτοσκοπός οι αξιολογήσεις αλλά, από την άλλη, δεν είναι αρνητικές καθότι μέσα από αυτές υπάρχει συνεχής βελτίωση του πανεπιστημίου και του έργου του, βοηθάνε στην καλυτέρευση της έρευνας, στην καινοτομία και στην προσφορά των πανεπιστημίων στην κοινωνία. Δεν βλέπω κάτι αρνητικό σε αυτές.
Τάσος Χριστοφίδης, πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου, αντιπρόεδρος της Συνόδου των Πρυτάνεων των Κυπριακών Πανεπιστημίων: Τα εργαλεία της αξιολόγησης είναι χρήσιμα εφόσον δεν τα θεοποιεί κανείς. Εμείς ως πανεπιστήμιο δεν προσαρμόζουμε το έργο μας με βάση αυτά απλά και μόνο για να πηγαίνει καλά το ίδρυμα σε αυτούς τους δείκτες. Προσπαθούμε για το καλύτερο σε εκπαιδευτικό και ερευνητικό επίπεδο χωρίς να έχουμε ως αυτοσκοπό να ικανοποιήσουμε αυτούς τους δείκτες. Αν από εκεί και πέρα πετύχουμε υψηλότερη θέση είναι καλοδεχούμενη. Παράλληλα υπάρχει μια προσπάθεια στην Ευρώπη για απαγκίστρωση από την αξιολόγηση των κατατάξεων. Επίσης θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν διαφορετικού είδους κριτήρια για τις κατατάξεις που δεν ευνοούν όλα τα ιδρύματα. Από την άλλη, είναι σημαντικά γιατί σε αυτά βασίζονται φοιτητές για να επιλέξουν τον τόπο που θα σπουδάσουν. Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από την κατάταξη, τα ιδρύματα θα πρέπει πάντα να ανεβαίνουν με το έργο που επιτελούν. Τέλος, κάποιες τέτοιες κατατάξεις δεν ευνοούν τις ανθρωπιστικές σπουδές ή, για παράδειγμα, μπορεί να είναι πιο δύσκολο για ένα ελληνόφωνο τμήμα να εξασφαλίσει καλή θέση (λόγω μικρού αριθμού βιβλιογραφικών αναφορών κ.λπ.).
Ανδρέας Ευσταθίου, πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, γραμματέας της Συνόδου των Πρυτάνεων: Είναι πολύ θετικό για τα ιδρύματα της Κύπρου ότι συμμετέχουν στις αξιολογήσεις οι οποίες καταμετρούν την αριστεία και την καλυτέρευση στους τομείς της διδασκαλίας και της Εκπαίδευσης, στη διασύνδεση με την οικονομία, στη διεθνοποίηση και θεωρώ ότι δεν αδικούνται με κάποιον τρόπο τα ιδρύματα από αυτές. Είναι θέμα κάθε πανεπιστημιακού ιδρύματος να βελτιώνεται συνεχώς σε όλους τους τομείς. Παράλληλα, μέσα από αυτές τις αξιολογήσεις είναι θετικό ότι τα πανεπιστήμια της Κύπρου γίνονται παγκοσμίως ορατά και μπορούν να προσελκύουν φοιτητές από όλο τον κόσμο.
Παναγιώτης Ζαφείρης, πρύτανης ΤΕΠΑΚ: Θεωρούμε σημαντική τη διαδικασία της αξιολόγησης καθότι μέσα από αυτήν κοιτάζουμε πώς μπορούμε να βελτιωνόμαστε συνεχώς και να κάνουμε το καλύτερο. Από την άλλη, η πλήρης προσήλωση σε αυτή τη διαδικασία εγκυμονεί κινδύνους έτσι ώστε ένα ίδρυμα να ικανοποιεί μόνο συγκεκριμένα κριτήρια. Οι αξιολογήσεις αυτές βασίζονται σε μεγάλο αριθμό κριτηρίων που έχουν και αποτέλεσμα στην καλυτέρευση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Σίγουρα όμως δεν μπορούμε να συγκρίνουμε δυσανάλογα μεγέθη ιδρυμάτων.
