Ιερόθεος Παπαδόπουλος [επικεφαλής Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο]: Ποιος θα στήριζε την Κύπρο αν δεν ήταν στην ΕΕ;

 

Τις τελευταίες μέρες του στο γραφείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο διανύει ο επικεφαλής του Ιερόθεος Παπαδόπουλος, ο οποίος, φεύγοντας για τις Βρυξέλλες, παίρνει, μεταξύ άλλων, μαζί του, όπως δηλώνει, γνώση ως προς το πόσο απλό αλλά και συνάμα σύνθετο είναι το Κυπριακό.
Ο κ. Παπαδόπουλος δηλώνει κάθετα ότι η ΕΕ είναι το στήριγμα της Κύπρου και διερωτάται πού θα βρισκόταν η χώρα μας εάν δεν ήταν στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Διαφωνεί με την άποψη ότι η ΕΕ δεν είναι αλληλέγγυα με την Κύπρο σε σχέση με τη συμπεριφορά της Τουρκίας και δίνει συγκεκριμένα στοιχεία που δεικνύουν επιδείνωση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας λόγω της συμπεριφοράς της προς την Κύπρο.
Σε σχέση με τις προσδοκίες για κυρώσεις έναντι της Άγκυρας, ο κ. Παπαδόπουλος τονίζει ότι οι κυρώσεις είναι μέσο και όχι αυτοσκοπός. Αυτοσκοπός, δηλώνει, είναι η επίλυση προβλημάτων, η συμφιλίωση και η διατήρηση της ειρήνης. «Αν κάποιοι στην Κύπρο περιμένουν από την ΕΕ αντιδράσεις για πρόσκαιρη ικανοποίηση που δεν θα βοηθήσουν στην επίλυση προβλημάτων, ίσως απογοητευτούν από τις αντιδράσεις της ΕΕ».

 

Στα 3,5 χρόνια που είστε επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είδατε κάποια εξέλιξη σε ό,τι αφορά στην αντίληψη των Κύπριων για την ΕΕ και τη συμμετοχή τους στην ευρωπαϊκή οικογένεια;

Η αντίληψη των πολιτών και οι προσδοκίες αυτών συνδιαμορφώνονται από δύο βασικούς παράγοντες: ο πρώτος είναι οι γνώσεις και αναζήτηση πληροφοριών από τους ίδιους τους πολίτες. Εδώ είναι σημαντικός και ο ρόλος που παίζουν τα μέσα ενημέρωσης. Σημαντικός, επίσης, είναι και ο ρόλος που παίζουν τα σύγχρονα κανάλια ενημέρωσης, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο δεύτερος παράγοντας είναι τα πολιτικά κόμματα και οι εθνικοί φορείς γενικότερα, και ο τρόπος που προσεγγίζουν ή παρουσιάζουν την ΕΕ και οι προσδοκίες που καλλιεργούν στους πολίτες. Οι δύο αυτοί παράγοντες καθορίζουν τις αντιδράσεις των πολιτών, οι οποίες είναι άλλοτε θετικές και άλλοτε ουδέτερες, ή και αρνητικές. Σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, το 71% των Κύπριων (έναντι 74% των Ευρωπαίων) αισθάνεται πολίτης της ΕΕ. Το 64% και 61% αντίστοιχα δηλώνει ότι γνωρίζει και τα δικαιώματά του ως Ευρωπαίος πολίτης.

 

Είχε κυρώσεις η Τουρκία

Πιστεύετε ότι άγγιξε τις προσδοκίες των Κύπριων η ΕΕ, δεδομένου ότι οι περισσότεροι αποζητούσαν αλληλεγγύη σε σχέση με το Κυπριακό και τις προκλήσεις της Τουρκίας;

Ας είμαστε απόλυτα ξεκάθαροι σε αυτά τα θέματα: η Κύπρος ως κράτος μέλος έλαβε άνευ όρων και απεριόριστη αλληλεγγύη από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η Κύπρος ως κράτος μέλος, στο θέμα του Κυπριακού δεν είναι μόνη. Ακριβώς επειδή η Κύπρος έγινε μέλος της Ένωσης, η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας συναρτήθηκε άρρηκτα και απόλυτα με την κανονικοποίηση των σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία (αναγνώριση - πρωτόκολλο της Άγκυρας), η οποία και πάγωσε στην πράξη τον Δεκέμβρη του 2006, ακριβώς γιατί διεφάνη το πρόβλημα που δημιουργούσε η Τουρκία με τη μη αναγνώριση ενός κράτους μέλους και η όποια πρόοδος συναρτήθηκε με τις λεγόμενες κυπρογενείς της υποχρεώσεις.
Να σας θυμίσω ότι έκτοτε η Τουρκία δεν έλαβε εκσυγχρονισμό της τελωνειακής της ένωσης (η οποία προϋπάρχει της ένταξης της Κύπρου στη ΕΕ), δεν μπήκε δηλαδή στην ευρωπαϊκή αγορά των δημοσίων συμβάσεων και της παροχής υπηρεσιών - χάνοντας τεράστια δυνητικά κέρδη που τόσο έχει ανάγκη - ακριβώς γιατί δεν εφαρμόζει έναντι όλων των κρατών μελών την υφιστάμενη τελωνειακή ένωση, αλλά και ως «κύρωση» για την ένταση που προκάλεσε στην Ανατολική Μεσόγειο τα περασμένα δύο έτη.
Όλα τα σχετικά συμπεράσματα των Συνόδων Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περιλαμβάνουν εξαιρετικά ισχυρή γλώσσα στήριξης προς την Κύπρο, και σε σχέση με την Τουρκία, και σε σχέση με το Κυπριακό. Να σας θυμίσω ότι η άλλη πλευρά κατηγορεί την Ένωση χρησιμοποιώντας τη φράση «ελληνικό club», αντιδρά στις αποφάσεις των 27, αλλά στο τέλος της μέρας αυτό που γίνεται είναι ότι οι προκλήσεις μειώνονται, τα γεωτρύπανα και τα ερευνητικά πλοία αποσύρονται, έστω και με προφάσεις.
Σε σχέση με το ίδιο το Κυπριακό, η ΕΕ ήταν στο Μοντ Πελεράν και το Κραν Μοντανά, ήταν έστω και περιφερειακά στην τελευταία συνάντηση στη Γενεύη. Η ΕΕ, όπως είχε επισήμως ανακοινώσει, τόσο η Κομισιόν επί Γιούνκερ, όσο και η Κομισιόν επί Φον ντερ Λάιεν, θα υποστηρίξει και χρηματικά το κόστος της επανένωσης και δεν δέχεται λύση εκτός ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή στηρίζει λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, κάτι κατονομάζει σε κάθε κείμενο συμπερασμάτων. Η ΕΕ είναι έτοιμη να παράσχει όποια υποστήριξη τα εμπλεκόμενα μέλη κρίνουν κατάλληλη, όμως ο ύπατος εκπρόσωπος και αντιπρόεδρος Μπορέλ δεν μίλησε τυχαία όταν έλεγε ότι η ευθύνη της επίλυσης βαραίνει πρωταρχικά τους ίδιους τους Κυπρίους. Η λύση δεν θα έρθει απ’ έξω.

 

Επίλυση ή πρόσκαιρη ικανοποίηση;

Στηρίζεται όμως η ΕΕ σε αρχές και αξίες αλληλεγγύης ή τελικά υπερισχύουν τα εθνικά συμφέροντα, στο θέμα Τουρκίας – Κύπρου για παράδειγμα;

Η ΕΕ στηρίζεται στις αρχές και τις αξίες που περιγράφονται αναλυτικά στις συνθήκες της. Η ΕΕ είναι ό,τι ακριβώς λένε οι συνθήκες της. Η αλληλεγγύη είναι μία από αυτές. Η ΕΕ έχει δείξει, όπως θα δείτε ιστορικά, απεριόριστη αλληλεγγύη προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Το πραγματικό ερώτημα είναι πού θα ήταν άραγε η ΚΔ αν το 2004 δεν είχε ενταχθεί στην ΕΕ. Θα ήταν, άραγε, καλύτερα; Ποιος ακριβώς θα τη στήριζε και με ποιο τρόπο, με τι συμφέρον και με τι αντάλλαγμα; Όμως, η ιστορία δεν γράφεται με τα «αν». Και δεν γράφεται με μύθους, όπως το ότι τάχα η ΕΕ δεν επέβαλε «κυρώσεις» στην Τουρκία. Η ΕΕ προειδοποίησε, πίεσε, αφιέρωσε πολιτικό κεφάλαιο στην εξωτερική πολιτική και επέβαλε και «κυρώσεις», πρώτα ως πλαίσιο και τη συνέχεια με ονόματα προσώπων και οντοτήτων που είχαν άμεση εμπλοκή με τις γεωτρήσεις. Το πάγωμα συναλλαγών και περιουσιακών στοιχείων και εισόδου στην ΕΕ, είναι ακριβώς ό,τι έκανε η ΕΕ και σε άλλες περιπτώσεις κρατών. Πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε το εξής: πρώτον, οι κυρώσεις επιβάλλονται για πράξεις, που μάλιστα δεν αναστρέφονται, και όχι για δηλώσεις ή εξαγγελίες. Δεύτερον, οι κυρώσεις είναι μέσο και όχι αυτοσκοπός. Αυτοσκοπός της ΕΕ είναι να λύνει προβλήματα, είναι η συμφιλίωση και η διατήρηση της ειρήνης. Και αυτό γίνεται με καθημερινό και μόνιμο αγώνα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, του υπάτου εκπροσώπου και των διπλωματών μας. Αν κάποιοι στην Κύπρο περιμένουν από την ΕΕ αντιδράσεις οι οποίες μπορεί να δημιουργήσουν πρόσκαιρη ικανοποίηση, αλλά στην ουσία να μην βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων, ίσως απογοητευτούν από τις αντιδράσεις της ΕΕ. Η διπλωματία δεν είναι πάντα κατανοητή στο ευρύ κοινό, αλλά το αποτέλεσμά της είναι η διατήρηση της ειρήνης.
Θα σας πω όμως και κάτι τελευταίο: στην ΕΕ, τις αποφάσεις στα θέματα εξωτερικής πολιτικής τις παίρνουν 27 χώρες μέλη, και μάλιστα μόνο με ομοφωνία. Και οι υπόλοιπες 26 κυβερνήσεις είναι δημοκρατικά εκλεγμένες και εκφράζουν τη βούληση των πολιτών τους. Δημοκρατία, διεθνές δίκαιο και πολυμέρεια πάνε πακέτο. Υπήρξαν ευκαιρίες για αλλαγή του μοντέλου της ομοφωνίας, αλλά και πάλι τα κράτη μέλη δεν το ήθελαν. Στους τομείς που τα κράτη μέλη το επέλεξαν, η ομοφωνία αντικαταστάθηκε από ειδική πλειοψηφία. Όχι, ακόμη, σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Η δύναμή μας είναι η σύνθεση των 27 εθνικών συμφερόντων, κι εμείς σαν Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθούμε το συμφέρον των Ευρωπαίων πολιτών. Αυτό το δίδαγμα λάβαμε από δύο παγκοσμίους πολέμους. Και, ναι, για τη διατήρηση της ειρήνης θα γίνονται, ευτυχώς, και συμβιβασμοί. Πραγματικά μπορεί κανείς να μας πει ποιος θα ήταν ο «άλλος δρόμος»;

 

Τα οφέλη από την ΕΕ

Τα αγαθά της συμμετοχής μας στο ευρωπαϊκό σύνολο είναι εν πολλοίς αθέατα ή τα παίρνουμε ως δεδομένα. Η ΕΕ υστερεί, πιστεύετε, στο να καταστήσει σαφές ότι πρόκειται για προτεραιότητες που θέτει η ίδια για την προστασία του συνόλου των Ευρωπαίων πολιτών;

Τα αγαθά της συμμετοχής της ΚΔ σε μία αγορά 455 και πλέον εκατομμυρίων ατόμων είναι πολλά. Είναι η ελευθερία μετακίνησης και εγκατάστασης, είναι η κατάργηση της περιαγωγής, είναι οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, είναι η κατοχύρωση των αγροτικών και άλλων προϊόντων, εσχάτως και για το χαλλούμι. Συνήθως, και αυτό υπάρχει από καταβολής θεσμού, οι κυβερνήσεις συνηθίζουν να καρπώνονται όλα τα θετικά και να επιρρίπτουν ευθύνες για όλα τα αρνητικά στις «Βρυξέλλες», στους «γραφειοκράτες» και άλλα παρόμοια. Ούτε «Βρυξέλλες» υπάρχουν χωρίς τα κράτη μέλη, ούτε «γραφειοκράτες» αποφασίζουν χωρίς τις εθνικές κυβερνήσεις. Η ΕΕ είναι τα κράτη μέλη της και οι προτεραιότητές της τίθενται από τις δημοκρατικές εκλεγμένες κυβερνήσεις στο Συμβούλιο της ΕΕ, το οποίο συναποφασίζει με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αν δεν αρχίσουν οι κυβερνήσεις να λένε στους πολίτες πώς ακριβώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, τότε να μην απορούμε για τα εκλογικά αποτελέσματα στις ευρωεκλογές, ή για το ότι οι πάσης φύσεων προπαγανδιστές χρησιμοποιούν τόσο εύκολα την ΕΕ για αποδιοπομπαίο τράγο.

 

Δεν υπάρχει δυσκαμψία

Σε σχέση με την κρίση του κορωνοϊού, φάνηκε ιδιαίτερα στην αρχή της πανδημίας ότι η ΕΕ είχε αργά αντανακλαστικά και ήταν κάπως δύσκαμπτη. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της ΕΕ σε ό,τι αφορά τη δυσκαμψία και τη γραφειοκρατία, ή είναι κάτι που πρέπει να συνηθίσουμε;

Διαφωνώ. Είμαστε 27, όχι ένας, δεν έχουμε ομοσπονδιακή κυβέρνηση με 245 χρόνια ιστορία όπως οι ΗΠΑ. Δεν αντιδράσαμε ούτε αργά ούτε δύσκαμπτα. Πρώτοι στην ΕΕ εντοπίσαμε την προοπτική εμβολίου, πρώτοι στην ΕΕ με τα χρήματα του Ευρωπαίου φορολογούμενου πληρώσαμε για την ανάπτυξή τους. Χωρίς την ΕΕ δεν θα είχαμε εμβόλιο. Αποφασίσαμε ως 27 μία στρατηγική διευρυμένου χαρτοφυλακίου με όλες τις πολλά υποσχόμενες εταιρείες, και σήμερα όχι μόνο ξεπεράσαμε τις ΗΠΑ, όχι μόνο ξεπεράσαμε το στόχο του 70% για μια δόση τον Ιούλιο, αλλά φτάσαμε το 60% στον πλήρη εμβολιασμό των ενηλίκων. Και αυτό τροφοδοτώντας τον υπόλοιπο πλανήτη με σχεδόν όσα εμβόλια κρατήσαμε και για τον εαυτό μας. Ποιος άλλος το έκανε αυτό; Κανείς. Σας λέω με μεγάλη βεβαιότητα ότι σε αυτή την πανδημία, ο Ευρωπαίος ήταν σαφώς καλύτερα από σχεδόν όλους τους άλλους πολίτες του πλανήτη. Πριν 4-5 μήνες, πολλοί κατηγορούσαν την Ένωση για τη δράση της σε σχέση με τα εμβόλια. Σήμερα όλοι δέχονται ότι λειτούργησε σωστά.
Τώρα, αν θεωρείται γραφειοκρατία και δυσκαμψία ότι, ακριβώς επειδή διαχειριζόμαστε τα χρήματα του φορολογούμενου δεν δίνουμε λευκή επιταγή σε κανέναν και έχουμε κανόνες και ελέγχους, checks and balances και λαμβάνουμε αποφάσεις με δημοκρατία και πολυμέρεια, τότε, ναι, αυτό θα πρέπει να το συνηθίσουμε.

 

Μετά το πρώτο μούδιασμα της ΕΕ σε ό,τι αφορά την πανδημία, θεωρείτε ότι τα πάει καλά σε σύγκριση με το παγκόσμιο γίγνεσθαι σε σχέση με την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η ΕΕ τα πάει σαφώς καλύτερα. Αγοράσαμε εμβόλια όλοι μαζί, διότι αν δεν το κάναμε, πολλές μικρές και μεσαίες χώρες δεν θα είχαν πιθανόν δει μέχρι σήμερα ούτε ένα. Η πράξη έδειξε ότι οι αποφάσεις μας ήταν σωστές και όσοι ήλπιζαν σε λύσεις από τρίτες χώρες διαψεύστηκαν από τα ποσοστά αποτελεσματικότητας, εμβολιασμού και εξαγωγών αυτών των χωρών.

 

Ποια άποψη αποκομίσατε για την Κύπρο και τους Κύπριους στα χρόνια που ηγείστε της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη χώρα μας;

 

Έμαθα την Κύπρο και τις ιδιαιτερότητές της από μια σκοπιά διαφορετική απ’ αυτήν που μαθαίνουμε στην Ελλάδα. Γνώρισα πόσο απλό και συνάμα σύνθετο είναι αυτό που λέμε Κυπριακό. Γνώρισα μερικούς υπέροχους Κύπριους με τους οποίους συνδέθηκα με ορούς αδελφικής φιλίας, με όρους θα έλεγα Φιλικής Εταιρίας.