Καλώς ή κακώς, η Κυπριακή Δημοκρατία παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια ως η χώρα της διαφθοράς και της διαπλοκής που αποκτά όλο και περισσότερο και πιο εμφατικά χαρακτηριστικά μπανανίας. Μας δακτυλοδείχνουν ως παράδειγμα προς αποφυγή οι ευρωπαίοι εταίροί μας. Χωρίς αμφιβολία, η χώρα μας βρίσκεται σ’ αυτή τη δεινή θέση πρώτα και κύρια εξαιτίας του ίδιου του Προέδρου Αναστασιάδη και του γεγονότος ότι υπάρχει ένα δικηγορικό γραφείο στη Λεμεσό που φέρει το ονοματεπώνυμό του, παρόλο που δεν έχει καμία σχέση, όπως διατείνεται ο ίδιος από το 2013 που εξελέγη στην προεδρία της Δημοκρατίας. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αδυνατεί να αντιληφθεί ή και δεν θέλει να παραδεχθεί τα σοβαρά ζητήματα δεοντολογίας και ηθικής που αναφύονται συχνότατα λόγω αυτής της σχέσης. Και δεν το λέμε μόνο εμείς. Τόσο οι δημοσιογράφοι του BBC όσο και του Guardian που συμμετείχαν στις έρευνες για τα Pandora Papers και προχώρησαν στην αποκάλυψή τους, διερωτώνται μέσα από τα δημοσιεύματά τους πώς και γιατί ο Πρόεδρος Αναστασιάδης επιτρέπει σε ένα δικηγορικό γραφείο να φέρει το όνομά του, από τη στιγμή που ο ίδιος υποστηρίζει ότι δεν το ελέγχει. Το δικηγορικό γραφείο Νίκος Χρ. Αναστασιάδης ΔΕΠΕ βρέθηκε ουκ ολίγες φορές στο στόχαστρο εποπτικών σωμάτων της Κύπρου και του εξωτερικού, ερευνήθηκε και ερευνάται εξαιτίας ζάμπλουτων πελατών του από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που τυγχάνουν να είναι εγκάρδιοι φίλοι του Προέδρου Αναστασιάδη. Όλα αυτά και άλλα πολλά στα οποία ενεπλάκη το δικηγορικό γραφείο των θυγατέρων του Προέδρου Αναστασιάδη διασύρουν διεθνώς τη χώρα μας, αλλά κάποιοι καμώνονται ότι δεν καταλαβαίνουν. Σήμερα που μιλάμε βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα εναντίον του δικηγορικού γραφείου Νίκος Χρ. Αναστασιάδης ΔΕΠΕ από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, μετά τις αποκαλύψεις των Pandora Papers που αφορούν τον πελάτη του, τον Ρώσο ολιγάρχη και πρώην γερουσιαστή και βουλευτή Λεονίντ Λεμπέτεβ, ο οποίος φέρεται να μετέφερε σε φορολογικούς παραδείσους μέσω Κύπρου το ποσό των 115 εκατ. δολαρίων.
Θα πρέπει να επισημανθεί εμφαντικά ότι μέχρι σήμερα δεν εντοπίστηκε οτιδήποτε το μεμπτό σε βάρος του εν λόγω δικηγορικού γραφείου. Ωστόσο, αυτό από μόνο του το γεγονός δεν αρκεί, διότι, σύμφωνα και με τη γνωστή ρήση, η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί μόνο να είναι τίμια, αλλά πρέπει και να φαίνεται τίμια. Και στο φαίνεσθαι τόσο ο Πρόεδρος όσο και το δικηγορικό γραφείο που φέρει το όνομά του έχουν μεγάλο πρόβλημα.
Οι εταιρικές φίρμες
Τα σοβαρά ζήτημα δεοντολογίας και ηθικής τάξεως που προκύπτουν από εταιρικές οντότητες που φέρουν τα ονόματα κρατικών και αιρετών αξιωματούχων θα πρέπει, επιτέλους, να ρυθμιστούν διά νόμου με σκοπό την απαγόρευσή τους. Στο παρελθόν ήταν το δικηγορικό γραφείο του Τάσσου Παπαδόπουλου, στη συνέχεια, μας προέκυψε το δικηγορικό γραφείο του Νίκου Αναστασιάδη και μέχρι πρότινος, τα δικηγορικά γραφεία των πρώην υπουργών Δικαιοσύνης και Άμυνας κ. Γιώργου Σαββίδη και Σάββα Αγγελίδη αντίστοιχα, όπως και το οικογενειακό δικηγορικό γραφείο του πρώην υπουργού Μεταφορών Μάριου Δημητριάδη. Ενδεχομένως, στις προεδρικές εκλογές του 2023 να είναι κάποιο άλλο δικηγορικό γραφείο. Στο πόρισμά της η Ερευνητική Επιτροπή για τα χρυσά διαβατήρια αναδεικνύει ακριβώς αυτά τα ζητήματα δεοντολογίας και ηθικής τάξεως που ανέκυψαν για τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τους υπουργούς του, οι οποίοι έδιναν τη θετική τους ψήφο για να εγκρίνονται οι κατ΄ εξαίρεση αιτήσεις για έκδοση χρυσών διαβατηρίων στους πελάτες των δικηγορικών γραφείων με τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα, αποκρύπτοντας τη σύγκρουση συμφέροντος. Όπως υποδεικνύει στο πόρισμά της η Ερευνητική Επιτροπή, ο Πρόεδρος και οι υπουργοί είχαν υποχρέωση να ενεργούν με απόλυτη αμεροληψία και να φαίνεται ότι ενεργούν κατ’ αυτό τον τρόπο.
Στο κάδρο των υποθέσεων σύγκρουσης συμφέροντος θα πρέπει να περιληφθούν και τα δικηγορικά γραφεία άλλων αξιωματούχων και δη αιρετών. Συγκεκριμένα, εννέα δικηγορικά και ένα ελεγκτικό γραφείο φέρουν το ονοματεπώνυμο ή το επίθετο 10 βουλευτών. Σε κάποια στιγμή, το δημόσιο αξίωμα που κατέχουν θα έρθει σε σύγκρουση με τις επαγγελματικές δραστηριότητες που αναπτύσσουν και εάν δεν είναι σε θέση να διαχωρίσουν το λειτούργημά τους από τις επαγγελματικές δραστηριότητες και το προσωπικό συμφέρον, τότε, οδηγούμαστε αναπόφευκτα σε φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς. Εξάλλου, ουδείς μπορεί να γνωρίζει μετά βεβαιότητας κατά πόσο οι επαγγελματικές δραστηριότητες βουλευτών ή και στενών συγγενών αναπτύσσονται αυτόνομα ή αποτελούν προέκταση της εξουσίας που κατέχουν οι εν λόγω αξιωματούχοι.
Διά νόμου απαγορεύσεις
Λύσεις υπάρχουν ώστε στο μέλλον ν΄ αποτραπούν φαινόμενα υπέρβασης εξουσίας και πολιτικής διαφθοράς και διαπλοκής, αρκεί οι νομοθέτες μας να βάλουν στο περιθώριο τα καλά και τα συμφέροντά τους και να αποδείξουν στην πράξη ότι εννοούν αυτά που δηλώνουν δημόσια, ότι δηλαδή βρίσκονται μονίμως σε σύγκρουση με το κατεστημένο, με τη διαπλοκή, τη διαφθορά και την αδιαφάνεια. Ιδού λοιπόν η Ρόδος, ιδού και το πήδημα: Ας ψηφίσουν τις νομοθετικές ρυθμίσεις που προτείνουν οι βουλευτές της ΔΗΠΑ - Συνεργασία Δημοκρατικών Δυνάμεων Μάριος Καρογιάν, Αλέκος Τρυφωνίδης, Μαρίνος Μουσιούττας και Μιχάλης Γιακουμή για απαγόρευση της διασύνδεσης των εμπορικών επωνυμιών με ονόματα πολιτειακών αξιωματούχων. Καθιερώνοντας, παράλληλα, το απόλυτο επαγγελματικό ασυμβίβαστο σε ένα μεγάλο αριθμό κρατικών και αιρετών αξιωματούχων.
Μετά και τον θόρυβο που ξέσπασε για τα Pandora Papers και την πιθανή εμπλοκή του δικηγορικού γραφείου Νίκος Χρ. Αναστασιάδης ΔΕΠΕ, οι βουλευτές της ΔΗΠΑ – Συνεργασία Δημοκρατικών Δυνάμεων θεωρούν ότι προκύπτει ξεκάθαρα η ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης που να απαγορεύει, αφενός, σε πολιτειακούς αξιωματούχους να φέρουν την ίδια ονομασία ή και την όποια διασύνδεση με εμπορικές επωνυμίες και αφετέρου την άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων από αξιωματούχους. Συγκεκριμένα, προτείνεται η απαγόρευση άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας στους υπουργούς, στους βουλευτές, στους επιτρόπους, στους δημάρχους κ.ο.κ. Και για τα δυο ζητήματα ετοιμάζονται σχετικές προτάσεις νόμου για κατάθεση στην ολομέλεια της Βουλής. Όπως μας λέχθηκε, ενδεχομένως, η πρόταση νόμου που καθιερώνει το απόλυτο ασυμβίβαστο να είναι έτοιμη από τις υπηρεσίες της Βουλής για κατάθεση στην επόμενη συνεδρία της ολομέλειας του Σώματος, την ερχόμενη Πέμπτη.
Με βάση τα σημερινά δεδομένα, οι μόνοι αξιωματούχοι που ως επί το πλείστον ασκούν επάγγελμα είναι οι βουλευτές. Συνεπώς, η κατάθεση της πρότασης νόμου για καθιέρωση του απόλυτου επαγγελματικού ασυμβίβαστου αναμένεται να προκαλέσει τις αντιδράσεις της πλειοψηφίας των μελών της Βουλής που ασκούν παράλληλα το επάγγελμά τους.
Δέον να σημειωθεί ότι υπάρχει νομοθεσία σε ισχύ που περιορίζει μερικώς τις επαγγελματικές δραστηριότητες ενός μεγάλου αριθμού κρατικών και αιρετών αξιωματούχων. Παράλληλα, το Σύνταγμα της Δημοκρατίας καθορίζει ασυμβίβαστα με τη βουλευτική ιδιότητα.
Υποχρεωτική παραίτηση
Σύμφωνα με το άρθρο 70 του Συντάγματος, η ιδιότητα του βουλευτή είναι ασυμβίβαστη με το αξίωμα του υπουργού, του δημάρχου, του δημοτικού συμβούλου, του μέλους των ενόπλων δυνάμεων ή των σωμάτων ασφαλείας, καθώς και με οποιοδήποτε άλλο δημόσιο αξίωμα ή θέση. Συνεπώς, τα πρόσωπα που εκλέγονται και ανήκουν σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες θα πρέπει να παραιτηθούν από το δημόσιο για να λάβουν τη βουλευτική τους έδρα.
Οι μπίζνες που απαγορεύονται
Με βάση τον «περί του Ασυμβιβάστου προς την Άσκηση των Καθηκόντων Ορισμένων Αξιωματούχων της Δημοκρατίας Νόμο», οι ακόλουθες ενέργειες, δραστηριότητες ή ιδιότητες δεν επιτρέπονται να αναλαμβάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας των βουλευτών, καθώς και ενός μεγάλου αριθμού άλλων κρατικών και αιρετών αξιωματούχων:
* Η παροχή προς το δημόσιο ή προς οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή προς κρατική ή ημικρατική εταιρεία νομικών, ελεγκτικών, λογιστικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών, περιλαμβανομένης της εκπόνησης μελετών ή οποιασδήποτε άλλης φύσεως υπηρεσιών.
* Η ιδιότητα μέλους του διοικητικού συμβουλίου, διοικητή, γενικού διευθυντή ή των αναπληρωτών τους σε εταιρεία, συνεταιρισμό, κοινοπραξία ή επιχείρηση του δημόσιου τομέα στην οποία παραχωρήθηκε ή θα παραχωρηθεί οποιαδήποτε σύμβαση δημοσίου για την προμήθεια προϊόντος ή την εκτέλεση έργου ή την παροχή οποιωνδήποτε υπηρεσιών.
* Η υποβολή προσφοράς και ή η ανάληψη από τον ίδιο τον αξιωματούχο ατομικά ή από εταιρεία, συνεταιρισμό, επιχείρηση ή κοινοπραξία στην οποία συμμετέχει είτε ως απλός μέτοχος είτε ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου με οποιαδήποτε ιδιότητα είτε ως νομικός σύμβουλος αυτών οποιασδήποτε σύμβασης προμήθειας, έργων ή υπηρεσιών προς το δημόσιο τομέα προς οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή κρατική ή ημικρατική εταιρεία.
* Η ιδιότητα διοικητικού συμβούλου, προέδρου ή μέλους διοικητικού συμβουλίου δημόσιας εταιρείας.
* Η ιδιότητα μέλους διοικητικού συμβουλίου ή διευθυντή ιδιωτικής εταιρείας ή η ιδιότητα μέλους διοικητικού συμβουλίου ή διευθυντή ημικρατικού οργανισμού που ασχολούνται με ηλεκτρονικά ή έντυπα μέσα ενημέρωσης.
Τα υπέρ και τα κατά του ασυμβίβαστου
Οι καθαρές μηνιαίες απολαβές του βουλευτή μαζί με τα τρία επιδόματα που λαμβάνει ανέρχονται σήμερα στις €4.750 το μήνα. Μπορεί εύκολα κάποιος να ισχυριστεί ότι πρόκειται για ένα αρκετά ικανοποιητικό μισθό που επιτρέπει σε ένα βουλευτή να ζει άνετα χωρίς να χρειάζεται παράλληλα να αναπτύσσει επαγγελματικές δραστηριότητες. Είναι, ωστόσο, η μία πλευρά του νομίσματος. Δεν είναι εύκολη η απόφαση για καθιέρωση του απόλυτου επαγγελματικού ασυμβίβαστου. Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ένθεν και ένθεν, τα οποία θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη οι βουλευτές μας προτού αποφασίσουν με γνώμονα, βεβαίως, το δημόσιο συμφέρον και όφελος και όχι το προσωπικό συμφέρον.
Γιατί πρέπει να εφαρμοστεί
Τα επιχειρήματα που προτάσσουν οι ένθερμοι υποστηρικτές του απόλυτου επαγγελματικού ασυμβίβαστου στους αξιωματούχους είναι, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
>> Παύει να υφίσταται το ενδεχόμενο επηρεασμού των αξιωματούχων από τις επαγγελματικές του δραστηριότητες.
>> Οι αξιωματούχοι θα επικεντρωθούν στα καθήκοντά τους που απορρέουν από τη δημόσια θέση που κατέχουν.
>> Θα αρθεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός που υφίστανται σήμερα ιδιώτες επαγγελματίες από αξιωματούχους που ασκούν επάγγελμα, οι οποίοι βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση εξαιτίας ακριβώς της δημόσιας θέσης που κατέχουν, από την οποίαν αντλούν επαγγελματικά πλεονεκτήματα.
>> Θα αρθεί η ανισότητα που παρατηρείται σήμερα μεταξύ βουλευτών, που για να αναλάβει καθήκοντα βουλευτή ένας υπάλληλος του δημόσιου ή ευρύτερου δημόσιου τομέα ή των δυνάμεων ασφαλείας θα πρέπει πρώτα να υποβάλει την παραίτησή του, κάτι που δεν ισχύει για όλους τους υπόλοιπους που εκλέγονται βουλευτές.
Γιατί δεν πρέπει να εφαρμοστεί
Στον αντίποδα, αυτοί που διαφωνούν με την καθιέρωση του απόλυτου επαγγελματικού ασυμβίβαστου στους αξιωματούχους προτάσσουν τα εξής επιχειρήματα:
>> Κλονίζεται η ανεξαρτησία των αξιωματούχων. Επειδή, ακριβώς, αποκόπτονται από το επάγγελμά τους, οδηγούνται σε διάφορες εξαρτήσεις προκειμένου να επιβιώσουν πολιτικά και στις περιπτώσεις των βουλευτών, στη διατήρηση της βουλευτικής τους έδρας και στην επανεκλογή τους.
>> Θα αποθαρρύνει πολλούς καταξιωμένους και επιτυχημένους επαγγελματίες από την ενασχόλησή τους µε τα κοινά.
> Στις περιπτώσεις των αιρετών αξιωματούχων, τελικός κριτής αν κάποιος αξίζει να είναι βουλευτής ή δήμαρχος, είτε ασκεί είτε δεν ασκεί επάγγελμα, είναι οι πολίτες. Συνεπώς, θα πρέπει να αφεθεί η απόφαση στους πολίτες.
