Το φιάσκο των εμβολίων της ΕΕ οδηγεί στον εθνικισμό

Μέσα στην αναταραχή που επικρατεί τις τελευταίες εβδομάδες όσον αφορά το θέμα των εμβολίων και τη στρατηγική που ακολουθεί η ΕΕ, γίνεται λόγος για ένα νέο είδος εθνικισμού. Τον εθνικισμό τον εμβολίων. Η κεντρική συνεννόηση δεν αποδίδει με αποτέλεσμα η κάθε χώρα να κοιτάζει τα δικά της προβλήματα. Πολλά είναι τα ερωτήματα ως προς το ποιες είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας πολιτικής, αλλά κυρίως ως προς το τι κάνει η ίδια η Ένωση για να αποφύγει τέτοιου είδους πρακτικές. Εκτός αυτού προκύπτει και το ερώτημα του αν οι κακοί χειρισμοί της ΕΕ οδηγούν αναπόφευκτα στην υιοθέτηση εθνικών πρακτικών στο θέμα των εμβολίων, από χώρες οι οποίες απογοητευμένες από την απραξία της Κομισιόν παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Την ίδια στιγμή τα ισχυρά οικονομικά εθνικά κράτη μπορούν να εξασφαλίσουν, πληρώνοντας, περισσότερα εμβόλια. Τι θα γίνει με τις φτωχές χώρες; Αν ο πληθυσμός τους δεν εμβολιαστεί η πανδημία θα παραμείνει μια συνεχής απειλή για όλους. Με λίγα λόγια οι εθνικές στρατηγικές απόκτησης και διάθεσης εμβολίων είναι αδιέξοδες.

 

Η παραδοχή

Η παραδοχή της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ότι υπήρξαν καθυστερήσεις στις διαδικασίες έγκρισης των εμβολίων δεν αποτελεί τίποτα λιγότερο από μια προσπάθεια σύσφιξης των σχέσεων ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, ούτως ώστε να δοθεί η εντύπωση ότι παρά τα όποια προβλήματα είναι καλύτερο να συνεχίσουμε να δουλεύουμε συλλογικά. Η ίδια μάλιστα αναφέρθηκε και στις προσπάθειες που γίνονται ούτως ώστε η ΕΕ να εξασφαλίσει άμεσα περισσότερες δόσεις εμβολίων από Moderna και Pfizer, μετά τα προβλήματα που προέκυψαν με την AstraZeneca. Η απολογία της προέδρου από τη μια είναι σημαντική γιατί παραδέχεται ότι υπάρχει πρόβλημα, άρα δεν προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από το δάκτυλό της και να παραπληροφορήσει τους Ευρωπαίους πολίτες, από την άλλη όμως δημιουργεί ερωτηματικά ως προς το τι γίνεται με την Ευρωπαία επίτροπο Υγείας Στέλλα Κυριακίδου. Άραγε η ίδια θα βγει και θα παραδεχθεί τα λάθη της ή θα συνεχίσει την πολιτική του «δεν φταίμε εμείς αλλά οι άλλοι», και όπου άλλοι στην προκειμένη περίπτωση εννοεί τις φαρμακοβιομηχανίες.

 

Δεν έπεισε κανέναν

Μέχρι στιγμής αυτή ήταν η πρακτική που υιοθέτησε η ΕΕ. Η πρακτική του «εμείς δράσαμε έγκαιρα και με γνώμονα την ασφάλεια των πολιτών», ασχέτως εάν παρατηρούνται καθυστερήσεις στην παραγωγή και τη διάθεση των εμβολίων. Η συγκεκριμένη δικαιολογία δεν έπεισε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες αποφάσισαν να προβούν από μόνες τους σε συμφωνίες ακόμη και για εμβόλια που έμειναν εκτός του πλάνου της ΕΕ, όπως είναι το κινεζικό και το ρωσικό. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν επαρκείς ποσότητες εμβολίων είναι πλέον αυτό που ανησυχεί τις κυβερνήσεις, με όλο και περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να στρέφονται στο ρωσικό και το κινεζικό εμβόλιο. Αυστρία και Σλοβακία, δε, δηλώνουν έτοιμες να ξεκινήσουν τη δική τους παραγωγή εάν εγκριθούν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων.

 

Παράταση lockdown

Οι καθυστερήσεις στην παραγωγή των εμβολίων και το χαμηλό ποσοστό των Ευρωπαίων πολιτών που έχουν εμβολιαστεί μέχρι σήμερα καθιστούν πιθανό ένα τρίτο κύμα κορωνοϊού, παραδέχονται οι αρμόδιοι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σύμφωνα με τα όσα δήλωσε αρχές της εβδομάδας ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Bas Eickhout. Μεγάλος αριθμός κρατών μελών τελούν σε καθεστώς lockdown εξαιτίας της ανετοιμότητάς τους να αντιμετωπίσουν το δεύτερο κύμα αλλά και της χαμηλής εμβολιαστικής ροής, γεγονός που αυξάνει το αίσθημα της δυσαρέσκειας απέναντι στην πολιτική της ΕΕ αλλά και την ανάγκη για εξεύρεση λύσης εκτός της Ένωσης. Τα κράτη αναγκάζονται να πάρουν μέτρα αφού βλέπουν την υγεία και την οικονομία τους να καταρρέουν. Αν δούμε τους αριθμούς αλλά και το γεγονός ότι κυκλοφορούν μεταλλάξεις που κάνουν τον ιό πιο μεταδοτικό, είμαστε ήδη στην αρχή του τρίτου κύματος. Όπως εξήγησε ο κ. Eickhout, οι εμβολιασμοί είναι ένα σημαντικό εργαλείο και η αρχή του τέλους αλλά χρειάζεται χρόνος για να «θωρακιστεί» η κοινότητα. Το τρίτο κύμα έρχεται, έτσι αυτό που πρέπει να κάνουμε, όπως επεσήμανε, είναι να εξετάσουμε τον πληθυσμό, να εστιάσουμε στα γρήγορα και άμεσα τεστ για να εντοπίζουμε τα κρούσματα και να τα περιορίζουμε ώστε να προλάβουμε την ευρεία εξάπλωση. Παραδέχθηκε επίσης ότι η πανδημία μένει περισσότερο από όσο ο οποιοσδήποτε θα ανέμενε.

 

Το κόστος των αργών εμβολιασμών

Ο λεγόμενος εθνικισμός των εμβολίων θα μπορούσε να κοστίσει στις χώρες υψηλού εισοδήματος 119 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έναντι του κόστους 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια εμβολίων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας κινδυνεύει να επιβραδυνθεί ή ακόμη και να εκτροχιασθεί από τις καθυστερήσεις που σημειώνονται στα φτωχά κράτη στους εμβολιασμούς κατά του κορωνοϊού, σε σχέση με τον αντίστοιχο ρυθμό εμβολιασμών στα πλουσιότερα κράτη. Σύμφωνα με τον δείκτη Vaccine Tracker του Bloomberg, την τελευταία εβδομάδα χορηγήθηκαν κατά μέσο όρο 4,54 εκατομμύρια δόσεις σε όλο τον κόσμο. Η κάλυψη αυτή, ωστόσο, απέχει πολύ από μια ομοιόμορφη εκστρατεία εμβολιασμού σε όλο τον πλανήτη. Για του λόγου το αληθές, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% των 119,8 εκατομμυρίων δόσεων που έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως.

 

Το μεγαλύτερο πλήγμα

Πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η άνιση κατανομή των εμβολιασμών θα μπορούσε να στερήσει από την παγκόσμια οικονομία 9,2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Παρόμοια έρευνα της RAND Corporation υπολόγισε ότι το ετήσιο κόστος θα μπορούσε να φτάσει τα 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Οι ΗΠΑ και η Γερμανία θα αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο πλήγμα σε απόλυτους όρους από τους ελλιπείς εμβολιασμούς παγκοσμίως, σύμφωνα με έκθεση του Δεκεμβρίου. Στο μεταξύ, η μελέτη του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου υπολογίζει ότι το 49% του οικονομικού κόστους από μια παρατεταμένη πανδημία θα βαρύνει τις προηγμένες οικονομίες ακόμη και αν έχουν καταφέρει να εμβολιάσουν όλο τον πληθυσμό τους. Η παγκόσμια ανάπτυξη φέτος θα μπορούσε να είναι λιγότερο από το μισό της εκτίμησης 4% της Παγκόσμιας Τράπεζας εάν η διανομή των εμβολίων δεν κινηθεί γρήγορα, δήλωσε η επικεφαλής οικονομολόγος Κάρμεν Ράινχαρτ. Αυτές οι εκτιμήσεις αυξάνουν την πίεση στα πλούσια κράτη ώστε να διαθέσουν τα αποθέματα που έχουν σε εμβόλια, παρόλο που ο πληθυσμός τους μπορεί να μην υποστηρίζει τέτοιους είδους κινήσεις. Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι ήδη στα μαχαίρια για την πρόσβαση στα εμβόλια, αναφέρει το Bloomberg, προσθέτοντας πως εκδηλώνεται ο ίδιος ακριβώς ανταγωνισμός με εκείνον που σημειώθηκε για την προμήθεια εξοπλισμού ατομικής προστασίας πριν από έναν χρόνο. Στην Κίνα από την άλλη επικρατεί το ακριβώς αντίθετο, με τη χώρα να οδηγεί την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη αφού κατάφερε να θέσει υπό έλεγχο την πανδημία, ενώ η απουσία της αίσθησης του επείγοντος έχει ως αποτέλεσμα η χώρα να μείνει πίσω στους εμβολιασμούς συγκριτικά με τη Δύση.

 

Δημόσιο εμπόρευμα

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι στη διαχείριση μιας πανδημίας δεν υπάρχει λάθος ή σωστό. Η πανδημία του κορωνοϊού θα μπορούσε να παρομοιαστεί και με έναν πόλεμο στον οποίο οι χώρες κινδυνεύουν να χάσουν αν δεν συνεργαστούν. Δυστυχώς η πολιτική που ακολούθησε μέχρι στιγμής η ΕΕ δεν βοηθά αυτή τη συνεργασία, αλλά δεν υπάρχει και άλλη λύση. H ευρωπαϊκή ηγεσία χρηματοδότησε με άφθονο δημόσιο χρήμα, δύο δισ. ευρώ, την έρευνα για την ανακάλυψη, την παραγωγή και την αγορά των εμβολίων. Οι πολυεθνικές που τώρα ακριβοπουλούν τα εμβόλια δεν επένδυσαν ιδιωτικό χρήμα. Συνεπώς, τα εμβόλια δεν μπορούν να είναι ένα ιδιωτικό εμπόρευμα αλλά δημόσιο αγαθό. Αντί λοιπόν η Κομισιόν να διαμαρτύρεται εκ των υστέρων στις μεγάλες πολυεθνικές των εμβολίων για την αθέτηση των δεσμεύσεών τους και γιατί κερδοσκοπούν πάνω στην πανδημία, οφείλει έστω και τώρα να πάρει πρόσθετα μέτρα και να διασφαλίσει την παραγωγή και την ίση κατανομή των εμβολίων.