Πειραματισμοί Αναστασιάδη στο Κυπριακό - Ακολουθώντας τα βήματα του Τατάρ και της Τουρκίας

 

Το κυρίαρχο πρόβλημα του Κυπριακού προέκυψε από γενέσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας και έχει να κάνει με το status των δύο κοινοτήτων. Οι πρόσφατοι πειραματισμοί του Πρόεδρου, ο οποίος ακολουθεί κατά πόδας την πολιτική Τουρκίας -Τατάρ, τείνουν να ανατρέψουν και με ε/κ συνυπευθυνότητα τη βάση συζήτησης του Κυπριακού, όπως καθορίστηκε μέσα από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Πάντοτε η διαφορά είχε να κάνει με την πολιτική ισότητα των δύο κοινοτήτων και την αποτελεσματική τους συμμετοχή στην κυβέρνηση, κάτι που πρακτικά καθόριζε τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Πάντοτε υπήρχε βέβαια μια διευκρίνιση στο τραπέζι. Ότι η πολιτική ισότητα δεν σημαίνει και αριθμητική ισότητα. Αυτή η πολιτική ισότητα προκύπτει ως αποτέλεσμα ενός ερωτήματος: Ποιος ίδρυσε την Κυπριακή Δημοκρατία;

Ζυρίχη

Στη Ζυρίχη αποφασίστηκε ότι οι δύο κοινότητες είναι συνιδρυτές αυτού του κράτους, αλλά στα όργανά του η εκπροσώπηση θα ήταν 70:30 (π.χ. Υπουργικό Συμβούλιο) ή και σε κάποια άλλα 60:40 (π.χ. Κυπριακός Στρατός). Αυτό, τι σήμαινε; Ότι οι Ε/Κ θα μπορούσαν να κάνουν ό,τι θέλουν, αφού σε όλα τα όργανα είχαν την πλειοψηφία; Η απάντηση είναι όχι. Μπήκαν ασφαλιστικές δικλίδες. Σε κάποιους τομείς άσκησης πολιτικής της προεδρίας, ο αντιπρόεδρος είχε βέτο (ασφάλεια-εξωτερική πολιτική -άμυνα). Στο Υπουργικό Συμβούλιο έπρεπε από τους τρεις Τ/Κ υπουργούς να συμφωνήσουν οι δύο για να περάσει μια απόφαση. Στη Βουλή θα έπρεπε από τους 15 Τ/Κ βουλευτές να ψηφίσουν οι 8 για να περάσει ένα νομοσχέδιο.
Κάποιοι μίλησαν για υπερπρονόμια των Τ/Κ, και ίσως να έχουν και δίκαιο, αν διαπυστωθεί ότι οι ασφαλιστικές δικλίδες ασκούνται καταχρηστικά. Αυτό βέβαια συμβαίνει ακόμα και σήμερα σε αρκετά ομοσπονδιακά συστήματα. Όλοι σε θέματα ζωτικής σημασίας θέλουν να έχουν βέτο ή έστω αποτελεσματική συμμετοχή. Στην Κύπρο, το αίτημα αυτό τίθεται με πιο έντονο τρόπο, αφού η Δημοκρατία λειτούργησε για τρία μόνο χρόνια και υπάρχει τεράστια καχυποψία. Ακόμα και σε πιο συναινετικά δημοκρατικά ομοσπονδιακά κράτη υπάρχει αποτελεσματική συμμετοχή. Για παράδειγμα, για να εγκριθούν κονδύλια εξωτερικής βοήθειας από τη Γερμανία χρειάζονται και οι εγκρίσεις των τοπικών ομόσπονδων κυβερνήσεων, π.χ. της Βαυαρίας. Το 2016, όταν η ΕΕ υπέγραφε τη μεγάλη εμπορική συμφωνία με τον Καναδά (CETA), η μΊα εκ των κοινοτήτων του Βελγίου, οι Βαλόνοι, την καταψήφισαν. Η φλαμανδική πλειοψηφία (6 εκατ. κάτοικοι) του Βελγίου τάχθηκαν υπέρ της CETA, παρ' όλα αυτά τα τρία εκατ. Βαλόνοι δεν επέτρεψαν την επικύρωσή της. Έγιναν κάποιες αναπροσαρμογές στη συμφωνία και τελικά το Βέλγιο την ενέκρινε. Τον Αύγουστο του 2020, την ίδια συμφωνία καταψήφισε και το κυπριακό Κοινοβούλιο για το χαλλούμι. Η Κύπρος των 800.000 κατοίκων απέρριψε μια συμφωνία που αφορά 450 εκατ. Ευρωπαίους και άλλα 40 εκατ. Καναδούς, χωρίς να βγει και να πει κανένας τίποτα στις Βρυξέλλες. Στα ομοσπονδιακά και σε διεθνή συστήματα κανένας δεν χρησιμοποιεί ατάκες του τύπου «ένας άνθρωπος μια ψήφος».

Μετά το 1974

Μετά το 1974, το Κυπριακό πρόβλημα, από πρόβλημα πολιτικής ισότητας και εκπροσώπησης των δύο κοινοτήτων στην κυβέρνηση, απέκτησε και άλλες, πολύ σοβαρές πτυχές. Έπρεπε να αντιμετωπισθεί το εδαφικό λόγω της κατάληψης εδαφών από την Τουρκία, το περιουσιακό, το θέμα της παρουσίας ξένου στρατού στην Κύπρο. Παρ' όλα αυτά, το πρόβλημα εξακολουθεί να επικεντρώνεται κατά παράλογο τρόπο, κατά την άποψή μου, στο θέμα της πολιτικής ισότητας.

Δύο είναι τα θέματα:

* Οι Ελληνοκύπριοι ως πλειοψηφία θέλουν να έχουν τον τελικό λόγο σε όλα τα θέματα, με εξαίρεση κάποια θέματα που αφορούν, όπως λένε τους Τ/Κ, αλλά αυτά ποτέ δεν διευκρινίζονται. Για παράδειγμα, θα έχουν λόγο στη διαχείριση του φυσικού αερίου; Αυτό ο Πρόεδρος Αναστασιάδης τους το έχει αμφισβητήσει.
* Οι Τ/Κ θέλουν να έχουν τέτοιο λόγο ώστε οι Ε/Κ πρακτικά να μην μπορούν να πάρουν καμιά απόφαση χωρίς τη δική τους συγκατάθεση. Το θέμα με τους Τ/Κ, κυριολεκτικά χοντραίνει. Θέλουν να ελέγχουν κάθε απόφαση και ταυτόχρονα να μας ελέγχει όλους η Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη.

Πολλοί διπλωμάτες υποστηρίζουν ότι Ε/Κ και Τ/Κ υιοθετούν ακραίες προσεγγίσεις στο θέμα αυτό. Η αλήθεια πάντα βρίσκεται στη μέση, αλλά η τεράστια καχυποψία που υπάρχει μεταξύ των δύο πλευρών δεν αφήνει τη νηφαλιότητα να πρυτανεύσει. Το πλαίσιο Γκουτέρες επιχείρησε όντως να προσεγγίσει το θέμα στηριζόμενο στην κοινή διακήρυξη της 11ης Φεβρουαρίου 2014 που υπέγραψαν οι κύριοι Αναστασιάδης και Έρογλου, αλλά και σε σειρά συγκλίσεων.

Μετά το Κραν Μοντανά

Μετά την αποτυχία της διάσκεψης στην Ελβετία τον Ιούνιο του 2017, οι θέσεις των δύο πλευρών οδηγήθηκαν σταδιακά στα άκρα.
Ο Ερσίν Τατάρ οδήγησε μάλιστα τις διαπραγματεύσεις εκτός πλαισίου και βάσης συζήτησης στις 26 Απριλίου 2021, καταθέτοντας στη Γενεύη σχετικές προτάσεις. Οι τοποθετήσεις αυτές βέβαια συνοδεύτηκαν από επιθετικές κινήσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ (παράνομες γεωτρήσεις), δημιουργίας βάσης drones της Τουρκίας στο Λευκόνοικο, αλλά και διά του ανοίγματος της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου.

Προηγήθηκαν και ακολούθησαν μια σειρά πειραματισμοί του Προέδρου Αναστασιάδη.
* Μίλησε σε αρκετές περιπτώσεις περί λύσης δύο κρατών. Τον εξέθεσε μέχρι και ο Αρχιεπίσκοπος σε συνέντευξή του στον «Πολίτη».
* Κάλεσε την Τουρκία να πραγματοποιεί γεωτρήσεις στη βόρεια ΑΟΖ της Κύπρου και όχι στη νότια, μια προσπάθεια που ερμηνεύτηκε ως υποδόρια υποβολή της θέσης περί λύσης δύο κρατών.
* Προχώρησε στην αφαίρεση διαβατηρίων της Κυπριακής Δημοκρατίας από Τ/Κ αξιωματούχους, ως υπονομευτές και αποσχιστές, λες και λειτουργούμε μαζί, όπως έκανε η Μαδρίτη σε κάποιους Καταλανούς που ζήτησαν απόσχιση.
Πρότεινε το Σάββατο 28 Αυγούστου την επιστροφή στο Ενιαίο Κράτος των Συμφωνιών της Ζυρίχης -Λονδίνου του 1960 προκαλώντας σύγχυση σε όλους.

Το Ενιαίο

Σύμφωνα με άτομα δίπλα στον Πρόεδρο Αναστασιάδη, η πρόταση για επιστροφή στο Ενιαίο Κράτος «έχει και τακτική, αλλά και ουσία». Όπως λένε, διά της τακτικής απαντά στο θέμα των διαβατηρίων που ήγειρε ο Τατάρ. Επί της ουσίας, καλεί τους Τ/Κ να επιστρέψουν προσωρινά και στη συνέχεια με οδηγό τη βρετανική φόρμουλα να μετεξελίξουν την Κυπριακή Δημοκρατία σε ένα μοντέλο ομοσπονδίας όπως είναι το Βέλγιο, ή κυρίως η Μεγάλη Βρετανία. Στη Βρετανία, η Σκωτία και η Ουαλία π.χ. έχουν απεριόριστη αυτονομία. Έχουν ακόμα και δικαίωμα απόσχισης, το οποίο μπορούν να διεκδικήσουν μέσα από χωριστό δημοψήφισμα. Η πρόταση αυτή βέβαια δεν έγινε δεκτή, και ούτε θα γίνει. Δεν έχει νόημα, διότι είναι σαν κάποιος να θέλει από τη Λευκωσία να πάει στη Λεμεσό και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης να του ζητά να πάει μέσω Πύργου Τηλλυρίας. Ούτε καν μέσω Καρβουνά. Βρισκόμαστε ένα μίλι μακριά από τη λύση, λέει ο Αντόνιο Γκουτέρες, αλλά ο κ. Πρόεδρος μάς ζητά να κάνουμε τον γύρο του κόσμου για να φτάσουμε στον προορισμό μας! Με λίγα λόγια, η βρετανική φόρμουλα θα μπορούσε ενδεχομένως να εμπλουτίσει την υφιστάμενη διαδικασία και όχι να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο αναδιάταξης της βάσης του Κυπριακού.

Τα γκολπόστ

Ο Ερσίν Τατάρ - αν το Κυπριακό είναι ένα γήπεδο ποδοσφαίρου- επιχείρησε στις 26 Απριλίου 2021 να μετακινήσει τα γκολπόστ. Πώς απάντησε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης; Μάλλον πήρε τα γκολπόστ και έφυγε. Αυτή τη στιγμή όλοι τρέχουν πάνω - κάτω, δεξιά- αριστερά σε ένα γήπεδο χωρίς να ξέρουν πού να πάνε. Δεν υπάρχει παιχνίδι. Η ελληνοκυπριακή πλευρά, από το 1977 είχε τουλάχιστον μια στοιχειώδη συνέπεια στο τι ζητά στο Κυπριακό. Κάποιοι μας επέκριναν για μαξιμαλισμό, αλλά είχαμε και πολλές και ενίοτε σοβαρές δικαιολογίες να αντιπροτάξουμε.

Ο Ερσίν Τατάρ δέχτηκε δριμεία κριτική διεθνώς για την πρότασή του. Στάληκε από παντού το μήνυμα (ΟΗΕ- ΕΕ- ΗΠΑ) ότι οι θέσεις του είναι εκτός τόπου και χρόνου και ότι η θέση του περί προκαταβολικής αναγνώρισης της κυριαρχικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων δεν γίνεται αποδεκτή. Γιατί αισθάνθηκε την ανάγκη ο Πρόεδρος Αναστασιάδης να τον ακολουθήσει;

Θα μπορούσε κάποιος να απαντήσει ότι γενικά είναι ανερμάτιστος στο Κυπριακό, αν κάποιος παρακολουθήσει τις θέσεις του από τον καιρό που εξελέγη στην προεδρία του ΔΗΣΥ έως και σήμερα. Πήρε και παίρνει θέσεις από οπαδός της λύσης έως και θέσεις που υιοθετεί σήμερα το εθνικιστικό ΕΛΑΜ.

Όσο και να ισχύει αυτό, το οποίο εξηγεί γιατί είναι τακτικιστής και όχι στρατηγιστής, υπάρχει και μία άλλη εκδοχή. Ο κ. Πρόεδρος να έχει καταλήξει σε λύση δύο κρατών, οπότε παίζει επικίνδυνα με τον κ. Τατάρ ένα παιχνίδι σύγχυσης, το οποίο αποτρέπει κάθε δυνατότητα σύγκλησης σοβαρών τελικών διαπραγματεύσεων. Αυτό προφανώς θα του επιτρέψει να βγάλει τη θητεία του. Θα παραδώσει ωστόσο στον επόμενο Πρόεδρο ένα Κυπριακό, το οποίο δεν θα επιδέχεται άλλης λύσης, πέραν της λύσης δύο κρατών. Κάποιος που τον γνωρίζει πολύ καλά, επί τούτου σχολιάσε: Αναστασιάδης -Τατάρ, ικισί ταπίρ.