Ανάκληση διαβατηρίων Τ/κ: Κίνδυνος αποζημιώσεων και προειδοποιήσεις από νομικούς

 

Σε περιπέτειες φαίνεται να οδηγεί η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για ανάκληση των διαβατηρίων Τουρκοκυπρίων «αξιωματούχων» και μελών της «επιτροπής για το άνοιγμα των Βαρωσίων», αλλά και την κατάθεση 5ης Διακρατικής Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με έγκριτους νομικούς να επισημαίνουν τον κίνδυνο να βρεθεί η Κυπριακή Δημοκρατία ενώπιον αστικού δικαστηρίου για αποζημιώσεις, αλλά και να εισέλθει σε μια πολυετή δικαστική διαδικασία με απρόβλεπτο αποτέλεσμα.

Αν και πηγές στη Νομική Υπηρεσία αναφέρουν ότι το μέτρο της ανάκλησης ή μη ανανέωσης διαβατηρίων στηρίζεται σε μια σειρά από δικαστικές αποφάσεις εντός και εκτός Κύπρου, εντούτοις φαίνεται ότι το μέτρο που έλαβε το Υπουργικό Συμβούλιο στηρίζεται κυρίως σε μια απόφαση του ανώτατου δικαστή Λουκή Σαββίδη, πατέρα του νυν γενικού εισαγγελέα Γιώργου Σαββίδη, που ως νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου αποτελεί πλέον νομικό προηγούμενο για κάθε αντίστοιχη απόφαση.

Κίνδυνος αποζημιώσεων

Πάντως, ο αντιπρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου Γιώργος Χριστοφίδης επεσήμανε τον κίνδυνο των αποζημιώσεων σε περίπτωση που επηρεαστούν ορισμένα δικαιώματα των προσώπων που αφορά η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.

Ο κ. Χριστοφίδης δήλωσε στον «Π» ότι η νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου, στην οποία στηρίζεται όπως φαίνεται η απόφαση της κυβέρνησης για ανάκληση των διαβατηρίων Τουρκοκυπρίων «αξιωματούχων» και μελών της «επιτροπής για το άνοιγμα των Βαρωσίων», αφορά την υπόθεση 742/88 «Θέκλα Κίττου εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω του υπουργού Εσωτερικών», που αφορούσε μια Ελληνοκύπρια η οποία ζήτησε να της εκδοθεί διαβατήριο μόνο στην ελληνική γλώσσα. «Το αίτημα», ανέφερε, «είχε απορριφθεί και έγινε προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο έδωσε ερμηνεία για το τι σημαίνει διαβατήριο, λέγοντας ότι είναι ένα έγγραφο που εκδίδεται εκ μέρους και εξ ονόματος ενός κράτους για έναν πολίτη που προτίθεται να ταξιδέψει και ουσιαστικά διευκολύνει την είσοδο και τη διακίνησή του στη συγκεκριμένη χώρα, προσφέροντάς του και προστασία. Το Ανώτατο απέρριψε την προσφυγή, διότι θεώρησε ότι η έκδοση διαβατηρίου δεν είναι διοικητική πράξη η οποία προσβάλλεται με προσφυγή, αλλά πρόκειται περί κυβερνητικής πράξης η οποία δεν αμφισβητείται ενώπιον δικαστηρίου. Το δικαστήριο αποφάσισε, δηλαδή, ότι δεν μπορεί να προσβληθεί με διοικητική προσφυγή κάτω από τις πρόνοιες του 146 του Συντάγματος».

Ερωτηθείς κατά πόσον μπορεί να στηριχθεί σε αυτή τη νομολογία μια κυβερνητική απόφαση ανάκλησης διαβατηρίου, ο κ. Χριστοφίδης απάντησε θετικά και επικαλέστηκε μια άλλη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στην υπόθεση 148/99 «Ανδρέας Ευθυμίου κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω του ΠτΔ», η οποία αφορούσε προσφυγή κατά της απόφασης τής τότε κυβέρνησης για την ανάκληση της έλευσης των ρωσικών πυραύλων S-400 και σχετίζεται με το θέμα της ανάκλησης ως πράξη κυβερνήσεως. Εξήγησε, επίσης, ότι η έκδοση και αφαίρεση διαβατηρίων αποτελεί κυβερνητική πράξη και συνεπώς δεν προσβάλλεται στο δικαστήριο. «Εξάλλου», όπως είπε, «αυτή ήταν και η γραμμή του κράτους τότε με το κούρεμα καταθέσεων, όπου υποστήριζε ότι η συγκεκριμένη απόφαση αποτελούσε μια κυβερνητική πράξη που είχε σχέση με το δημόσιο συμφέρον και δεν ήταν ατομικής φύσεως που προσβάλλει ενεστώς έννομο συμφέρον όπως οι διοικητικές πράξεις».

Συνεπώς, ανέφερε, τα επηρεαζόμενα πρόσωπα από την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου δεν μπορούν να προσφύγουν στο δικαστήριο, διότι μιλάμε για κυβερνητική πράξη. Όμως, αν από την κυβερνητική αυτή πράξη προκύψει ότι υπάρχει παρανομία σε άλλο επίπεδο, δηλαδή επηρεάζονται ή θίγονται άλλα δικαιώματα και προκαλείται ζημιά στους επηρεαζόμενους, τότε θα μπορούν να αποταθούν σε αστικό δικαστήριο και να απαιτήσουν πιθανές αποζημιώσεις. Για παράδειγμα, εξήγησε, μετά από αυτή την απόφαση μπορεί να τεθεί το επιχείρημα ότι δεν μπορούν οι επηρεαζόμενοι να ταξιδέψουν στο εξωτερικό ή δεν μπορούν να τύχουν προστασίας σε οποιοδήποτε άλλο κράτος. Άρα, επηρεάζεται το δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης, κάτι που μπορεί να επικαλεστεί το επηρεαζόμενο πρόσωπο και να αποταθεί στο δικαστήριο για να διεκδικήσει τη ζημιά που του προκαλεί η απόφαση.

Ποια νομική βάση;

Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου κ. Άρης Κωνσταντινίδης, ανέφερε στον «Π» ότι το κάθε κράτος έχει δικαίωμα να λαμβάνει τιμωρητικά μέτρα σε βάρος υπηκόων του για διάφορες ενέργειές τους που μπορεί να είναι εχθρικές, όπως αποστέρηση υπηκοότητας (εφόσον δεν καθίστανται απάτριδες) κ.λπ. «Αυτές τις πράξεις όμως τις ορίζει κάποιος νόμος και άρα θα πρέπει η κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει σε ποια νομική βάση στηρίζεται η απόφαση για ανάκληση των διαβατηρίων», είπε. «Για παράδειγμα», συμπλήρωσε, «στην περίπτωση των πολιτογραφηθέντων στα πλαίσια του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος έγινε μια τροποποίηση στον Περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου» το 2020 και αφορούσε την αποστέρηση της υπηκοότητας».

Ο κ. Κωνσταντινίδης έκανε λόγο για κυρώσεις κατά ηγετικών προσώπων της τ/κ κοινότητας, που πρώτη φορά στην ιστορία του κυπριακού προβλήματος εφαρμόζονται από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αν και η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου έχει μάλλον συμβολικό χαρακτήρα, όπως είπε, αφού τα επηρεαζόμενα πρόσωπα μπορούν να ταξιδέψουν τουλάχιστον εντός της ζώνης Σένγκεν της ΕΕ με την ταυτότητα της ΚΔ. Ανέφερε, επίσης, ότι η απόφαση δεν αφορούσε αποστέρηση υπηκοότητας που καθιστά το επηρεαζόμενο πρόσωπο άπατρις και το διεθνές δίκαιο υποχρεώνει τα κράτη να μην καθιστούν πολίτες τους απάτριδες.

Σε ό,τι αφορά την 5η Διακρατική Προσφυγή στο ΕΔΑΔ, ο κ. Κωνσταντινίδης δήλωσε ότι το Βαρώσι αποτελεί μεν μια διαφορετική περίπτωση, αλλά πρέπει δε να αποδειχθεί ότι παραβιάστηκε κάποιο ανθρώπινο δικαίωμα με τρόπο που δεν έχει καλυφθεί από τις προηγούμενες διακρατικές προσφυγές, και ειδικά την 4η. «Δεν μπορείς», όπως εξήγησε, « να αποταθείς στο ΕΔΑΔ αν δεν έχει αλλάξει κάτι, και άρα η παραβίαση που θα επικαλεστούμε πρέπει να αφορά κάτι το οποίο δεν έχει κριθεί από το δικαστήριο και να είναι υπαρκτή παραβίαση κάποιου ατομικού δικαιώματος, δηλαδή να υπάρχουν θύματα της παραβίασης». Επεσήμανε, μάλιστα, το γεγονός ότι η Τουρκία δεν συμμορφώνεται με τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ και πως η προσφυγή αποτελεί μια μακρόσυρτη διαδικασία.

Ελλοχεύουν κίνδυνοι

Η διαδικασία της κατάθεσης της 5ης Διακρατικής Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) κατά των τουρκικών σχεδιασμών για το Βαρώσι θα είναι πολυετής και το αποτέλεσμα απρόβλεπτο, δήλωσε ο πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου κ. Χρίστος Κληρίδης.

Σε δηλώσεις του στο ΚΥΠΕ, ο κ. Κληρίδης ανέφερε είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσφυγή στο ΕΔΑΔ ειδικά για αυτό το θέμα της Αμμοχώστου. Εάν πετύχουμε αυτή την προσφυγή, όπως είπε, παρά τους κινδύνους που ελλοχεύουν, τότε θα είναι ακόμα ένα χαρτί στη διπλωματία και στην άσκηση πίεσης σε βάρος της Τουρκίας.  «Δυστυχώς», είπε, «αυτού του είδους οι υποθέσεις ενέχουν και κάποιο στοιχείο πολιτικοποίησής τους, ακόμα και στο επίπεδο των δικαστηρίων, και συνεπώς το αποτέλεσμα είναι απρόβλεπτο».

«Οι δυσκολίες», πρόσθεσε, «που θα αντιμετωπίσουμε είναι, όσον αφορά τις περιουσίες αυτές, το ενδεχόμενο η Τουρκία να εγείρει θέμα ότι είναι περιουσίες που ανήκουν στο ΕΒΚΑΦ και συνεπώς δεν τίθεται θέμα παραβίασης και να θέσει θέμα ότι καμία παραβίαση δεν υφίσταται, με δεδομένο ότι υπάρχει η ψευδοεπιτροπή στην οποία μπορεί να προσφύγουν οι επηρεαζόμενοι, είτε για να πάρουν την περιουσία τους είτε για αποζημίωση, είτε για ανταλλαγή κ.λπ., σύμφωνα με τις πρόνοιες του εσωτερικού μέσου που αναγνώρισε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην υπόθεση Δημόπουλος».