Η υπόθεση της εκμίσθωσης δύο πυροσβεστικών ελικοπτέρων, από το Τμήμα Δασών, υπήρξε σκανδαλώδης από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε η διαδικασία μέχρι και την ώρα που υπεγράφη η συμφωνία. Ο «Π» εγκαίρως, πριν την τελική απόφαση, είχε επισημάνει την επιμονή να ενοικιαστούν και φέτος ρωσικά ελικόπτερα, παρά τις κυρώσεις που είχε επιβάλει η ΕΕ στη Ρωσία. Μάλιστα η Κυπριακή Δημοκρατία είχε φτάσει στο σημείο να ζητήσει ακόμα και εξαίρεση από τις κυρώσεις για τη Ρωσία, ώστε να φέρουμε ρωσικά ελικόπτερα, ως να μην υπήρχε άλλη επιλογή. Είχαμε επίσης αποκαλύψει τη μεθόδευση του Τμήματος Δασών, με διαγωνισμούς που προκηρύσσονταν και ακυρώνονταν, μέχρι να καταλήξει σε απευθείας διαπραγμάτευση και επιλογή της εταιρείας που διέθετε τα Kamov-32. Όλα αυτά επιβεβαιώθηκαν, τόσο από την έρευνα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας όσο και από την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών η οποία ακύρωσε ως παράνομη τη συμφωνία.
Θέλαν μόνο ρωσικά
Παρά το ότι το Τμήμα Δασών είχε προκηρύξει ανοικτό διαγωνισμό, δεν έκρυβε την πραγματική του πρόθεση, η οποία καταδείκνυε προαπόφαση για εκμίσθωση ρωσικών ελικοπτέρων. Με οδηγίες του διευθυντή Χαράλαμπου Αλεξάνδρου, το Τμήμα εξέδιδε από πέρυσι το καλοκαίρι ανακοινώσεις με μοναδικό δέκτη την εφημερίδα μας και τον υπογράφοντα. Σε μια από τις ανακοινώσεις τον περασμένο Οκτώβριο, σχολιάζοντας τις αποκαλύψεις μας για εμμονή του Τμήματος Δασών για ρωσικά ελικόπτερα, μεταξύ άλλων αναφερόταν: «Στην προσπάθειά μας να φέρουμε σε πέρας την αποστολή μας για αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, υπηρετώντας το εθνικό συμφέρον και πράττοντας το καθήκον μας και με υψηλό αίσθημα ευθύνης, ήταν η θέση μας σε συνεργασία με το υπουργείο μας, στην περίπτωση που δεν είναι δυνατή η κάλυψη της ανάγκης με άλλο τρόπο να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια και να εξαντληθεί κάθε δυνατότητα σε πολιτικό επίπεδο για παρέκκλιση από την απαγόρευση για εταιρείες και ελικόπτερα ρωσικών συμφερόντων. Αυτή η θέση έχει αναχθεί σε επιμονή και σε μείζον θέμα. Να μας πουν πού και πώς φαινόταν η επιμονή μας και όχι απλά να λένε ότι είχαμε επιμονή;»
Επίσης, ο ίδιος ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο ανοικτός διαγωνισμός, τον περασμένο Μάιο δήλωνε πως αν δεν υπάρξει θετική εξέλιξη στις διαβουλεύσεις, «γίνονται ενέργειες και μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, ούτως ώστε στην εξαιρετική αυτή περίπτωση, να μπορέσουμε, ως εξαίρεση, να συνεργαστούμε με την εταιρεία η οποία φέρνει τα «Kamov», γιατί αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται για θέμα εθνικής ασφάλειας. Ήδη σχετικά έχει ενημερωθεί ο υπουργός Εξωτερικών και γίνονται διαβήματα στις Βρυξέλλες ούτως ώστε να επιτραπεί στην Κυπριακή Δημοκρατία να μισθώσει τα ρωσικά ελικόπτερα για τις φετινές ανάγκες πυρόσβεσης».
Ήταν προφανές λοιπόν ότι κάθε άλλο παρά «ανοικτοί» ήταν οι διαγωνισμοί, καθώς ούτε ο υπουργός Γεωργίας, ούτε το Τμήμα Δασών έκαναν προσπάθεια να κρύψουν πια ήταν η επιλογή τους, επικαλούμενοι μάλιστα και την εθνική ασφάλεια!
Απύθμενο θράσος
Και ενώ ο «Π» αποκάλυπτε την τρύπια διαδικασία, το Τμήμα Δασών συνέχιζε να εκδίδει σε ρυθμό πολυβόλου ανακοινώσεις για να απαντά στα δημοσιεύματά μας, με παραπλανητικές αναφορές, αλλά και με πρωτοφανές θράσος για τμήμα της δημόσιας υπηρεσίας.
Όταν ο «Π» αναφερόταν σε στραβά μάτια του Τμήματος Δασών σε αποκλίσεις από τους όρους του διαγωνισμού για να επιλεγούν τα ρωσικά ελικόπτερα, το Τμήμα απαντούσε ως εξής: «Το δημοσίευμα αναφέρεται σε ‘στραβά μάτια σε αποκλίσεις’. Είναι η συγκεκριμένη αναφορά που είναι ‘στραβομάρα’. Κατ' αρχήν, δεν υπήρχαν ουσιώδεις αποκλίσεις από τον διαγωνισμό». Για την ιστορία να σημειώσουμε ότι τις αποκλίσεις εντόπισε, τόσο η Ελεγκτική Υπηρεσία όσο και τη Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών, αλλά το Τμήμα Δασών δεν τόλμησε να απαντήσει με το ίδιο θράσος.
Το Τμήμα Δασών, αντί να απολογείται τα όσα έπραξε και θα ελεγχθούν από την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, δεν τσιγκουνεύτηκε σε επίδειξη ειρωνείας στην αποκάλυψη του «Π» ότι εμπειρογνώμονας μέλος της Επιτροπής Παραλαβής αρνήθηκε να υπογράψει την παραλαβή των ελικοπτέρων κάνοντας καταγγελίες για διάπραξη ποινικών αδικημάτων. Και πάλι σε ανακοίνωση με αποδέκτη τον «Π», το Τμήμα ανέφερε πως «η διαφωνία ενός μέλους της Επιτροπής, αγνοώντας την άποψη των άλλων τεσσάρων μελών της Επιτροπής και χωρίς την όποια έρευνα από κάποιο αρμόδιο όργανο ή την άποψη ενός ειδικού, έχει αναχθεί σε μείζον θέμα. Αφού, λοιπόν, το ανέδειξαν σε μείζον θέμα, με τις αναφορές τους σε ‘υποψίες σκανδάλου’ και ‘υποψίες διαφθοράς’, επιχειρούν να το ‘χρυσώσουν’ ακόμη περισσότερο. Η απάντηση μας μονολεκτική, ‘ΕΛΕΟΣ’».
Χωρίς καμία ντροπή, το Τμήμα που ελέγχεται και επισήμως για διαφθορά, επιχειρούσε να ρίξει σκιές στη δημοσιογραφική έρευνα της εφημερίδας μας και σε άλλη ανακοίνωση ανέφερε: «Έχοντας υπόψη αυτά τα γεγονότα και στοιχεία, ενδεχόμενα τα δημοσιεύματα να έχουν ως σκοπό την εξυπηρέτηση των συμφερόντων συγκεκριμένου οικονομικού φορέα που έλαβε μέρος στον διαγωνισμό».
Το μόνο σίγουρο είναι ότι από τις αποφάσεις του Τμήματος Δασών εξυπηρετήθηκαν συμφέροντα συγκεκριμένου οικονομικού φορέα, και για αυτό αναμένεται να λογοδοτήσουν.
Διαδικασία ματσαράγκα
Η Ελεγκτική Υπηρεσία, σε έκθεσή της για την εκμίσθωση των ελικοπτέρων, διαπιστώνει πλήθος παρανομιών και παραπέμπει τα ευρήματά της στην Αρχή κατά της Διαφθοράς. Μεταξύ άλλων, στην έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία επιβεβαίωσε πλήρως τα όσα είχε καταγράψει σε σειρά ρεπορτάζ ο «Π» για τους διαγωνισμούς που είχε προκηρύξει το Τμήμα Δασών, με καταφανή εμμονή να καταλήξει στην ενοικίαση των ρωσικών ελικοπτέρων Kamov. Όταν το αποτέλεσμα ενός διαγωνισμού δεν βόλευε, τότε ακυρωνόταν και, πριν καν ενημερωθούν οι ενδιαφερόμενοι, προκηρυσσόταν καινούργιος. Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφέρεται: «Στους ακυρωθέντες διαγωνισμούς αγοράς υπηρεσιών μίσθωσης ελικοπτέρων πυρόσβεσης, δεν εφαρμόστηκαν οι πρόνοιες της νομοθεσίας που διέπουν τη διαδικασία γνωστοποίησης αποτελεσμάτων των διαγωνισμών, και ειδικά για το δικαίωμα των οικονομικών φορέων (ενδιαφερόμενων εταιρειών) για προσφυγή ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, ούτε και τηρήθηκαν οι προβλεπόμενες ανασταλτικές προθεσμίες σύναψης σύμβασης». Η Ελεγκτική Υπηρεσία χτύπησε επίσης καμπανάκι κινδύνου για το ενδεχόμενο η Κυπριακή Δημοκρατία να κληθεί να λογοδοτήσει στην ΕΕ.
Μια άλλη σημαντική επισήμανση που προέκυψε από την έρευνα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, είναι ότι η σύμβαση δόθηκε στην εταιρεία που επελέγη, εις γνώσιν του Τμήματος Δασών ότι «τα προσφερόμενα ελικόπτερα δεν διέθεταν συστήματα για τα οποία, στο στάδιο πριν την υποβολή των προσφορών, είχε απορρίψει εισήγηση τροποποίησης των σχετικών προνοιών για αφαίρεσή τους, εφόσον ανέφερε ότι θεωρούνταν απαραίτητος εξοπλισμός για τις επιχειρήσεις πυρόσβεσης από τα ελικόπτερα, καθιστώντας τα με τον τρόπο αυτό ουσιώδη». Διαπιστώθηκε ότι, η Επιτροπή Ελέγχου και Παραλαβής αποφάσισε κατά πλειοψηφία την αποδοχή των ελικοπτέρων και την επιχειρησιακή χρήση τους, χωρίς να είχαν εγκατασταθεί τα πιο πάνω συστήματα με βάση τα καθορισμένα χρονοδιαγράμματα, κρίνοντας τις πιο πάνω αποκλίσεις ως επουσιώδεις. Πέραν των πιο πάνω, διαπιστώθηκε ότι είχε γίνει αποδεκτή εκ μέρους της Επιτροπής Αξιολόγησης και, κατ' επέκταση του Τμήματος Δασών, καθώς και του Συμβουλίου Προσφορών, ως το αρμόδιο όργανο ανάθεσης της σύμβασης, η αλλαγή του υπεργολάβου/ιδιοκτήτη των ελικοπτέρων από τον κατά την αξιολόγηση της προσφοράς, γεγονός το οποίο δεν συνάδει με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των εταιρειών. Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε επίσης «ότι είχαν γίνει εκ των υστέρων αλλαγές σε ουσιώδεις όρους του διαγωνισμού με διαπραγμάτευση, γεγονός το οποίο δεν συνάδει με τις σχετικές πρόνοιες του άρθρου 29(2)(α) του Νόμου Ν.73(Ι)/2016, στη βάση του οποίου λήφθηκαν οι εγκρίσεις και διεξήχθη ο διαγωνισμός, εφόσον το εν λόγω άρθρο εφαρμόζεται υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα τροποποιηθούν ουσιώδεις όροι της διαδικασίας η οποία έχει προηγηθεί και ακυρωθεί. Η εκ των υστέρων αλλαγή των πιο πάνω όρων, μετά τη λήψη της έγκρισης για τη διαδικασία διαπραγμάτευσης, αποτελεί στην ουσία μια έμμεση παράκαμψη των σχετικών προνοιών της νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων».
Ο κούκος αηδόνι
Ο «Π», τον περασμένο Νοέμβριο, στη βάση στοιχείων που είχε εξασφαλίσει είχε δημοσιεύσει ρεπορτάζ με τίτλο «μας στοίχισαν ο κούκος αηδόνι» τα δύο ρωσικά πυροσβεστικά ελικόπτερα. Το Τμήμα Δασών και πάλι απάντησε με ανακοίνωση, προβάλλοντας διάφορες αστείες δικαιολογίες, σημειώνοντας πως «ως εκ τούτου ο τίτλος του άρθρου 'Ο κούκος αηδόνι' μας στοίχισαν τα δύο πυροσβεστικά ελικόπτερα Kamov είναι αβάσιμος, αστήρικτος και παραπλανητικός για τις εντυπώσεις».
Ο κ. Αλεξάνδρου και το Τμήμα του οποίου προΐσταται όμως δεν εξέδωσε καμία ανακοίνωση όταν στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε η Ελεγκτική Υπηρεσία και η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών. Η Ελεγκτική Υπηρεσία στην έκθεσή της ανέφερε ότι, η εκ των υστέρων τροποποίηση της εκτίμησης δαπάνης, η οποία αναθεωρήθηκε σε €15.400.000+ΦΠΑ (από τα €6.500.00 χωρίς ΦΠΑ) στη διαδικασία διαπραγμάτευσης που ακολουθήθηκε, ήταν «απαράδεκτη, παράνομη και ενάντια σε κάθε αρχή που θα πρέπει να διέπει τις δημόσιες συμβάσεις».
Επίσης, παράνομη βρήκε τη διαδικασία και η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών, η οποία στην απόφασή της σημείωσε πως «η διαδικασία πάσχει και λόγω αύξησης της εκτιμώμενης δαπάνης».
Η αύξηση της δαπάνης από €6.500.000 χωρίς ΦΠΑ σε €15.400.000 με ΦΠΑ στο τελευταίο στάδιο του διαγωνισμού «προσκρούει και στις αρχές της καλής πίστης και της διαφάνειας».
Ενώ το κόστος είχε προϋπολογιστεί στα €6.500.000, στη συνέχεια η εκτίμηση δαπάνης για τα έτη 2022 (4 μήνες) και 2023 (6 μήνες) ανήλθε στα €7.000.000. Η συνολική εκτίμηση δαπάνης για 4 χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος προαίρεσης, (2024 -2025), ανήλθε στα €15.400.000 χωρίς ΦΠΑ.
Η Αναθεωρητική Αρχή ακύρωσε τη συμφωνία, αλλά αφού τα χρήματα είχαν δοθεί, κάλεσε το Τμήμα Δασών να μην κάνει χρήση του δικαιώματος προαίρεσης και να προχωρήσει σε άλλον διαγωνισμό για τα έτη 2024-2025.
Το ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί είναι: Πώς προέκυψε αναθεώρηση με αύξηση €10.000.000;
