Δεν υπάρχει γραπτό βρετανικό σχέδιο για το Κυπριακό διαβεβαίωσε ο υπουργός Εξωτερικών στον απόηχο των πληροφοριών που κυκλοφορούν το τελευταίο διάστημα περί βρετανικής φόρμουλας για γεφύρωση του χάσματος που χωρίζει τις δύο πλευρές ενόψει της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης μιλώντας στον Alpha παραδέχθηκε ότι υπάρχουν κάποιες ιδέες εκ μέρους των Βρετανών και τόνισε πως η ε/κ πλευρά δεν συζητά καν οτιδήποτε εκφεύγει από συμφωνημένο πλαίσιο λύσης.
Τι είναι αυτό που εκφεύγει από το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης; Προφανώς ότι το βρετανικό σχέδιο, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις στο ΥΠΕΞ και σε κάποιους στη διαπραγματευτική ομάδα, έχει και κάποια συνομοσπονδιακή λογική στη φιλοσοφία του. Από την άλλη, βεβαίως σύμφωνα με έγκυρη πολιτική πηγή, «θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποιο είναι το πλαίσιο λύσης; Αυτό που ίσχυε το 2017 στο Κραν Μοντανά το οποίο δεν συμφωνήθηκε, αφού και οι δύο πλευρές απέσυραν τις προτάσεις τους με τον Αντόνιο Γκουτέρες να επιρρίπτει ευθύνες στις δύο κοινότητες και να εύχεται στον κυπριακό λαό καλή τύχη»; Έκτοτε κύλησε αρκετό νερό στ' αυλάκι με την ελληνοκυπριακή πλευρά και δη με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, αν κρίνουμε και από τις δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου να σκέφτεται και να συζητά μεγαλοφώνως τη λύση δύο κρατών ή να αντιπροτείνει στον κ. Τσαβούσογλου λύση συνομοσπονδίας.
Μέσα σε αυτόν τον πολιτικό αχταρμά και λόγω μιας πιθανής ελληνοτουρκικής σύρραξης, λίγο αργότερα οι Γερμανοί επιχείρησαν να ενδιατρίψουν και αυτοί στο Κυπριακό μετά την τριμερή στο Βερολίνο, με την Κυπριακή Δημοκρατία βέβαια να δυσανασχετεί «για τις αντιδιπλωματικές προτάσεις των Γερμανών», όπως τις περιέγραψε έγκυρη πηγή στο Προεδρικό Μέγαρο. Σε σημείο που ξεκίνησαν οι παροτρύνσεις από ε/κ πλευράς προς τους Βρετανούς να επανέλθουν στο Κυπριακό «γιατί τουλάχιστον αυτοί γνωρίζουν από διπλωματία και κυρίως είναι γνώστες σε βάθος του Κυπριακού».
Με λίγα λόγια, οι Βρετανοί όλα αυτά τα χρόνια, σύμφωνα πάντα με τους συνομιλητές του γράφοντος, «είναι ρεαλιστές και ξέρουν να παίζουν με τις λέξεις και εν γένει με τη διπλωματία». Τελικά οι Βρετανοί με βάση τα δεδομένα επί του εδάφους στην Κύπρο, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας περί αποκεντρωμένης ομοσπονδίας και τη θέση των Τουρκοκυπρίων για κυριαρχική ισότητα, κατέθεσαν την πρότασή τους.
Οι βασικές αρχές της προσέγγισης των Βρετανών είναι οι ακόλουθες:
- Στην Κύπρο υπάρχουν από το 1960 δύο ιδρυτικές κοινότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες σήμερα θα μετεξελιχθούν σε κοινοτικά κυρίαρχα κρατίδια (Community States) και θα ιδρύσουν την Κυπριακή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, η οποία θα έχει μία κυριαρχία. Το ομοσπονδιακό κράτος δεν θα χρειαστεί να υποβάλει ξανά αίτηση για ένταξη στον ΟΗΕ ή την ΕΕ. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει αρμοδιότητα σε κάποιους τομείς όπως η εξωτερική πολιτική, ο έλεγχος των συνόρων, η οικονομία, η ασφάλεια και η ιθαγένεια. Το ομοσπονδιακό κράτος θα ελέγχει επίσης την εφαρμογή της ελευθερίας διακίνησης, εγκατάστασης ιδιοκτησίας και εργασίας σε ολόκληρη την Κύπρο.
- Θα υπάρχει ένα Υπουργικό Συμβούλιο με 9 υπουργούς (6 Ε/Κ και 3 Τ/Κ) και δύο συμπρόεδροι με ισότιμο καθεστώς. Επίσης, ένας διακοσμητικός Πρόεδρος. Σε ό,τι αφορά τον διορισμό των μελών του Υπουργικού, προτείνεται να μελετηθούν το ομοσπονδιακό σύστημα του Βελγίου (Βαλόνοι και Φλαμανδοί διορίζουν τους υπουργούς τους) αλλά και της Βορείου Ιρλανδίας (το Υπουργικό Συμβούλιο της οποίας διορίζεται με βάση τα ποσοστά που καταλαμβάνουν τα κόμματα στις βουλευτικές). Εν τοιαύτη περιπτώσει, το πρόγραμμα διακυβέρνησης θα ανακοινώνεται μετά τη σύσταση της κυβέρνησης.
- Η νομοθετική εξουσία σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα αποτελείται από ένα μόνο σώμα 36 ατόμων. Οι 24 θα είναι Ε/Κ και οι 12 Τ/Κ. Θα υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες για τη μειοψηφία. Καταργείται εν ολίγοις η Γερουσία που προτεινόταν σε άλλα σχέδια.
- Τα δύο κοινοτικά κρατίδια πέραν των αρμοδιοτήτων που θα ανήκουν στην ομοσπονδία, θα έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν δικές τους συμφωνίες ακόμα και σε θέματα ενέργειας. Όπως προτάθηκε, επιπλέον θα μπορούν να εγγραφούν σε διεθνή σώματα και να εκπροσωπούνται σε διεθνείς αθλητικές συναντήσεις με τον ίδιο τρόπο που η Σκωτία, η Ουαλία, και η Βόρειος Ιρλανδία έχουν τις δικές τους ομάδες στα κύπελλα UEFA ή σε άλλες αθλητικές δραστηριότητες.
- Τα δύο κοινοτικά κρατίδια θα δίνουν τη συγκατάθεσή τους σε αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης σε διεθνή θέματα και στην ΕΕ. Αν δεν υπάρχει ομοφωνία τότε η Κύπρος θα απέχει από διεθνείς ψηφοφορίες ή και ψηφοφορίες εντός της ΕΕ, όπως συνέβαινε για παράδειγμα για 3 χρόνια με το Βέλγιο.
- Σε ό,τι αφορά τα στρατεύματα κατοχής, αυτά θα αποχωρήσουν στο μεγαλύτερό τους ποσοστό με την υπογραφή της συμφωνίας λύσης. Η Τουρκία θα αποποιηθεί το δικαίωμα της μονομερούς επέμβασης της Συνθήκης Εγγυήσεως, θα παραμείνουν μικρός αριθμός ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων και οι εγγυήσεις για περίοδο 10 ετών.
- Στο εδαφικό, η βρετανική φόρμουλα προτείνει υλοποίηση του χάρτη που συμφωνήθηκε μεταξύ Αναστασιάδη - Ακιντζί, δηλαδή το ποσοστό εδάφους του τ/κ κρατιδίου θα κινηθεί μεταξύ 28,2% και 29,2% με επιστροφή των Βαρωσίων και της Μόρφου.
- Στο περιουσιακό να ισχύσει ό,τι επιτεύχθηκε στις διαπραγματεύσεις, δηλαδή να αναγνωριστεί ο συναισθηματικός δεσμός στους Ε/Κ χρήστες (όσοι ζουν μετά από 46 χρόνια) και το θέμα να λυθεί με βάση το τρίπτυχο επιστροφή, αποζημιώσεις, ανταλλαγή.
Με βάση τα πιο πάνω, πώς κινούνται οι Βρετανοί; Για να επανέλθει το τρένο στις ράγες του Κραν Μοντανά παίζουν με το αίτημα των Τ/Κ για κυριαρχική ισότητα, κάτι που η κ. Λουτ αποφάνθηκε ότι βρίσκεται εντός του συμφωνημένου πλαισίου και την ίδια στιγμή επιχειρούν να ικανοποιήσουν τον Πρόεδρο Αναστασιάδη στο αίτημα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποκέντρωση της ομοσπονδίας.
Διχασμός
Η τ/κ πλευρά δεν είπε σχεδόν τίποτα για το βρετανικό σχέδιο. Προς το παρόν επιμένει δημόσια σε λύση δύο κρατών με κυριαρχική ισότητα. Στην ε/κ πλευρά υπάρχει και πάλι διχασμός. Υπάρχει μια ομάδα που θεωρεί ενοχλητική την πρόταση των Βρετανών, οι οποίοι έρχονται να μπερδέψουν τα πράγματα, όπως λένε. Μια δεύτερη ομάδα που θεωρεί την πρόταση μια καλή βάση, και μια τρίτη ομάδα η οποία επιχειρηματολογεί ότι το βρετανικό σχέδιο είναι στην ουσία μια πρόταση για λύση συνομοσπονδίας.
Σε αυτήν την τρίτη ομάδα, αν κρίνουμε από τις δημόσιες δηλώσεις του στον Alpha αλλά και από κάποιες διαρροές πριν από 15 μέρες στον «Φιλελεύθερο», ανήκει και ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Χριστοδουλίδης. Ο οποίος μετά από μακρά απουσία από τις πρωινές συσκέψεις στο Προεδρικό, επανέκαμψε, γιατί όπως λέχθηκε «είναι αδύνατη η ομάδα του Πρωινού Καφέ».
Η δήλωση Χριστοδουλίδη πως «η ε/κ πλευρά δεν συζητά καν οτιδήποτε εκφεύγει από το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης», και η πολύ στενή σχέση που έχει με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη προδιαγράφουν και την τακτική που θα ακολουθήσει η ε/κ πλευρά κατά την άτυπη πενταμερή στο δεύτερο μισό του Απριλίου στη Γενεύη. Η ε/κ πλευρά θα κινηθεί εν ολίγοις με κυρίαρχο θέμα τη συζήτηση της αμφισβήτησης της πολιτικής ισότητας των Τ/Κ, κάτι που σύμφωνα με διπλωματική πηγή δεν αφήνει περιθώρια επιτυχίας στην πενταμερή.
Η θέση αυτή έλκει την καταγωγή της από το Δόγμα Δούντα και λέει ότι το μοναδικό όπλο που παρέμεινε στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας μετά το 1974 είναι ο έλεγχος της κυριαρχίας. Όλοι κατανοούν το νομικό αυτό επιχείρημα, από την άλλη σημειώνεται ότι ντε φάκτο η κυριαρχία αυτή δεν ασκείται επί του 36% του εδάφους της Κύπρου από το 1974, τα δε τελευταία χρόνια ούτε πλέον επί της κυπριακής ΑΟΖ.
Τα περί δύο κρατών
Σε μεγάλο βαθμό το θέμα της πολιτικής ισότητας είχε διευθετηθεί μέσα από τις συνομιλίες έως και το Κραν Μοντανά. Η συζήτηση μάλιστα κατέληξε σε σοβαρά ανταλλάγματα για τους Ε/Κ σε ό,τι αφορά την κατάργηση των εγγυήσεων.
Η πλευρά που άνοιξε ξανά αυτό το κεφάλαιο είναι η ε/κ και δη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με δηλώσεις του τύπου «πέστε μου μια ομοσπονδία που η μειοψηφία μπορεί να αποφασίζει για την πλειοψηφία». Μια πρώτη γεύση επί του θέματος έχει πάρει για τις εξουσίες των ομόσπονδων κρατιδίων σε σχέση με την πενταμερή. Όταν η πολιτεία της Νέας Υόρκης ζήτησε οι αντιπροσωπείες να μπουν σε καραντίνα για τέσσερις μέρες προτού ξεκινήσουν οι συνομιλίες στο Greentree. Ή όταν ο τέως Πρόεδρος Τραμπ δεν πήγε στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ διότι ο κυβερνήτης της ΝΥ Κουόμο του ζήτησε να μπει 12 μέρες σε καραντίνα.
Μετά το Κραν Μοντανά εξάλλου ο ίδιος ο Πρόεδρος «ξεχείλωσε» το παιχνίδι στο Κυπριακό συζητώντας στη Νέα Υόρκη, μια στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης και μια στο ξενοδοχείο St. Regis (2 East 55th Street, στη Fifth Avenue, New York, New York 10022 USA) για λύση δύο κρατών και συνομοσπονδία με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, παρουσία του ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη. Η συζήτηση αυτή παρουσιάστηκε αντεστραμμένη στο Εθνικό Συμβούλιο αφού ο κ. Αναστασιάδης υποστήριξε ότι ο Τσαβούσογλου «πρότεινε δύο κράτη κι εγώ αντιπρότεινα συνομοσπονδία». Τα πράγματα στη θέση τους βέβαια έβαλε ο Μακαριώτατος όταν ξεκαθάρισε ότι είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που συζητούσε τη λύση δύο κρατών εδώ και χρόνια.
Η παλινδρόμηση του Προέδρου Αναστασιάδη έναντι της επιδιωκόμενης λύσης ήταν επίσης σαφής και λίγο πριν τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2019, τόσο γιατί το πίστευε και ο ίδιος, όσο και γιατί θεωρούσε ότι αυτή είναι πλέον και η θέση της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, πριν την αναχώρησή του για τη Νέα Υόρκη, σε συνάντηση με μεγαλοεκδότη τον καθησύχασε (πάντα παρουσία Νίκου Χριστοδουλίδη) ότι «η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία έχει πεθάνει». Κατά τη συνάντηση αυτή ο κ. Νίκος Χριστοδουλίδης είχε και τη φαεινή ιδέα πώς να εκθέσει τον Τσαβούσογλου. Την υλοποίησε κυνηγώντας τον Τσαβούσογλου στις 24 Σεπτεμβρίου 2019 στους διαδρόμους του ΟΗΕ ζητώντας από τον Τούρκο ΥΠΕΞ να δηλώσει δημόσια ότι αποδέχεται τη ΔΔΟ.
Η εκτίμηση ότι η Τουρκία έχει κάνει στροφή δεν είναι λανθασμένη. Οι κινήσεις στην ΑΟΖ και η διαδικασία εποικισμού της Αμμοχώστου στέλνουν σαφές μήνυμα. Η Τουρκία απλώς αναμένει την αποτυχία της νέας πενταμερούς έστω και με ίσες ευθύνες για να προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Το ερώτημα είναι αν ο Πρόεδρος και η διαπραγματευτική του ομάδα μπορούν να κάνουν μια κίνηση για ανατροπή των σχεδιασμών της ή έστω να τη φέρουν σε δύσκολη θέση.
