Πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες τόσο από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό αποτελούν τους θερινούς μήνες τα αγρινά της Κύπρου. Ο «Π» συνομίλησε με τους Χάρη Νικολάου, δασικό λειτουργό Α’ Τάξης, και Νίκο Κασιήνη, ανώτερο λειτουργό της Υπηρεσίας Θήρας. Τα αγρινά τα συναντάς κυρίως στο Δάσος της Πάφου αλλά κινούνται και βορειοδυτικά προς τις περιοχές του Κάμπου, του Πύργου και κατεβαίνουν Πωμό και Γυαλιά. Τα τελευταία δέκα χρόνια ωστόσο υπάρχει πληθυσμός στο Τρόοδος στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους (πάνω από 200- 300 ζώα τα οποία ζουν μόνιμα στο Τρόοδος και αναπαράγονται). Εάν θέλει κάποιος να δει αγρινά, μπορεί να τα συναντήσει από τον δρόμο του Ορκόντα προς τον Πύργο Τηλλυρίας. Ο αριθμός των αγρινών στην Κύπρο, σύμφωνα με τις τελευταίες καταγραφές, είναι περίπου 2.500 με 3.500 χιλιάδες.
Το καλοκαίρι
Ο καλύτερος χρόνος αναζήτησής τους κατά την καλοκαιρινή περίοδο είναι, όπως είπε ο κ. Νικολάου, οι πρωινές και οι απογευματινές ώρες, αφού τις θερμές ώρες καταφεύγουν για ηρεμία και ξεκούραση σε σκιερές και απόμερες ρεματιές και χαράδρες του δάσους. Είπε ωστόσο πως τα αγρινά το καλοκαίρι λόγω της λειψυδρίας ταλαιπωρούνται με αποτέλεσμα να προσφεύγουν είτε σε φυσικές πηγές νερού που καθαρίζει το Τμήμα Δασών είτε σε ποτίστρες που τοποθετεί η Υπηρεσία Θήρας είτε σε μικρά φράγματα είτε σε ποταμούς που έχει απομείνει νερό. Τον χειμώνα μπορούμε να τα εντοπίσουμε πιο εύκολα αφού κινούνται κατά τη διάρκεια όλης της μέρας και προτιμούν τα ξέφωτα του δάσους, όπου μπορούμε να τα παρατηρήσουμε ευκολότερα. Για τους άτυχους, τους ανυπόμονους και γι’ αυτούς που δεν θέλουν να προσπαθήσουν πολύ, υπάρχει περιφραγμένος χώρος με αγρινά σε μικρή απόσταση από τον Δασικό Σταθμό του Σταυρού της Ψώκας, στην καρδιά του Δάσους Πάφου. Αναφορικά με την αρμοδιότητα του Τμήματος Δασών ο κ. Νικολάου είπε πως εστιάζεται στη φροντίδα των συγκεκριμένων πληθυσμών που έχουν στον Σταυρό της Ψώκας και στα Πλατάνια, ενώ ο σκοπός είναι να μπορεί το κοινό, ο τουρίστας ή οι Κύπριοι επισκέπτες, να βλέπει αγρινά από κοντινή απόσταση γιατί δεν είναι εύκολο να τα δεις σε άγριο πληθυσμό. Πρόσθεσε ακόμη πως ένας λόγος που έχουν αγρινά σε αιχμαλωσία είναι για να αποφύγουν να κολλήσουν κάποια μολυσματική ασθένεια, σημειώνοντας πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος των αγρινών είναι ότι συνυπάρχει με κοπάδια, πρόβατα και κατσίκες. Συγκεκριμένα, είπε πως επειδή δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι έλεγχοι στα κατεχόμενα μπορεί, όπως έγινε στο παρελθόν, να μεταδοθούν μολυσματικές ασθένειες στα αγρινά και να δημιουργηθεί πρόβλημα με τον πληθυσμό. Κατά αυτόν τον τρόπο, τόνισε, «έχουμε και ένα γενετικό υλικό ασφαλισμένο σε περίπτωση που ο πληθυσμός μας αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα». Επίσης μεγάλη απειλή είναι και η λαθροθηρία, αν και υπάρχουν λιγότερα περιστατικά πλέον.
Προστασία
Ένα μεγάλο πρόβλημα που προκύπτει τα τελευταία χρόνια, ανέφερε ο κ. Νικολάου, είναι και οι μεγάλοι αριθμοί αδέσποτων σκύλων που δυστυχώς ζουν μέσα στα δάση και δημιουργούν αγέλες, επιτίθενται σε αγρινά και τα σκοτώνουν. Αυτές οι αγέλες προέρχονται είτε από τα κατεχόμενα είτε από κάποια αδέσποτα ζώα που περιφέρονται στην ελεύθερη Κύπρο. Σημειώνεται πως με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση, που εξασφάλισε το Τμήμα Δασών, έχει ολοκληρωθεί (2011) το Διαχειριστικό Σχέδιο για το Αγρινό. Τα βασικότερα διαχειριστικά μέτρα που προτείνονται στο Σχέδιο είναι η αρτιότερη προστασία του είδους από τη λαθροθηρία, η διατήρηση του ενδιαιτήματος (δάσους) σε καλή κατάσταση, η βελτίωση των συνθηκών διατροφής του αγρινού με σπορές εντός του δάσους. Ακόμη η παρακολούθηση της κατάστασης υγείας του πληθυσμού και έλεγχος της συνβόσκησης με αιγοπρόβατα. Άμβλυνση των ζημιών που προκαλούνται στις γεωργικές καλλιέργειες, καθώς και η δημιουργία ενός δεύτερου πληθυσμού ως αποθέματος ασφαλείας κ.ά.
Τι τα απειλεί
Από την πλευρά του, ο κ. Κασιήνης πρόσθεσε πως υπάρχουν εξάρσεις κατά καιρούς και κατά περιοχές αναλόγως, κάποιες εποχές που βολεύουν κάποιους λαθροθήρες. Σημείωσε πως παρά το γεγονός ότι το είδος, σήμερα, δεν κινδυνεύει άμεσα με αφανισμό, υπάρχουν αρκετά προβλήματα και απειλές. Αυτά συνοψίζονται, όπως είπε, στις ζημιές που προκαλούν σε γεωργικές καλλιέργειες, στη λαθροθηρία, στην απώλεια από επιδρομές αδέσποτων σκύλων, στην καταδίωξη από τα κυνηγετικά σκυλιά κατά την περίοδο κυνηγίου, στις δηλητηριάσεις, στη μετάδοση ασθενειών από τη συνβόσκησή τους με αιγοπρόβατα κ.λπ. Αρμόδιος φορέας για τη διαχείριση και προστασία του αγρινού είναι το Ταμείο Θήρας, που συνεργάζεται με την Αστυνομία για την πάταξη της λαθροθηρίας και με το Τμήμα Δασών, που εμπλέκεται και στη διαχείριση αφού έχει την ευθύνη του κρατικού δάσους που είναι ο κύριος βιότοπος του αγρινού.
Τι τρώνε τα αγρινά;
Όπως αναφέρθηκε από τους αρμοδίους, είναι είδος που παρουσιάζει έντονο φυλετικό και εποχικό διμορφισμό. Τα αρσενικά φέρουν βαριά δρεπανοειδή κέρατα και είναι σαφώς μεγαλύτερα και πιο εντυπωσιακά ζώα από τα θηλυκά. Το βάρος τους φτάνει τα 35 Kg και το ύψος τους το ένα μέτρο. Το τρίχωμα των αρσενικών κατά τη χειμερινή περίοδο είναι βαρύ, χρώματος καστανού με έντονες σκούρες αποχρώσεις στο μπροστινό μέρος του λαιμού, στον θώρακα και στη ράχη. Κατά τη θερινή περίοδο το τρίχωμά τους είναι αρκετά πιο ελαφρύ, ανοιχτότερου χρώματος, ενώ οι σκούρες αποχρώσεις είναι πολύ πιο άτονες ειδικά στη ράχη όπου τείνουν να εξαφανιστούν. Τα θηλυκά άτομα δεν φέρουν κέρατα και το χρώμα τους είναι σχεδόν ομοιόμορφο, ανοιχτό καστανό, το δε βάρος τους δεν ξεπερνά τα 25 Kg. Μια από τις βασικές απορίες του κοινού, ανέφεραν οι αρμόδιοι, είναι για τη διατροφή του αγρινού. Ο κ. Κασιήνης ανέφερε πως αυτό τρέφετα με ποώδη φυτά, με βλαστούς, με θάμνους, αναλόγως της εποχής και της περιοχής αλλά και με το αν έχει νεογνά και λοιπά. Ενδεικτικά σημείωσε πως αν και η διατροφή του αγρινού ποικίλλει κατά τις διάφορες εποχές του έτους, γενικά προτιμά να τρέφεται με ποώδη παρά με δενδρώδη ή θαμνώδη βλάστηση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το καλοκαίρι, λόγω της έντονης ξηρασίας και της μείωσης της ποιότητας και της ποσότητας της ποώδους βλάστησης, τρέφεται συμπληρωματικά με βολβώδη φυτά, φύλλα και βλαστούς δέντρων και θάμνων και διάφορα φρούτα και καρπούς του δάσους όπως μόσφιλα, βαλανίδια, μούρα, αγριοστάφυλα κ.ά. Την περίοδο αυτή πολλά ζώα αναγκάζονται να εξέλθουν από τα όρια του δάσους προς αναζήτηση τροφής με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στις παραδασόβιες γεωργικές καλλιέργειες, όπως αμπέλια, οπωρώνες και εποχικές καλλιέργειες. Κυριότερος, συμπλήρωσε, περιοριστικός παράγοντας είναι η ύπαρξη του νερού, για αυτό και η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας έχει ένα μεγάλο δίκτυο με ποτίστρες και καλύπτει επαρκώς την περιοχή εξάπλωσης του είδους. Επεσήμανε τέλος πως όσο προχωρούμε με τις κλιματικές αλλαγές, που είναι εντονότερες στον τόπο μας, θα είναι ακόμη πιο έντονος περιοριστικός παράγοντας για πολλά είδη όχι μόνο για το αγρινό.
