Οργιώδες παρασκήνιο για την κοινή δήλωση των κρατών μελών για την Τουρκία

Οι διαβουλεύσεις σε σχέση με τη διαμόρφωση του τελικού κειμένου της κοινής δήλωσης των 27 κρατών μελών σε σχέση με την Τουρκία συνεχίστηκαν κατά τη χθεσινή ημέρα, με συζητήσεις και διαφοροποιήσεις επί προσχεδίων. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίας του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων την περασμένη Δευτέρα ξεκίνησαν οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις για την ετοιμασία προσχεδίου κοινής δήλωσης των «27», με το πρώτο προσχέδιο που είδε το φως της δημοσιότητας το πρωί της Τρίτης να μην ικανοποιεί τη Λευκωσία αλλά και σειρά άλλων κρατών. Η αντίδραση από πλευράς Λευκωσίας εστίασε στο ότι στο περιεχόμενο δεν αντανακλώνται η φιλοσοφία και η λογική στην οποία βασίζεται η έκθεση του Ζοζέπ Μπορέλ όπως παρουσιάστηκε στο ΣΕΥ, όπως ούτε και στη συζήτηση που ακολούθησε. Συγκεκριμένα η Λευκωσία επιθυμεί να αναδειχθεί μέσα από την κοινή δήλωση των «27» το γεγονός ότι οι εξελίξεις στο Κυπριακό αποτελούν το βασικό κλειδί για τη θετική ατζέντα με την Τουρκία, ενόψει και του ορόσημου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του ερχόμενου Ιούνη.

Ωστόσο, ομάδα κρατών μελών, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και όχι μόνο, πιέζουν έτσι ώστε να υιοθετηθεί μια πιο θετική προσέγγιση στο τελικό κείμενο της κοινής δήλωσης, με φόντο την προώθηση θετικής ατζέντας μεταξύ ΕΕ – Τουρκίας το επόμενο διάστημα. Διπλωματικές πηγές αποδίδουν τη βιασύνη αυτή από κάποιες χώρες στην οικονομική κατάσταση που διαμορφώνεται το τελευταίο διάστημα στην Τουρκία, καθώς αναπόφευκτα η κατρακύλα της τουρκικής λίρας-οικονομίας θα έχει αντίκτυπο και σε ευρωπαϊκές εταιρείες-κεφάλαια. Αργά το βράδυ της Τρίτης κυκλοφόρησε νέο προσχέδιο κοινής δήλωσης, με βελτιωμένες αναφορές, το οποίο συζητήθηκε στη Σύνοδο των Μόνιμων Αντιπροσώπων των κρατών μελών (COREPER) το πρωί της Τετάρτης. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για επεξεργασία νέων προσχεδίων (καθώς γύρω στις 20 χώρες προτείνουν συνεχώς βελτιώσεις), με έμφαση στις προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί η τουρκική κυβέρνηση για να ξεκλειδώσει τη θετική ατζέντα. Ένα ζήτημα στο οποίο θεωρείται ότι θα μπορούσε να προχωρήσει άμεσα η συζήτηση είναι αυτό της ενδυνάμωσης της συνεργασίας στο μεταναστευτικό μεταξύ ΕΕ – Τουρκίας, καθώς αποτελεί θέμα που ανησυχεί όλα τα κράτη μέλη.

Στα διαδικαστικά, οι τηλεδιασκέψεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ξεκινούν στις 13:00 και σε αυτές θα συζητηθούν η καταπολέμηση της πανδημίας και οι σχεδιασμοί εμβολιασμών, οι διεθνείς σχέσεις (σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας, Ρωσία, ΗΠΑ, Λιβύη και όχι μόνο), ενώ την Παρασκευή από τις 9:30 το πρωί θα αρχίσει η συζήτηση για την οικονομική και την ψηφιακή ατζέντα της ΕΕ. Ο Σαρλ Μισέλ κάλεσε τους ηγέτες των κρατών μελών να εξετάσουν, ενόψει της συνάντησης Ιουνίου, την ενίσχυση της εμπλοκής με την Τουρκία, με σταδιακό, υπό όρους και αναστρέψιμο τρόπο.

Συντονισμός Αθήνας – Λευκωσίας

«Η στάση της κυβέρνησης της Άγκυρας δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίσει από τον δικό μας στόχο που είναι η επανέναρξη της διαδικασίας των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού», είπε μεταξύ άλλων ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά τη χθεσινή συνάντηση με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Από την πλευρά του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξέφρασε τη θέση πως «θέλουμε να διασφαλίσουμε την επιτυχία της συνάντησης στη Γενεύη, έτσι ώστε να μπορέσουμε να πάμε σε μια νέα σύνοδο για την Κύπρο, με στόχο λύση που καθορίζεται και δεν θα αποκλίνει από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ». Σε σχέση με το περιεχόμενο της κοινής δήλωσης των «27» ο Πρόεδρος Αναστασιάδης διεμήνυσε ότι «το ανακοινωθέν θα πρέπει να είναι συμβατό με την έκθεση Μπορέλ. Θέλω να πιστεύω ότι θα επιτευχθεί εκείνη η συναίνεση που θα επιτρέψει τον προβληματισμό στην Άγκυρα ότι αν θέλει να συμβαδίζει με την ΕΕ θα πρέπει να δέχεται προϋποθέσεις και αρχές της Ευρώπης για την επικράτηση της ειρήνης στη Μεσόγειο». Αναστασιάδης και Μητσοτάκης επέμειναν στην ανάγκη υιοθέτησης της προσέγγισης «μαστιγίου και καρότου», ενώ για μία ακόμη φορά επεσήμαναν τη σημασία που έχει η ενεργός συμμετοχή της ΕΕ στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, κάνοντας αρχής από την «5+1» στη Γενεύη. «Αξιώσεις περί λύσης δύο κρατών είναι εκτός πλαισίου ΕΕ και ΟΗΕ και απορρίπτονται», τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν θα συμμετάσχει στο σημερινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σε μια προσπάθεια να αναπτύξει το όραμά του για τις ευρωαμερικανικές σχέσεις το επόμενο διάστημα. Αναμφίβολα ένα από τα θέματα που θα τεθούν αφορά την Ανατολική Μεσόγειο και τις σχέσεις με την Άγκυρα. Άλλωστε σε τοποθέτησή του προ ημερών ο νέος ΥΠΕΞ των ΗΠΑ άφησε να νοηθεί ότι η χώρα του θα εμπλακεί ενεργά σε ό,τι έχει να κάνει με τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και κατ’ επέκταση στο Κυπριακό. Η παρουσία Μπλίνκεν αυτές τις μέρες στις Βρυξέλλες στο πλαίσιο του Υπουργικού Συμβουλίου του ΝΑΤΟ αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να επανέλθουν οι ΗΠΑ στο επίκεντρο των εξελίξεων. Χθες ο Άντονι Μπλίνκεν είχε μεταξύ άλλων την πρώτη του κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του, όπου είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν τις διμερείς σχέσεις αλλά και περιφερειακά ζητήματα της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν ήταν η κατάσταση στη Συρία, τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ επί τάπητος τέθηκε και το ζήτημα των S-400 και των F-35. Δεν θα μπορούσε ωστόσο να μην τεθεί και το ζήτημα των συζητήσεων για την επίτευξη ειρήνης στο Αφγανιστάν καθώς τον Απρίλη η Άγκυρα φιλοξενεί κύκλο επαφών για εξεύρεση χρυσής τομής στο συγκεκριμένο ζήτημα, το οποίο θα μπορούσε να αναδειχθεί σε πεδίο συνεργασίας με τις ΗΠΑ. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μπορεί να μην είναι οι καλύτερες το τελευταίο διάστημα, ωστόσο ο Μπλίνκεν από τις Βρυξέλλες τόνισε πως πρέπει να βρεθεί ο τρόπος ώστε να παραμείνει εταίρος στο ΝΑΤΟ η Τουρκία, υποστηρίζοντας μάλιστα πως αποτελεί παλιό και πολύτιμο εταίρο των ΗΠΑ. Παράλληλα, προχθές ο έμπιστος συνεργάτης του Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν. Στο επίκεντρο των συζητήσεων, σύμφωνα με ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας, βρέθηκαν η κατάσταση στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, όπως και η καταπολέμηση της πανδημίας. Πάντως διπλωματικές πηγές διαβεβαιώνουν πως η αμερικανική διπλωματία μετάφερε στην Άγκυρα τη θέση πως στο Κυπριακό δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε άλλη μορφή λύσης πέραν της συμφωνημένης στη βάση των ψηφισμάτων του ΣΑ του ΟΗΕ, δηλαδή αυτή της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.

Από την πλευρά της η Άγκυρα διαμηνύει την ετοιμότητά της για συνεργασία με την ΕΕ για υιοθέτηση θετικής ατζέντας, ενώ ο Ερντογάν έχει να διαχειριστεί μια ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας, τόσο σε επίπεδο οικονομίας όσο και επικρίσεων και αμφισβήτησης σε τομείς της κοινωνίας και της πολιτικής. Πολλοί υποστηρίζουν πως έπεται ανασχηματισμός και αντικατάσταση του Τσαβούσογλου με τον Καλίν, καθώς πιστεύεται ότι χαίρει εκτίμησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο λόγω των πιο ήπιων προσεγγίσεων και θέσεών του. Ωστόσο ο Ερντογάν για την ώρα προανήγγειλε αλλαγές στο Σύνταγμα. Ο Τσαβούσογλου είχε επαφές με Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία και όχι μόνο, ενώ δήλωσε πως η χώρα του δεν έχει κανένα λόγο να μην θέλει βελτίωση των σχέσεων με Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τονίζοντας πως αν κάνουν οι χώρες αυτές το πρώτο βήμα η Τουρκία θα ακολουθήσει. Αφήνουν άλλωστε να νοηθεί πως έχουν γίνει βήματα στις σχέσεις της Άγκυρας και με την Αίγυπτο το τελευταίο διάστημα, σε μια προσπάθεια να διαμορφώσουν την εντύπωση και την εικόνα πως η Τουρκία υιοθετεί μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση στην περιοχή αλλά και ευρύτερα.