Ιστορίες ασθενών post Covid: «Δεν είχα τη δύναμη να φυσήξω ούτε τα κεράκια»

 

 

Μπορεί να έχει περάσει ένας χρόνος και κάτι από τότε που εντοπίστηκαν τα πρώτα κρούσματα κορωνοϊού στην Κύπρο, ωστόσο, από ό,τι φαίνεται, ο εν λόγω ιός θα συνεχίσει να μας ταλαιπωρεί για αρκετό χρονικό διάστημα. Κάτι τέτοιο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπάρχουν άτομα που νόσησαν με κορωνοϊό πριν από μήνες, δεν έχουν συμπτώματα, αλλά ακόμη υποφέρουν. Οι ασθενείς εν ολίγοις δεν είναι ενεργά κρούσματα, ωστόσο πάσχουν από το σύνδρομο long ή post covid, όπως ονομάζεται, το οποίο τους ταλαιπωρεί σε κάποιες περιπτώσεις περισσότερο και από την ίδια τη νόσηση. Αφού η επιστημονική κοινότητα έχει καταφέρει, σχετικά γρήγορα, να αποκωδικοποιήσει τη νόσο, με αποτέλεσμα μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο να υπάρχουν ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια, τώρα έρχεται αντιμέτωπη με τον γρίφο της post covid που ταλανίζει, σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, το 10-30% των νοσούντων για διάστημα 6-8 μηνών, ίσως και μεγαλύτερο.

Από 10-30%

Μεταξύ των ερευνητών διατυπώνεται η άποψη ότι το φαινόμενο της long-covid ενδεχομένως και να είναι απόρροια της λανθασμένης λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο μετά την νόσηση δουλεύει υπερωρίες. Εκτός αυτού, υπάρχουν δεδομένα στη βάση των οποίων αρκετοί ασθενείς με long covid βελτιώθηκαν σημαντικά μετά τη χορήγηση του εμβολίου, με τους επιστήμονες να τονίζουν ότι είναι πιθανόν το εμβόλιο να βοηθήσει επαναπροσανατολίζοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Όπως εξήγησε στον "Π" ο καθηγητής Φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου δρ Νικόλας Διέτης, η ερεύνα για τη μακρά νόσο κορωνοϊού βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, γι' αυτό και δεν έχουν καταγραφεί κάπου επίσημα. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το ποσοστό των νοσούντων που πάσχουν από long-covid ανέρχεται στο 10% των ασθενών, ενώ μια ερευνά από το Ηνωμένο Βασίλειο υποδεικνύει ότι το ποσοστό αυτό ακουμπά το 30%. Εκτός, όμως, από τους ασθενείς, το τελευταίο χρονικό διάστημα γνωστοποιούνται και περιστατικά ατόμων που νόσησαν χωρίς να έχουν συμπτώματα και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα εμφάνισαν συμπτώματα της νόσου, τα οποία τους ταλαιπωρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με τον δρα Διέτη, βασικό πρόβλημα στην ιχνηλάτηση του φαινομένου είναι η άγνοια των γιατρών, η οποία έχει ως αποτέλεσμα πολλά περιστατικά να μην εντοπίζονται. Αν αναλογιστεί κανείς την αύξηση των κρουσμάτων στην Κύπρο το προηγούμενο χρονικό διάστημα, αυτό συνεπάγεται ότι αρκετοί συμπολίτες μας αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν το συγκεκριμένο σύνδρομο. Το γεγονός αυτό, σε συνάρτηση με την επιδείνωση της επιδημιολογικής εικόνας της Κύπρου, η οποία αναμένεται τους επόμενους μήνες θα περιλαμβάνει και τους post-covid ασθενείς οι οποίοι, αν και δεν θεωρούνται κρούσματα, εξακολουθούν να χρήζουν νοσηλείας, καταλαμβάνοντας κλίνες στα δημόσια νοσηλευτήρια.

"Αμφιβάλλουν για τα συμπτώματά μας"

Προτού όμως φτάσουμε στο θέμα των δημόσιων νοσοκομείων και στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητάς τους, αξίζει να αναφερθεί ότι το long covid δεν αφορά άτομα που νοσηλεύονται ή χρειάστηκε να νοσηλευτούν, αλλά υπάρχουν και παραδείγματα ατόμων που ενώ όταν νόσησαν δεν ανέπτυξαν βαριά συμπτωματολογία, στη συνέχεια τα συμπτώματά τους αυξήθηκαν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της 29χρονής σήμερα Άννας, το όνομα της οποίας αλλάξαμε, καθώς η ίδια επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία της. Τόσο η Άννα όσο και η μητέρα της νόσησαν περί τα μέσα Απριλίου 2020, και οι δύο αναπτύσσοντας ήπια συμπτωματολογία, και ακόμη και σήμερα υποφέρουν. Η Άννα μίλησε για την εμπειρία της με τον ιό στον "Π" με παράπονο, υποστηρίζοντας ότι λόγω της άγνοιας που υπάρχει, τόσο στην ιατρική κοινότητα όσο και στον απλό κόσμο, τόσο η ίδια όσο και η μητέρα της πολλές φορές δεν γίνονται πιστευτές, ενώ αισθάνονται ότι δεν μπορούν να βρουν πουθενά την απαραίτητη κατανόηση. Όλα άρχισαν όταν στις 9 Απριλίου 2020, η μητέρα της Άννας, νοσηλεύτρια στο επάγγελμα, βρέθηκε θετική στον ιό, και δύο ημέρες αργότερα εμφάνισε τα πρώτα συμπτώματα και η κόρη της. Στις 14 ημέρες που ακολούθησαν, η 29χρονή ανέπτυξε ελάχιστο πυρετό, ενώ για τη μητέρα της τα πράγματα ήταν χειρότερα, μιας και είχε χαμηλό οξυγόνο, γι' αυτό και χρειάστηκε να νοσηλευτεί για 4 ημέρες. Το μαρτύριό τους όμως άρχισε από την ημέρα που βγήκαν από την καραντίνα. Όπως εξηγεί η Άννα, η αρχική ανακούφιση του τέλους της μάχης με τον κορωνοϊό δεν κράτησε για πολύ, μιας και σύντομα εμφανίστηκε η κόπωση, η δυσκολία στην αναπνοή, η αδυναμία και άλλα πολλά συμπτώματα, άλλα πιο ήπια και άλλα πιο βαριά. Παρ' όλο που έχουν περάσει αρκετοί μήνες από την υποτιθέμενη ανάρρωση, η νεαρή, η οποία σημειωτέον δεν πάσχει από κάποιο υποκείμενο νόσημα, δεν μπορεί να τρέξει, ούτε και να μιλήσει για περισσότερο από 30-40 λεπτά. "Το πιο δύσκολο για εμένα ήταν όταν έκλεινα τα 29 και οι φίλες μου, μου έφεραν τούρτα στη δουλειά. Δεν είχα τη δύναμη να φυσήξω τα κεράκια, όπως βέβαια δεν έχω και την ενέργεια να βγω έξω έστω και για ένα ποτό", είπε η Άννα, αποτυπώνοντας όχι μόνο τις σωματικές, αλλά και τις ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει η μακρά Covid-19, ιδιαίτερα σε άτομα νεαρής ηλικίας. Η ίδια μάλιστα υποστήριξε ότι δεν είναι λίγες οι φορές που άτομα από το περιβάλλον της αμφέβαλλαν για τα συμπτώματά της. "Μια μέρα στη δουλειά, μια συνάδερφος με ρώτησε αν χαίρομαι που εξαιτίας μου επωμίζονται το κουβάλημα οι υπόλοιποι, και όταν προσπάθησα να της εξηγήσω, είπε ότι όλα όσα βιώνω τα βγάζω από το μυαλό μου", τόνισε η Άννα, για να προσθέσει ότι μετά από αυτό αναγκάστηκε να αλλάξει πόστο και να μεταφερθεί σε γραφείο. Παρά το γεγονός ότι η δουλεία της είναι πλέον καθαρά γραφειακή, η ίδια δήλωσε ότι δεν μπορεί να εργαστεί συνεχόμενα πάνω από μια ώρα και ότι υπάρχουν φορές που τελειώνοντας τη δουλεία δεν μπορεί να σηκωθεί από το γραφείο. Αν και με την πάροδο του χρόνου τα συμπτώματα της ασθένειας εξασθενούν, η Άννα επισημαίνει ότι η ζωή, τόσο της ίδιας όσο και της μητέρας της, έχει αλλάξει.
"Δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος"

Η μητέρα της Άννας, την οποία ας την ονομάσουμε Μαρία, καθώς ούτε εκείνη θέλει να δημοσιευτούν τα πραγματικά της στοιχεία, προσβλήθηκε από τον ιό σε ηλικία 54 ετών. Τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν γι' αυτήν από την πρώτη κιόλας ημέρα που επέστρεψε από το νοσοκομείο πίσω στο σπίτι, μαζί με το οξυγόνο. Η ίδια μιλώντας στον "Π" αναφέρθηκε στις δυσκολίες τις οποίες αντιμετώπισε και στο γεγονός ότι πλέον δεν μπορεί να εργαστεί. "Επιστρέφοντας στο σπίτι, ήμουν τόσο αδύναμη που δεν μπορούσα να σηκώσω το ποτήρι με το νερό, ούτε και το κουτάλι για να φάω", θυμάται η κ. Μαρία, τονίζοντας ότι για κάποιες εβδομάδες χρειαζόταν βοήθεια ακόμα και για τα βασικά. Έναν μήνα μετά από την ημέρα που βγήκε από το νοσοκομείο, το οξυγόνο της σταθεροποιήθηκε και έτσι κατάφερε για πρώτη φορά να αποχωριστεί, έστω και για λίγο, τη μηχανή και να βγει έξω στον κήπο, με την ίδια να θυμάται και ακριβώς την ευχαρίστηση που ένιωσε την πρώτη φορά που κατάφερε να πάρει από μόνη της ανάσα. Δύο εβδομάδες αργότερα επέστρεψε στο νοσηλευτήριο στο οποίο εργαζόταν και εκεί άρχισαν τα δύσκολα. "Ήθελα να είμαι δραστήρια και λειτουργική αλλά δεν τα κατάφερνα, δεν ήμουν ο ίδιος άνθρωπος και ούτε και σήμερα μπορώ να κάνω τα ίδια πράγματα", τόνισε η κ. Μαρία, υπογραμμίζοντας ότι αναγκάστηκε μετά από 25 χρόνια στο επάγγελμα να εγκαταλείψει για διάστημα πέραν των 6 μηνών. Η δύσπνοια, η κόπωση και οι ταχυκαρδίες δεν την άφηναν να επιστρέψει στην προ-κορωνοϊού εποχή και έτσι η ίδια αποφάσισε ότι έπρεπε να μείνει εκτός δουλείας. Στην απόφασή της συνέτεινε και το γεγονός ότι αρκετοί από τους ασθενείς τους οποίους καλούνταν να περιθάλψει ένιωθαν άβολα όταν την άκουγαν να βήχει ή όταν αντιλαμβάνονταν ότι είχε συμπτώματα κορωνοϊού. Η ίδια θυμάται περιστατικό όπου ασθενής ζήτησε να τον αναλάβει άλλη νοσοκόμα γιατί φοβόταν μήπως κολλήσει τον ιό. Σήμερα, δέκα περίπου μήνες μετά, η κ. Μαρία εργάζεται σε ιδιωτικό νοσηλευτήριο της Λευκωσίας και, παρ' όλο που επέστρεψε στην ενεργό δράση, ακόμη δυσκολεύεται να εργαστεί στους ίδιους ρυθμούς όπως προηγουμένως.

Οι δύσπιστοι γιατροί

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μητέρα και κόρη όλο αυτό το διάστημα, εκτός από τη δυσπιστία και την έλλειψη συμπόνιας από το στενό τους περιβάλλον, ήταν και λανθασμένοι χειρισμοί από πλευράς γιατρών. Όπως καταγγέλλει η 29χρονη Άννα, μέσα σε 16 μήνες άλλαξε τέσσερις προσωπικούς γιατρούς και για κάποιους εξ αυτών έχει προβεί και σε καταγγελία μέσω του ΓεΣΥ χωρίς να έχει ενημερωθεί μέχρι στιγμής αν γίνεται οποιαδήποτε διερεύνηση από πλευράς ΟΑΥ για τις καταγγελίες που έχει κάνει. Ο πρώτος γιατρός, αφού αρνήθηκε να την εξετάσει, της είπε ότι η κόπωση και η δύσπνοια που αισθάνεται είναι στη φαντασία της, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι αισθάνεται ότι έχει τα συγκεκριμένα συμπτώματα επειδή εκείνη την περίοδο είχε τα ίδια και η μητέρα της. Ο δεύτερος αρνήθηκε και πάλι να την εξετάσει, λέγοντάς της ότι φοβάται μην τον κολλήσει και κολλήσει και αυτός τους υπόλοιπους ασθενείς του και τις έδινε οδηγίες διά του τηλεφώνου, παρ' όλο που τον είχε ενημερώσει ότι είχε περάσει περισσότερο από ένας μήνας από την ημέρα που βγήκε από τον περιορισμό. Ο τρίτος γιατρός την ενημέρωσε εξαρχής ότι δεν έχει τον χρόνο για να αναλάβει περιπτώσεις σαν εκείνη και της έδωσε απευθείας παραπεμπτικό για να επισκεφθεί πνευμονολόγο και να την αναλάβει αυτός. Όπως εξήγησε στον "Π" ο πνευμονολόγος δρ Χάρης Αρμεύτης, η θεραπεία για άτομα που βιώνουν long- covid δεν έχει προσδιοριστεί ακριβώς και γι' αυτό είναι απαραίτητη η συνεχής παρακολούθηση των ασθενών από ομάδα ειδικών. Όσοι εμφανίζουν ήπια συμπτώματα, το πιο πιθανόν είναι ότι δεν θα χρειαστούν θεραπεία, παρά μόνο μια μικρή ιατρική καθοδήγηση. Όσοι έχουν σοβαρά και επίμονα συμπτώματα, χρειάζονται περισσότερη καθοδήγηση και στενή παρακολούθηση. Ήδη σε χώρες του εξωτερικού ασθενείς με σοβαρή συμπτωματολογία long- covid μπορούν να αποταθούν σε εξειδικευμένες κλινικές που έχουν δημιουργηθεί, οι οποίες εφαρμόζουν μια ολιστική προσέγγιση και αξιοποιούν τις καλύτερες στρατηγικές για ανάκαμψη του ασθενούς. Στο δυναμικό τους συμπεριλαμβάνονται και ομάδες ειδικών, όπως πνευμονολόγοι, ρευματολόγοι, ανοσολόγοι, φυσιοθεραπευτές και σε κάποιες περιπτώσεις ψυχολόγοι και ψυχίατροι, μιας και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο ψυχολογικό κομμάτι.

Θα έχουμε κλίνες;

Στην Κύπρο κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, με τους ασθενείς να απευθύνονται από μόνοι τους σε ειδικούς. Το πρόβλημα ωστόσο δεν είναι σταματά εδώ, μίας και υπάρχουν ασθενείς post-covid που συνεχίζουν να χρήζουν ενδονοσοκομειακής φροντίδας. Το ζήτημα που προκύπτει τώρα για τα νοσοκομεία είναι το πώς θα συνδυαστεί η διαχείριση των ασθενών με Covid-19, αλλά και των post-Covid. Αυτή την περίοδο, στις ανακοινώσεις του Υπουργείου Υγείας για τα νέα περιστατικά που εντοπίζονται καθημερινά συμπεριλαμβάνονται και οι ασθενείς οι οποίοι δεν αποτελούν πλέον ενεργά κρούσματα, αλλά εξακολουθούν να χρήζουν νοσηλείας. Κάποιοι εξ αυτών νοσηλεύονται διασωληνωμένοι στις ΜΕΘ. Αρχικά οι ασθενείς αυτοί μεταφέρονταν στην Εντατική του Γενικού Νοσοκομείου Λεμεσού, αλλά δεδομένου του περιορισμένου αριθμού κλινών που διαθέτει το νοσηλευτήριο, κάποιοι εκ των ασθενών έχουν ήδη μεταφερθεί σε ΜΕΘ στον ιδιωτικό τομέα. Υπενθυμίζεται ότι τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, βάσει πρωτοκόλλου δεν νοσηλεύουν ασθενείς με κορωνοϊό, ωστόσο το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν αρχίσει να εμπλέκονται ενεργά λόγω και της ραγδαίας αύξησης των νοσηλευόμενων άλλων παθήσεων. Παρά το γεγονός ότι έχει εμπλακεί και ο ιδιωτικός τομέας, η αγωνία εξαιτίας της αποστέρησης κλινών από πάσχοντες με άλλες παθήσεις παραμένει.