Πριν ακόμα εξουδετερωθεί πλήρως η καταστροφική πυρκαγιά στα κρασοχώρια, διοχετεύτηκε στα μέσα ενημέρωσης η είδηση πως η αστυνομία εξέταζε «πληροφορίες» για πιθανό σχέδιο εμπρηστών. Σε σύντομο διάστημα ανακοινώθηκε σύλληψη ατόμου στον Πρόδρομο για το οποίο εξεταζόταν «πιθανή σύνδεση με εμπρησμούς δασών». Όταν ξετυλίκτηκε το νήμα της διαδρομής των «πληροφοριών» μάθαμε πως ανώνυμος είχε δώσει πληροφορίες με βάση τις οποίες «πιθανό να υπήρχε οργανωμένο σχέδιο εμπρησμών», με αρχικό αποδέκτη τον διευθυντή του Τμήματος Δασών ο οποίος τις διαβίβασε στην Αστυνομία, η οποία, καθηκόντως, ανέλαβε τη διερεύνηση τους.
Πώς μπορεί ένας νοήμων άνθρωπος να αντιληφθεί και να ερμηνεύσει τη διοχέτευση και διάδοση των συγκεκριμένων ειδήσεων και «πληροφοριών»; Αφετηρία του συλλογισμού μας είναι το ακόλουθο: Τι θα απαντούσαμε αν μας ρωτούσαν «θα μπορούσε να αποδοθεί η πυρκαγιά σε εμπρησμό; Λογικά, ελάχιστος αριθμός ατόμων θα απέκλειαν την πιθανότητα εμπρησμού. Επομένως, προχωρούμε στο επόμενο στάδιο, την αναμενόμενη, λογικά, ενέργεια των αρχών: Πώς χειριζόμαστε ανώνυμη «πληροφορία» για πιθανό σχέδιο εμπρησμών; Υπεύθυνος χειρισμός σημαίνει, αξιολογώ την πληροφορία και ορίζω τα επόμενα βήματα. Ζητούμενα είναι η αξιοπιστία ανώνυμης πηγής, το περιεχόμενο, τα δεδομένα που παρασχέθηκαν και, προπάντων, πώς να ερμηνευτούν. Η πρώτη αξιολόγηση καθορίζει αν είναι για τον κάλαθο των αχρήστων ή για διερεύνηση;
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια να αντιληφθούμε πως όταν ανώνυμη πηγή προωθεί μια εικασία, χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία και καταλήγει με το «πιθανό», η αξία της ως πληροφορία και αντικείμενο διερεύνησης μηδενίζεται. Φυσικά, είτε οι αρχές έχουν πληροφορίες ή όχι, η υποχρέωση, πάντοτε, είναι να διερευνούν τα αίτια και πιθανόν κακόβουλες ενέργειες σε παρόμοια θέματα.
Θα μπορούσαμε να δεκτούμε πως στα χέρια της αστυνομίας και των αρχών γενικά, η ανωνυμία, το περιεχόμενο πληροφοριών και γενικά όλα τα δεδομένα κατέληγαν σε χαρακτήρα συγκεκριμένο, δεν ήταν απλή εικασία ή φήμη. Πώς όφειλαν να ενεργήσουν;
Σε όλες τις περιπτώσεις, υπεύθυνη αντίδραση των αρχών δεν θα μπορούσε να είναι η διοχέτευση στα μέσα ενημέρωσης, η ευρεία δημοσιοποίηση, η οποία, τελικά, πήρε τη μορφή είτε συνωμοσιολογικού σεναρίου ή, για μερικούς, άλλοθι για την ανεπαρκή διαχείριση της τεραστίων διαστάσεων πυρκαγιάς.
Υπεύθυνη διαχείριση θα ήταν η διερεύνηση κάθε λεπτομέρειας με μυστικότητα και εχεμύθεια ώστε να διασφαλιστεί αποτελεσματικότητα τής έρευνας. Αντίθετη δράση μπορεί να επιτρέψει σε εμπλεκόμενους να κάνουν ότι μπορούν για να μην αποκαλυφθεί σύνδεση τους με παράνομες πράξεις. Με διάδοση εικασιών, η αστυνομία πέτυχε μόνο αρνητικά αποτελέσματα, τη συνωμοσιολογία και ενθάρρυνση ρατσιστικής ρητορικής, μάλιστα χωρίς το παραμικρό τεκμήριο. Ακόμα χειρότερο, σε τμήμα του πληθυσμού, οι αρχές, αντί να πετύχουν με τις ενέργειες του εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας λόγω υπεύθυνης διαχείρισης, με εικασίες πέτυχαν να ενσπείρουν πανικό, όπως υποδεικνύουν ακυρώσεις κρατήσεων σε ορεινά ξενοδοχεία.
Η δημοσιοποίηση λειτούργησε ώστε η αξιοπιστία και υπευθυνότητα διαχείρισης της αστυνομίας και των αρχών να υποστούν περαιτέρω διάβρωση, ως παράπλευρες απώλειες ακόμα μιας κακής ενέργειας.
*Ο Χριστόφορος Χριστοφόρου είναι πολιτικός αναλυτής, εμπειρογνώμονας τού Συμβουλίου της Ευρώπης για ΜΜΕ και εκλογές.
