Στην αναζήτηση κατάλληλου χώρου βρίσκεται το Υπουργείο Δικαιοσύνης με σκοπό τη δημιουργία χώρου κράτησης παιδιών που βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο, δηλαδή, που καταδικάζονται σε ποινή φυλάκισης ή τίθενται υπό κράτηση ως ύποπτοι για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων.
Πρόκειται ουσιαστικά για τη δημιουργία σωφρονιστικού κέντρου για παιδιά μέχρι και την ηλικία των 21 ετών εκτός των Κεντρικών Φυλακών. Το Υπουργικό Συμβούλιο, σε πρόσφατη συνεδρία του, αφού έτυχε εκτενής ενημέρωσης από την υπουργό Δικαιοσύνης κ. Στέφη Δράκου, άναψε το πράσινο φως για τη δημιουργία φυλακών ανηλίκων με τη διαδικασία σύναψης δημόσιων συμβάσεων. Εξουσιοδοτώντας, παράλληλα, τον υπουργό Οικονομικών να διαθέσει τις απαιτούμενες πιστώσεις.
Όχι στα Λατσιά
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης εισηγήθηκε, αρχικά, την κράτηση των ανήλικων παραβατών εντός του χώρου του θεραπευτικού κέντρου για ανήλικους της Αγίας Σκέπης στα Λατσιά. Ωστόσο, η προτεινόμενη λύση δεν έγινε αποδεκτή από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, η οποία χρηματοδοτεί το εν λόγω θεραπευτικό κέντρο, προτάσσοντας τους ακόλουθους λόγους:
- Η συνύπαρξη σωφρονιστικού κέντρου με ένα θεραπευτικό βρίσκεται σε σύγκρουση με τη φιλοσοφία της Εθνικής Στρατηγικής για αντιμετώπιση των εξαρτήσεων 2021 – 2028, ενώ δεν υπάρχει σχετικό προηγούμενο στον ευρωπαϊκό χώρο.
- Η συνύπαρξη των δύο δομών δύναται να αποτελέσει σημαντικό αποτρεπτικό παράγοντα ως προς την εθελοντική συμμετοχή στη θεραπεία.
Από 25 στις 10 κλίνες
Το Υπουργείο Οικονομικών, με επιστολή του προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης ανέφερε ότι ως θέμα αρχής συμφωνεί με τη δημιουργία σωφρονιστικού κέντρου για ανήλικους. Ωστόσο, ζήτησε ορισμένες πρόσθετες πληροφορίες / διευκρινίσεις αναφορικά με το κόστος λειτουργίας του χώρου και την αναγκαιότητα δημιουργίας τέτοιου χώρου. Με βάση τις πληροφορίες και τις διευκρινίσεις που παρείχε το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Υπουργείο Οικονομικών με δεύτερη επιστολή του απάντησε ότι συμφωνεί με την προκήρυξη προσφορών για τη δημιουργία νέου χώρου, χωρητικότητας, όμως, 10 κλινών αντί 25 κλινών που πρότεινε το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε πρώτο στάδιο.
O νέος νόμος για τα παιδιά
Η δημιουργία χώρων κράτησης για ανήλικους παραβάτες εκτός των Κεντρικών Φυλακών προβλέπεται στη νέα νομοθεσία που ψήφισε η ολομέλεια της Βουλής τον περασμένο Απρίλιο. Τιτλοφορείται ως «ο περί Εγκαθίδρυσης Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά» και σκοπό έχει την πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας μέσω της εγκαθίδρυσης νέων δομών και διαδικασιών αποδικαστικοποίησης.
Ειδικότερα, στη νομοθεσία ορίζονται ως χώροι κράτησης των ανήλικων παραβατών ειδικοί χώροι κράτησης εκτός φυλακών, οι οποίοι θα είναι ειδικά προσαρμοσμένοι για την κράτηση παιδιών και θα διασφαλίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους, ανεξάρτητα από τον περιορισμό της προσωπικής τους ελευθερίας, και θα πληρούν τις προδιαγραφές και προϋποθέσεις που θα καθορίζονται σε διάταγμα που θα εκδίδει ο εκάστοτε υπουργός Δικαιοσύνης. Στο υπουργικό διάταγμα θα καθορίζονται οι χώροι περιορισμού των ανηλίκων, καθώς επίσης και οι κανονισμοί λειτουργίας τους, τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται για την προστασία των παιδιών και για τη διασφάλιση της συνέχισης της εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισής τους κατά τη διάρκεια του περιορισμού, καθώς και των δικαιωμάτων τους και της υποχρέωσης συμμόρφωσή τουςς με τους κανονισμούς. Περαιτέρω, ο νόμος προβλέπει ότι για ένα έτος από την ημερομηνία που θα τεθεί σε ισχύ, δηλαδή μέχρι τις 20/4/2022, οι ανήλικοι που θα καταδικάζονται θα μπορούν να κρατούνται στις φυλακές. Συνεπώς, το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα πρέπει να εξεύρει και να λειτουργήσει χώρους κράτησης για ανήλικους εκτός των Κεντρικών Φυλακών μέχρι τον Απρίλιο του 2022. Επίσης, η νέα νομοθεσία προβλέπει τη δημιουργία του θεσμού του επιμελητή που θα ενεργεί ως σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες δημόσιες αρχές, ή και τους ασκούντες τη γονική μέριμνα. Ο επιμελητής θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο στάδιο της σύλληψης του παιδιού, της ανάκρισης και στο πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής αποδέσμευσε πρόσφατα το ποσό των €189.000 προκειμένου το Υπουργείο Δικαιοσύνης να δρομολογήσει τις διαδικασίες για την επιλογή και πρόσληψη επιμελητών.
Μόνο άνω των 14 χρόνων
Βασικός κανόνας των νέων ρυθμίσεων είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση ανηλίκων μέχρι και την ηλικία των 21 ετών θα συνιστούν το έσχατο μέτρο το οποίο θα επιβάλλεται μόνο εφόσον οποιαδήποτε άλλα μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών δεν θα υπέχουν ποινικής ευθύνης για τις πράξεις και τις παραλείψεις τους, ενώ, σε κάθε περίπτωση, ο καταλογισμός αξιόποινης πράξης σε παιδιά ηλικίας άνω των 14 ετών θα εξαρτάται από την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητας και ανάπτυξής τους. Επί της διαδικασίας: σε περίπτωση που θα στοιχειοθετείται οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα εναντίον ανήλικου, θα αποστέλλεται ο φάκελος της υπόθεσης στη Νομική Υπηρεσία. Ο γενικός εισαγγελέας θα μπορεί να αναστέλλει την ποινική δίωξη του παιδιού και να το παραπέμπει σε πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης. Ο στόχος είναι διττός: αφενός, να βοηθηθεί το παιδί να αντιληφθεί τις συνέπειες του αδικήματος που διέπραξε και να αποδεχθεί την ευθύνη του ώστε να μην διαπράξει στο μέλλον οποιοδήποτε άλλο ποινικό αδίκημα και αφετέρου, για να αποφευχθεί η προσαγωγή του για το αδίκημα που διέπραξε ενώπιον δικαστηρίου.
Οι ποινές σε ανήλικους
Ο νόμος προβλέπει την ίδρυση και λειτουργία Δικαστηρίων Ανηλίκων. Η προσαγωγή παιδιού ενώπιον δικαστηρίου θα αποτελεί το έσχατο μέτρο το οποίο θα λαμβάνεται με απόφαση του γενικού εισαγγελέα, αφού η υπαγωγή παιδιού στο πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης δοκιμάστηκε και απέτυχε. Τα παιδιά που θα παραπέμπονται ενώπιον της δικαιοσύνης θα δικάζονται από τα Δικαστήρια Ανηλίκων. Συγκεκριμένα, προβλέπεται στον νόμο όπως σε κάθε επαρχία συγκροτείται ένα Δικαστήριο Ανηλίκων, οι δίκες θα πρέπει να είναι σύντομες και να πραγματοποιούνται κεκλεισμένων των θυρών. Σε περίπτωση που το Δικαστήριο Ανηλίκων, μετά από ακρόαση της υπόθεσης, κρίνει το παιδί ως ένοχο αδικήματος, δύναται, είτε να επιπλήξει απλώς το παιδί και να το απαλλάξει από οποιοδήποτε άλλο μέτρο, ή να του επιβάλει ποινή, ή να προχωρήσει περαιτέρω με την υπόθεση και να λάβει μία ή περισσότερες από τις πιο κάτω αποφάσεις:
- Απαλλαγή ή απαλλαγή υπό όρους.
- Επιβολή προστίμου ή και επιβολή καταβολής των εξόδων ή και αποζημίωσης στο θύμα από το παιδί.
- Διάταγμα με το οποίο να υποχρεώνει τον γονέα ή κηδεμόνα να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα του παιδιού.
- Διάταγμα γονικής επιτήρησης.
- Διάταγμα επιβολής κοινοτικής επιτήρησης. Το δικαστήριο δύναται να εκδίδει διάταγμα κοινοτικής εργασίας σε σχέση με παιδί που κρίθηκε ένοχο διάπραξης αδικήματος ηλικίας από 16 μέχρι 18 ετών. Το διάταγμα κοινοτικής εργασίας θα καθορίζει αριθμό ωρών εργασίας εβδομαδιαίως που το παιδί θα έχει υποχρέωση να παρέχει σε κοινοτικά προγράμματα, είτε χωρίς είτε με μερική αμοιβή, κατά την κρίση του δικαστηρίου.
- Διάταγμα κράτησης σε Φυλακές Ανηλίκων. Σε κάθε περίπτωση, η επιβολή κράτησης σε χώρο κράτησης παιδιών απαγορεύεται διά νόμου σε σχέση με παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 16 ετών κατά την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου και θα αποτελεί την έσχατη ποινή, η οποία, θα μπορεί να επιβληθεί από το δικαστήριο μόνο σε περίπτωση που έχουν δοκιμαστεί άλλες εναλλακτικές ποινές.
- Διάταγμα παρακολούθησης με ηλεκτρονικό βραχιόλι. Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί θα βρίσκεται στην οικία του υπό περιορισμό.
- Το δικαστήριο δύναται όπως σε περίπτωση που το παιδί είναι χρήστης ναρκωτικών ουσιών να διατάξει την εισαγωγή του σε κέντρο αποτοξίνωσης και να θέσει οποιουσδήποτε όρους αφορούν τέτοια εισαγωγή ή και παραμονή στο εν λόγω κέντρο αποτοξίνωσης, το οποίο μπορεί να είναι και κλειστού τύπου.
]
