Το πάγωμα της επιβολής των επιπρόσθετων κυρώσεων από πλευράς ΕΕ κατά των αξιωματούχων της τουρκικής ΤΡΑΟ δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία για την κυβέρνηση, παρά το γεγονός πως είχε επενδύσει πολλά στο προηγούμενο διάστημα στην προώθηση της πολιτικής των κυρώσεων κατά της Τουρκίας για τις ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Όπως γίνεται αντιληπτό, τόσο η Λευκωσία όσο και η Αθήνα τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν επιδιώκουν να δημιουργηθεί κλίμα πλήρους ρήξης στις σχέσεις ΕΕ – Άγκυρας, καθώς βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη οι διερευνητικές επαφές Ελλάδας – Τουρκίας, ενώ τον επόμενο μήνα πραγματοποιείται η άτυπη συνάντηση στη Γενεύη για το Κυπριακό.
Το μήνυμα είναι σαφές -και φαίνεται να υπάρχει σε μεγάλο βαθμό συναντίληψη ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ- ενόψει Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, παρά τις διαφορετικές επιμέρους επιδιώξεις ορισμένων κρατών: Θα πρέπει να καταγραφεί εν δυνάμει θετική ατζέντα στις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας, η οποία ωστόσο θα πρέπει να υιοθετηθεί σε μεταγενέστερο στάδιο (πιθανή η επανεξέταση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου, αναλόγως των εξελίξεων). Παράλληλα, στην έκθεση Μπορέλ θα πρέπει να καταγραφούν επιπρόσθετα εν δυνάμει περιοριστικά μέτρα που θα μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή αν η Άγκυρα αρχίσει εκ νέου προκλητικές ενέργειες.
Μοναδική εξαίρεση το μεταναστευτικό, στο οποίο φαίνεται πως η ΕΕ επιθυμεί άμεση υιοθέτηση μιας γενικής τοποθέτησης που να επιτρέπει την ενδυνάμωση της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας σε αυτόν τον τομέα. Η προσπάθεια από πλευράς ΕΕ όλο αυτό το διάστημα (και στη χθεσινή τηλεδιάσκεψη Λάιεν – Μισέλ – Ερντογάν) επικεντρώθηκε στο να σταλεί το μήνυμα στην Άγκυρα πως αυτοσκοπός δεν είναι η τιμωρητική προσέγγιση από πλευράς της, ωστόσο δεν θα είχε άλλη εναλλακτική αν η Άγκυρα συνέχιζε τις παράνομες ενέργειες στην ευρύτερη περιοχή με την ίδια ένταση. Φαίνεται πως μέσα από μια διαλλακτική προσέγγιση η ένταση, τουλάχιστον για την ώρα, έχει πέσει σε ένα ικανοποιητικό για την ΕΕ επίπεδο. Πλέον απομένει η ουσιαστική διαφοροποίηση των δεδομένων με εποικοδομητική στάση από πλευράς Άγκυρας σε μια σειρά από ζητήματα, τα οποία είναι και τα κρίσιμα για την υιοθέτηση θετικής ατζέντας. Στη χθεσινή τηλεδιάσκεψη με τον Ερντογάν, οι Μισέλ και Φον ντερ λάιεν έκαναν ξεχωριστή αναφορά στις εξελίξεις στο Κυπριακό, στην κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ κατέστησαν σαφές πως θα πρέπει να επέλθει διαχρονική και σταθερή αποκλιμάκωση της έντασης στην ευρύτερη περιοχή.
Η Λευκωσία…
Η στάση της Λευκωσίας φαίνεται να βρίσκεται σε συνάφεια με αυτήν της Αθήνας αλλά και κατ’ επέκταση με αρκετά άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Το επιχείρημα που επαναλαμβάνει σε κάθε επικοινωνία με Ευρωπαίους εταίρους ή αξιωματούχους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι πως δεν μπορεί να ζητούν τα κράτη μέλη και η ΕΕ από τη Λευκωσία να συγκατανεύσουν σε υιοθέτηση θετικής ατζέντας από τη στιγμή που η Άγκυρα δεν δέχεται καν τη συμμετοχή της ΕΕ στην άτυπη συνάντηση «5+1» στη Γενεύη. Η Λευκωσία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο συγκεκριμένο ζήτημα και θεωρεί πως δύσκολα θα μπορέσει η Άγκυρα να συνεχίσει να αρνείται τη συμμετοχή της ΕΕ στην άτυπη διάσκεψη της Γενεύης. Παράλληλα τονίζεται και η στάση της Άγκυρας στο θέμα των Βαρωσίων. Η προσέγγιση της Λευκωσίας δεν περιορίζεται όμως σε αυτά, όπως ούτε και η στάση της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Δεν επιθυμούν, άλλωστε, σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί από τους εταίρους πως λειτουργούν εκδικητικά προς την Άγκυρα γιατί αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα προβλήματα στο Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά μόνο.
Ως εκ τούτου, δύο είναι οι βασικοί πυλώνες της προσέγγισης του Προεδρικού ενόψει της έκθεσης Μπορέλ για τα ευρωτουρκικά αλλά και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου:
- Να καταγραφεί θετική ατζέντα αφού το επιθυμούν η ΕΕ και τα κράτη μέλη, ωστόσο παράλληλα θα πρέπει για κάθε θετικό βήμα προς τις επιδιώξεις της Τουρκίας η Άγκυρα να προχωρά σε ένα βήμα προς τα ζητούμενα από πλευράς ΕΕ και κρατών μελών. Βήμα το οποίο θα πρέπει να καταγράφεται εκ των προτέρων και να είναι συγκεκριμένο έτσι ώστε η Άγκυρα να γνωρίζει τι ζητείται να κάνει. Θα πρέπει μέσα από το κάθε βήμα να γίνονται σεβαστά τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων ανεξαιρέτως των κρατών μελών από πλευράς Τουρκίας και να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις όπως πηγάζουν από τα πρωτόκολλα, τις συνθήκες και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
- Να μην υιοθετηθεί άμεσα αυτή η θετική ατζέντα καθώς η Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να επιδείξει εποικοδομητική στάση προς την επίλυση των εκκρεμούντων ζητημάτων και όχι απλώς να αποσύρει (όπως έπραξε) για μικρό χρονικό διάστημα τα ερευνητικά και γεωτρητικά σκάφη (με προοπτική να επανέλθουν αμέσως μετά) από την κυπριακή ΑΟΖ.
Ο ρόλος των ΗΠΑ
Σε όλο αυτό το σκηνικό ο ρόλος των ΗΠΑ είναι κρίσιμος. Πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (25-26 Μαρτίου) ο Αμερικανός ΥΠΕΞ θα βρεθεί στις Βρυξέλλες (στις 22-25 Μαρτίου) και θα συμμετάσχει στο Υπουργικό Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, όπου θα έχει την ευκαιρία να συνομιλήσει με κράτη μέλη της ΕΕ, ενώ θα έχει συνάντηση τόσο με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ λάιεν όπως και με τον ύπατο εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ. Τα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου και τις σχέσεις με την Τουρκία αποτελούν μέρος της ατζέντας που η ΕΕ διεμήνυσε πως θέλει να διαχειριστεί σε συνεργασία και συντονισμό με τη νέα κυβέρνηση Μπάιντεν και αυτό έχει τη σημασία του ενόψει των εξελίξεων.
