Τρεισήμισι ώρες από τα Τίρανα, προς τον Νότο, ένας ελικοειδής δρόμος κατηφορίζει προς μια παραλία 300 μέτρων με κρυστάλλινα, γαλάζια νερά και βότσαλα.
Εδώ, στην άκρη του Ιονίου, οι επισκέπτες μπορούν να νοικιάσουν ξαπλώστρα με 10 ευρώ, αρκεί να βρουν θέση στάθμευσης στον χωματόδρομο και να μην τους πειράζει να βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από τον διπλανό τους.
Πριν από δέκα χρόνια, αυτό το σημείο ήταν ένα «κρυμμένο διαμάντι» για τους ντόπιους, που έστηναν σκηνές στην παραλία δωρεάν. Τώρα, και οι δύο πλευρές του δρόμου είναι γεμάτες εργοτάξια, και ένας μεγάλος κατασκευαστής υπόσχεται να μετατρέψει το κάποτε ήσυχο χωριό σε πολυτελές καταφύγιο για την παγκόσμια ελίτ.
Με τους επισκέπτες να δημιουργούν περίπου το 8% του ΑΕΠ και δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, η Αλβανία, μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, δύσκολα μπορεί να εγκαταλείψει τη «συνήθεια» του τουρισμού.
Η απότομη μετατροπή του Τζάλε από έναν φυσικό και σχετικά άγνωστο παράδεισο σε hot τουριστικό προορισμό είναι μέρος της συνολικής «έκρηξης» στη δημοτικότητα της Αλβανίας και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων που τη συνοδεύουν.
Μια ελπιδοφόρα αρχή
Ενώ μεγάλο μέρος του κόσμου βρισκόταν ακόμα σε καραντίνα λόγω της πανδημίας του Covid, η Αλβανία άνοιξε τις πόρτες της στους επισκέπτες, τον Ιούλιο του 2020. Οι τουρίστες, λαχταρώντας να δουν κάτι άλλο εκτός από τους τέσσερις τοίχους τους, ανταποκρίθηκαν άμεσα, με πάνω από 5,6 εκατομμύρια να ταξιδεύουν στην Αλβανία το 2021 − αύξηση 114% σε σχέση με το 2020. Αλλά δεν ήταν μόνο τα ανοιχτά σύνορα που τράβηξαν τον κόσμο.
Άλλοι ευρωπαϊκοί προορισμοί, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, γίνονταν όλο και πιο ακριβοί· η Αλβανία προσέφερε παρθένα φύση και παραλίες παγκόσμιας κλάσης με πολύ μικρότερο κόστος. Τον Αύγουστο του 2020, μία διανυκτέρευση σε ξενοδοχείο πάνω στην παραλία με πρωινό μπορεί να κόστιζε μόλις 30 ευρώ και οι ξαπλώστρες ξεκινούσαν από τα 3 ευρώ. Ενώ ακόμα τότε οι ταξιδιώτες μάθαιναν για τα Τίρανα και τις παραλίες από στόμα σε στόμα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σύντομα διέδωσαν την ιδέα των διακοπών στην Αλβανία. Το 2024, οι σχετικές με την Αλβανία αναρτήσεις στο Instagram ήταν πάνω από 3,8 εκατομμύρια, με πάνω από 106 δισεκατομμύρια προβολές, φτάνοντας γρήγορα γειτονικούς και παλαιότερους προορισμούς, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα. Ο σταθερός ρυθμός επισκεπτών μετατράπηκε σε κατακλυσμό.
Το 2023 καταγράφηκαν 10 εκατομμύρια τουρίστες, αύξηση 35% από έτος σε έτος, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής. Το 2024, 11,7 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν τη χώρα − νέο ρεκόρ, που αντιστοιχεί σε αύξηση 15%, σύμφωνα με την υπουργό Τουρισμού Μιρέλα Κουμπάρο. Φέτος, η κυβέρνηση ελπίζει να έχει πάνω από 15 εκατομμύρια τουρίστες − όλα αυτά σε μια χώρα με πληθυσμό μόλις 2,7 εκατομμυρίων. Με τους επισκέπτες να δημιουργούν περίπου το 8% του ΑΕΠ και δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, η Αλβανία, μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, δύσκολα μπορεί να εγκαταλείψει τη «συνήθεια» του τουρισμού.
Η πλειονότητα των επισκεπτών είναι Ευρωπαίοι, με τους Γερμανούς, τους Ιταλούς, τους Πολωνούς και τους Γάλλους να είναι στην κορυφή της λίστας, αναφέρουν τα τοπικά μέσα. Σε αντίθεση με άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, όπως η Ιταλία ή η Γαλλία, η Αλβανία είναι μια μικρή χώρα όπου οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν βουνά και παραλίες μέσα σε μία ημέρα. Επίσης, υπάρχει στη φαντασία του κόσμου ως «άγρια, ελεύθερη και ως κάτι που δεν βρίσκεις πια στην Ευρώπη», λέει η Νενάντα Γιούσι, Αλβανή δημοσιογράφος που έχει καλύψει την άνοδο της χώρας ως τουριστικού προορισμού.
Κατασκευαστική έκρηξη
Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, θέλοντας να προωθήσουν την Αλβανία ως κορυφαίο τουριστικό προορισμό, έχουν απαλλάξει τους διεθνείς ομίλους ξενοδοχειακών επιχειρήσεων από τον εταιρικό φόρο εισοδήματος για 10 χρόνια, εάν χτίσουν ξενοδοχεία τεσσάρων ή πέντε αστέρων. Η φορολογική αυτή πρωτοβουλία εισήχθη το 2019 αλλά παρατάθηκε νωρίτερα φέτος έως το 2027. «Πρόκειται για μεγάλες επενδύσεις», έχει δηλώσει ο Μπλέντι Κλόσι, μέλος του κοινοβουλίου, που πρότεινε την παράταση. «Αυτή η πρωτοβουλία ωφελεί μόνο ένα συγκεκριμένο κομμάτι του κλάδου, όσους στοχεύουν να ανεβάσουν τη βιομηχανία σε υψηλότερα επίπεδα».
Το σχέδιο φαίνεται να έχει πετύχει. Πολλές διεθνείς αλυσίδες, όπως η Marriott International, η Meliá Hotels International και η Radisson Hotel Group, έχουν ανοίξει στη χώρα, ενώ ο γαμπρός του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, ετοιμάζεται να μετατρέψει ένα αλβανικό νησί σε πολυτελές θέρετρο. Ωστόσο, οι επικριτές προειδοποιούν ότι οι παραλίες δεν έχουν αρκετό χώρο για να φιλοξενήσουν τον αριθμό επισκεπτών που θα έφερναν τέτοια θέρετρα και ότι η φύση καταστρέφεται στο όνομα του τουρισμού.
Ήδη, έχει προκληθεί διαμάχη γύρω από το αεροδρόμιο της Αυλώνας, που αναμένεται να ανοίξει σύντομα, καθώς βρίσκεται πολύ κοντά σε προστατευόμενη περιοχή. Παράλληλα, η εκτροπή νερού από την ενδοχώρα προς τα παράκτια θέρετρα για να καλυφθεί η ζήτηση έχει εξοργίσει ακτιβιστές και ντόπιους, πυροδοτώντας διαδηλώσεις. «Η απληστία έχει αντικαταστήσει τον λογικό σχεδιασμό και, παρεμπιπτόντως, την αγάπη για τη γη, τη φύση και την πατρίδα», έχει δηλώσει ο Άλφρεντ Λέλα, εκπρόσωπος του αντιπολιτευόμενου Δημοκρατικού Κόμματος.
Υπερβολική ανάπτυξη με υπερβολική ταχύτητα
Οι λάτρεις της περιπέτειας μπορούν ακόμα να βρουν λιγότερο ανεπτυγμένα μέρη της Αλβανίας για να εξερευνήσουν, αλλά οι μέρες των εξαιρετικά φτηνών ταξιδιών στη χώρα έχουν σε μεγάλο βαθμό περάσει. Η μέση δαπάνη ανά επισκέπτη αυξήθηκε κατά 20% το 2024, με τους τουρίστες να ξοδεύουν 5 δισ. ευρώ. Οι ειδικοί και οι επιχειρήσεις υποστηρίζουν ότι η αυξημένη ζήτηση σημαίνει μεγαλύτερη πίεση στις εφοδιαστικές αλυσίδες και αυξημένο κόστος από τις εισαγωγές αγαθών. Και καθώς οι τιμές αυξάνονται, οι ντόπιοι που σύχναζαν στις παραλίες και στη φύση σταδιακά εκτοπίζονται. Αλλά δεν είναι μόνο οι υψηλότερες τιμές που κάνουν τον κόσμο να διστάζει.
«Τα σκουπίδια έχουν γίνει τεράστιο, τεράστιο πρόβλημα παντού. Καμία δημοτική αρχή δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, ούτε να κάνει ανακύκλωση», λέει ο Άρμπεν Κόλα, ξεναγός και περιβαλλοντολόγος. Αρκετές ομάδες στο Facebook αφιερωμένες στον τουρισμό στην Αλβανία είναι γεμάτες αναρτήσεις επισκεπτών που παραπονιούνται για τα σκουπίδια κατά μήκος των δρόμων ή στις ακτές, μαζί με παράπονα για τις κατασκευές και τις υψηλές τιμές.
Η Αλβανία ήταν κάποτε «κάτι άγριο – κατασκήνωση, νεαρόκοσμος, διασκέδαση και φύση», λέει η Νενάντα Γιούσι. «Τώρα είναι σαν το Μονακό. Δεν υπάρχει χώρος για τους ντόπιους».
Με στοιχεία από Politico
